Wartość historyczna więziennych listów biskupa Czesława Kaczmarka do prymasa Stefana Wyszyńskiego (1951–1953)

• Authors: Ryszard Gryz

Title variants

EN

The historical value of Bishop Czesław Kaczmarek’s prison letters to Primate Stefan Wyszyński (1951-1953)

Abstracts

EN

The article attempts to assess the substantive value of nineteen prison letters from Bishop Czesław Kaczmarek to Primate Stefan Wyszyński. They did not reach their addressee but rather fell into the hands of investigators of the communist security apparatus between his arrest in January 1951 and the show trial of the hierarch in September 1953. The documents seized are authentic and the autobiographical information is reliable. The content includes a description of prison conditions, a list of charges, methods of investigation and fabrication of evidence, and the presentation of the bishop's defence strategy, as well as the evolution of his psycho-physical state. The bishop's correspondence with the primate will enable the analysis of archival sources from the protracted pseudo-evidence.

PL

W artykule podjęto próbę oceny wartości merytorycznej dziewiętnastu więziennych listów biskupa Czesława Kaczmarka do prymasa Stefana Wyszyńskiego. Nie trafiły one do adresata, lecz w ręce oficerów śledczych komunistycznego aparatu bezpieczeństwa w czasie między aresztowaniem w styczniu 1951 roku a pokazowym procesem hierarchy we wrześniu 1953 roku. Treść obejmuje opis warunków więziennych, listę zarzutów, metod śledztwa i fabrykowania dowodów oraz prezentację strategii obronnej biskupa, a także ewolucji jego stanu psychofizycznego. Korespondencja biskupa do prymasa umożliwi analizę źródeł archiwalnych pochodzących z przewlekłego postępowania pseudodowodowego.

Keywords

PL

epistolografia; listy więzienne; stalinizm; biskup Czesław Kaczmarek; prymas Stefan Wyszyński

EN

epistolography; prison letters; Stalinism; Bishop Czesław Kaczmarek; Primate Stefan Wyszyński

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Saeculum Christianum. Pismo Historyczne
• Year: 2023
• Volume: 30
• Issue: 2
• Pages: 285-298

Dates

published

2023

Contributors

author

Ryszard Gryz

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

• https://orcid.org/0000000316295459

References

• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, IPN BU 01145/1, cz. 1-2; 01283/1027.
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, IPN BU 0330/233, t. 9, 31; IPN BU 0650/39/1-4.
• Czaczkowska E.K., Kardynał Wyszyński. Biografia, Kraków 2013.
• Ćwikła Ł., Przyczynek do antykościelnej działalności ks. Leonarda Świderskiego, „Łódzkie Studia Teologiczne”, 2013, t. 22, s. 33-44.
• Dudek A., Gryz R., Komuniści i Kościół w Polsce (1945-1989), Kraków 2006.
• Gocel T., Duszpasterstwo w diecezji kieleckiej w latach II wojny światowej 1939-1945, Kielce 2012.
• Gryz R., Biskup kielecki Czesław Kaczmarek wobec komunistycznej dyktatury, w: Biskupi w rzeczywistości politycznej Polski „ludowej”, red. R. Łatka, Warszawa 2020, s. 66-86.
• Gryz R., Państwo a Kościół w Polsce (1945-1956) na przykładzie województwa kieleckiego, Kraków 1999.
• Gryz R., Więzienna korespondencja biskupa Czesława Kaczmarka do prymasa Stefana Wyszyńskiego (1951-1953). Analiza źródłoznawcza, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 2023, t. 120 (w druku).
• Jędraszewski M., Teczki na Baraniaka. Świadek, t. 1, Poznań 2009.
• Łabuszewski T., Listy donikąd? Grypsy członków konspiracji niepodległościowej jako źródło historyczne, w: Epistolografia w Polsce Ludowej (1945-1989). List i jego pochodne w systemie państwa komunistycznego. Studia i materiały, red. A.M. Adamus, B. Noszczak, Warszawa 2020, s. 97-120.
• Pasich D., Centralne Więzienie w Rawiczu i jego dwaj więźniowie: ksiądz doktor Piotr Oborski i ksiądz Zbigniew Gadomski, w: „Bić takiego wroga jak kler”. Osoby duchowne i zakonne w miejscach odosobnienia za żelazną kurtyną, red. M. Grądzka-Rejak, ks. J. Marecki, Kraków 2016, s. 132-149.
• Pasich D., Proces „zbrodniarzy z Wolbromia” w 1951 roku, w: Wiara i Niepodległość. Religijne i patriotyczne tradycje terenów diecezji sosnowieckiej (XIX-XX wiek), red. A. Dziurok, M. Trąba, Katowice–Sosnowiec–Warszawa 2019, s. 399-414.
• Peszko H., „A droga była niełatwa…”. Wspomnienia kieleckiego duchownego z lat 1910-1955, wstęp i oprac. R. Gryz, K. Święcich, Kielce–Warszawa 2022.
• Piątek P., Przestępcze wymuszenie zeznań w postępowaniach przygotowawczych prowadzonych przez organy bezpieczeństwa publicznego w latach 1944-1956. Studium kryminologiczno-prawne, Katowice–Warszawa 2018.
• Pleskot P., Sądy bezprawia. Wokół pokazowych procesów politycznych organizowanych w Warszawie (1944-1989), Warszawa 2020.
• Śledzianowski J., Ksiądz Czesław Kaczmarek biskup kielecki 1895-1963, Kielce 2008.
• Śledzianowski J., Pytania nad pogromem kieleckim, Kielce 1998.
• Tochman K.A., Samozwańczy oficer Zygmunt Augustowski. Z dziejów „Wachlarza”, Okręgu Wileńskiego AK i komunistycznej bezpieki, Rzeszów–Warszawa 2022.
• Wojciechowski D., Kapłani kieleccy więzieni i szykanowani w PRL (1945-1963), Kielce 2003.
• Wokół procesu biskupa kieleckiego Czesława Kaczmarka. Wspomnienia nazaretanki s. Izabelli Machowskiej, oprac. T. Domański, s. D. Kozieł CSFN, Kielce 2013.
• Wolsza T., Więzienia stalinowskie w Polsce. System, codzienność, represje, Warszawa 2013.
• Wyszyński S., Pro memoria, t. 1: 1948-1952, red. P. Skibiński, Warszawa 2017.
• Wyszyński S., Pro memoria, t. 2: 1953, red. E.K. Czaczkowska, Warszawa 2017.

Identifiers

DOI

10.21697/sc.2023.30.2.20

Biblioteka Nauki

28407308