Fragment wczesnonowożytnego zegara dyptykowego z Przezmarka na tle analogicznych znalezisk archeologicznych

• Authors: Magdalena Żurek

Title variants

EN

Fragment of the early modern diptych sundial of Przezmark against the background of similar archaeological findings

Abstracts

EN

A small bone plate, identified as a fragment of a pocket diptych sundial, was found during excavations at the post-Teutonic castle at Przezmark, Stary Dzierzgoń commune. The watch fragment of Przezmark is one of five diptych sundials found during excavations in Poland. Such sundials, produced between the end of the 15th century and the end of the 18th century, are found at many European and North American sites. To date, 110 specimens have been recorded, mainly from urban sites, but also from castles, manors, monasteries, and wrecks, sunk mainly off the North American and European coasts, but also beyond the northern Arctic Circle.

PL

Podczas prac wykopaliskowych na pokrzyżackim zamku w Przezmarku, gm. Stary Dzierzgoń, znaleziono niewielką płytkę kościaną, zidentyfikowaną jako fragment kieszonkowego zegarka dyptykowego. Fragment zegarka z Przezmarka jest jednym z pięciu zegarków dyptykowych, znalezionych w trakcie wykopalisk w Polsce. Zegarki takie, powstające w okresie od końca XV w. do końca XVIII w., znajdowane są na wielu stanowiskach europejskich i północnoamerykańskich. Dotąd odnotowano 110 egzemplarzy, pochodzących głównie ze stanowisk miejskich, a także z zamków, dworów, klasztorów oraz wraków, zatopionych głównie u wybrzeży północnoamerykańskich i europejskich, ale również za północnym kołem podbiegunowym.

Keywords

PL

kieszonkowy zegar dyptykowy; pomiar czasu; okres wczesnonowożytny; Przezmark; archeologia zamek pokrzyżacki

EN

pocket diptych sundial; time measurement; early modern period; Przezmark; archaeology; post-Teutonic castle

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Saeculum Christianum. Pismo Historyczne
• Year: 2023
• Volume: 30
• Issue: 2
• Pages: 131-146

Dates

published

2023

Contributors

author

Magdalena Żurek

• Instytut Archeologii UKSW

• https://orcid.org/0000000292938623

References

• Andrzejewski A., Kajzer L., Czas zamków – czas na zamku, „Archeologia Historica Polona”, 14/2004, s. 114-133.
• Andrzejewski A., Kajzer L., Lewandowski M., Sprawozdanie z archeologiczno-architektonicznych badań zamku w Lubawie przeprowadzonych w 2001 roku, „Łódzkie Sprawozdania Archeologiczne”, 7/2001, s. 316.
• Fabian I., Tragbare Sonnenuhren in Europa ab 1400, „Plus lucis”, 1-2/2007, s. 40-47.
• Gdańsk w Europie Europa w Gdańsku. Kontakty handlowe i kulturowe Gdańska w XVI wieku w świetle wykopalisk archeologicznych. Katalog wystawy, Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, red. E. Trawicka, B. Ceynowa, Gdańsk 2011.
• Gouk P., The ivory sundials of Nuremberg 1500-1700, London 1988.
• Gouk P., Ivory Diptych Sundials 1500-1700: The Collection of Hystorical Scientific Instruments, Cambridge 1992, s. 33-43.
• Hartmann E., Geschichte der Stadt Liebemühl, Würzburg 1964.
• Ільків М.В., Портативний сонячний годинник із хотинської фортеці: атрибуція, особливості використання, просторово-часовий контекст, Чернівці 2019.
• Rozwałka A., Wybrane rezultaty badań i nadzorów archeologicznych na Starym Mieście w Lublinie, w: Badania archeologiczne Pracowni Konserwacji Zabytków. Studia i materiały PKZ, red. Z. Skrok, Warszawa 1988, s. 111-121.
• Sawicki J., Stracony czas. Fragment XVI-wiecznego norymberskiego zegarka dyptykowego z Wrocławia, w: Nowożytny cmentarz przy kościele św. Piotra i Pawła na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu (lata 1621-1670), red. A. Pankiewicz, Wrocław 2012, “Wratislavia Antiqua”, t. 17, s. 119-127.
• Schechner S., The material culture of astronomy in daily life: sundialas, science, and social change, “Journal for the History of Astronomy”, 32/2001, nr 3, s. 189-222.
• Schewe R., Fundorte von Taschensonnenuhren in Mittel- und Osteuropa: Länder ind Städte – Beschreibung und Bibliografie, „Zeitschrift für schweitzerische Archäologie und Kunstgeschichte”, 76/2019, s. 31-58.
• Schewe R., Davis J., Time on a Tablet: Early Ivory Sundials Incorporating Wax Writtings Tablets, “Early Science and Medecine”, 24/2019, s. 213-247.
• Schewe R., Goll J., Die Zeit in der Tasche – Die älteste in Europa erhaltene hölzerne Klappsonnenuhr aus dem Kloster Müstair, Schweiz, “Zeitschrift für Schweizerische Archäologie und Kunstgeschichte”, 76/2019, nr 1-2, s. 5-30.
• Severino N., Storia della gnomonica. La storia degli orology solari dall’antichita alla rinascenza, Roccasecca 2011.
• Sonderegger H., Ein Beitrag zur Geschichte der tragbaren Sonnenuhren, “Sonne und Zeit. Rundschreiben der Arbeitsgruppe Sonnenuhren im Österreichischen Astronomischen Verein”, 57/2019, s. 7-19.
• Sonderegger H., History of Portable Sundials, “The Compendium”, 27/2020, nr 1, s. 19-35.
• Töppen M., Zur Baugeschichte der Ordens- und Bischofs-Schlosser in Preussen, „Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins”, 4/1881, s. 83-127.
• Trawicka E., Szpunt, w: Gdańsk w Europie, Europa w Gdańsku. Kontakty handlowe i kulturowe Gdańska w XVI wieku w świetle wykopalisk archeologicznych. Katalog wystawy Muzeum Archeologicznego w Gdańsku, red. E. Trawicka, B. Ceynowa, Gdańsk 2011, s. 33.
• Woś-Wilk Z., Literatura archeologiczna o znaleziskach słonecznych zegarków kieszonkowych z obszaru Europy Środkowo-Wschodniej, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 61/2013, nr 3, s. 435-452.
• Wünsch C., Zur Baugeschichte des Schlosses Preußisch Mark vom Ausgang der Ordenszeit bis zum Ende des 18. Jahrhunderts, „Bericht des Konservators der Kunstdenkmäler der Provinz Ostpreußen über seine Tätigkeit im Jahre 1934 an die Provinzialkommission zur Erforschung und zum Schutze der Denkmäler in der Provinz Ostpreußen”, 33/1935, s. 30-44.
• Zinner E., Deutsche und niederländische astronomische Instrumente des 11. bis 18. Jahrhunderts, München 1979.
• Zinner E., Die ältesten Räderuhren und modernen Sohnenuhren. Forschungen über den Ursprung der modernen Wissenschaft, Bamberg 1939.
• Żurek M., Zamek pokrzyżacki w Przezmarku. Wstępne wyniki badań, „Archaeologia Historica Polona”, 26/2018, s. 283-299.
• Żurek M., Zamek średni w Przezmarku w świetle badań archeologicznych 2019 i 2020 r., w: XXII Sesja Pomorzoznawcza. Od epoki kamienia do nowożytności 16.10.2020 Bydgoszcz, red. J. Woźny, J. Szałkowska-Łoś, J. Łoś, Bydgoszcz 2021, s. 362-376.
• Żurek M., Zamek w Przezmarku, gmina Stary Dzierzgoń, po dwóch sezonach badawczych, w: IV i V Pomorska sesja sprawozdawcza za lata 2016 i 2018, red. P. Fudziński, Gdańsk 2020, s. 223-238.
• Żurek M., Zamek wysoki w Przezmarku w świetle badań archeologicznych w 2021 r., w: XXIII Sesja Pomorzoznawcza. Od epoki kamienia do nowożytności 24-26.11.2021 Malbork 2023, red. E. Fudzińska, Malbork (w druku).

Identifiers

DOI

10.21697/sc.2023.30.2.10

Biblioteka Nauki

28407279