The 15th-century edition of the Pauline missal as a source for Gregorian chant history

• Authors: Fryderyk Rozen

Title variants

PL

Piętnastowieczna edycja Mszału Paulińskiego źródłem do dziejów Chorału Gregoriańskiego

Abstracts

PL

Istnieje jedynie kilka średniowiecznych kodeksów zawierających notację muzyczną Mszy w rycie paulińskim. Istotnym źródłem do badań nad paulińską muzyką liturgiczną jest Missale Eremitarum S. Pauli wydrukowany przez Johannesa Amerbacha ok. 1490 r. Celem artykułu jest omówienie miejsc pozostawionych przez drukarza pod odręczne wpisanie neum. Miejsce pod notację muzyczną zostało przygotowane we fragmentach Ordinarium Missae, obrzędach Niedzieli Palmowej i Wielkiego Piątku. W sześciu zachowanych egzemplarzach neumy zostały wpisane w odmiennym zakresie. Opracowanie proweniencyjne wykazało, iż egzemplarze były używane w klasztorach kilku krajów.

EN

There exist only few medieval codices containing musical notation for the Mass in the Pauline rite. The significant source for further research of the Pauline liturgical music is Missale Eremitarum S. Pauli printed by Johannes Amerbach about 1490. The objective of this article is to discuss the blank spaces left especially for the addition of handwritten neumes. The space for musical notation was prepared by the printer for parts of the Ordinarium Missae, in ceremonies of the Palm Sunday and Good Friday. In six remaining copies of the missal the neumes were inscribed in various ways. The study of the provenance shows that these copies were used in the monasteries in several countries.

Keywords

PL

paulini; inkunabuły; mszał; liturgia średniowieczna

EN

Pauline Fathers; incunabula; missal; medieval liturgy

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Saeculum Christianum. Pismo Historyczne
• Year: 2023
• Volume: 30
• Issue: 2
• Pages: 89-101

Dates

published

2023

Contributors

author

Fryderyk Rozen

• https://orcid.org/0000000205808178

References

• Gyöngyösi Gregorius, Vitae Fratrum Eremiatrum Ordinis Sancti Pauli Primi eremitae, ed. Franciscus Hervay, Budapest 1988.
• Missale Eremitarum ordinis S. Pauli, [Basel Johann Amerbach, um 1495].
• Missale Strigoniense 1484. Monumenta Ritualia Hungarica 1, ed. B. Déri, Budapest 2009.
• Analecta hymnica Medii Aevi, vol. XLVII, Leipzig 1905.
• Bibliotheca Hungarica. Kódexek és nyomtatott könyvek Magyarországon 1526 előtt, vol. 1: A–J, ed. C. Csapodi, K. Csapodiné Gárdonyi, Budapest, 1988.
• Cempura H., Franciszkańskie mandatum w średniowiecznych rękopisach w Polsce, „Musica Medii Aevi”, 3/1969, p. 113-129.
• Farkas D., The main research results of Pauline liturgical chant in Hungary, in: Liturgia w klasztorach paulińskich w Polsce. Źródła i początki, ed. R. Pośpiech, Opole 2012, p. 413-432.
• Földváry M. I., Pauline Customs and the Esztergom Use, in: Liturgy and Music in the History of the Pauline Order, ed. E. Mateja, R. Pośpiech, Opole 2018, p. 55-61.
• Gancarczyk P., Muzyka wobec rewolucji druku. Przemiany w kulturze muzycznej XVI wieku, Toruń 2011.
• Geldner F., Die deutschen Inkunabeldrucker: ein Handbuch der deutschen Buchdrucker des XV. Jahrhunderts nach Druckorten, Stuttgart 1968-1970, vol. 1.
• Geldner F., Printers and printing XV century, in: Encyclopedia of Library and Information Science, vol. 23, New York 1978.
• Gesamtkatalog der Wiegendrucke, https://www.gesamtkatalogderwiegendrucke.de/ (accessed 3 June 2023).
• Gilányi G., Preservation, Continuity, Archaism – Musical Notation in the Pauline Order between the 14th and 18th Centuries, in: Liturgy and Music in the History of the Pauline Order, ed. E. Mateja, R. Pośpiech, Opole 2018, p. 151-165.
• Haegen P., Basler Wiegendrucke. Verzeichnis der in Basel gedruckten Inkunabeln von Berthold Ruppel bis Nikolaus Kessler mit ausführlicher Beschreibung der in Basel vorhandenen Exemplare, Basel 1985.
• Halpron B., The corespondence of Johan Amerbach, Michigan 2000.
• Heitz P., Christus am Kreuz. Kanonbilder der in Deutschland gedruckten Messbücher des fünfzehnten Jahrhunderts, Strassburg 1910.
• Hubay I., Missalia hungarica, Budapest 1938.
• Incunabula quae in bibliothecis Poloniae asservantur, vol. 1, moderante A. Kawecka-Gryczowa, composuerunt M. Bohonos et E. Szandorowska, Wratislaviae 1970.
• Kinkeldey O., Music and Music Printing in Incunabula, “The Papers of the Bibliographical Society of America”, 26/1932, p. 89-118.
• Kiss G., Pre–tridentine sources of the Pauline Mass chant repertory, in: Liturgia w klasztorach paulińskich w Polsce. Źródła i początki, ed. R. Pośpiech, Opole 2012, p. 199-217.
• Kisbán E., Historia zakonu paulinów macierzystej prowincji węgierskiej, vol 1-2, transl. B. Natoński, Jasna Góra 2009.
• Kotvan I., Inkunábuly archívov, múzeí a niektorých historických knižníc na Slovensku, Martin 1964.
• Kotvan I., Inkunábuly na Slovensku, Martin 1979.
• Kubieniec J., Liturgia paulińska w Polsce. Źródła i specyfika, in: Liturgy and Music in the History of the Pauline Order, ed. E. Mateja, R. Pośpiech, Opole 2018, p. 37-53.
• Kubieniec J., Średniowieczne rękopisy liturgiczne z archiwum jasnogórskiego, in: Liturgia w klasztorach paulińskich w Polsce. Źródła i początki, ed. R. Pośpiech, Opole 2012, p. 138-142.
• Meyer-Baer K., Liturgical music incunabula. A descriptive catalogue, London 1962.
• Nacionalna i sveučilišna knjižnica u Zagrebu, https://www.nsk.hr/ispis-rezultata/ (accessed 1 June 2023).
• Norel J., Graduał franciszkański z Płocka. Rękopis ms. 3IV5B z XIII w. z Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego w Płocku w świetle polskiej i europejskiej tradycji liturgiczno-muzycznej. Studium źródłoznawcze, Kraków 2007.
• Notae musicae artis. Notacja muzyczna w źródłach polskich XI-XVI wieku, ed. E. Witkowska-Zaremba, Kraków 1999.
• Nowowiejski A., Msza święta, Płock 1993.
• Oates J.C., A catalogue of the fifteenth-century books in the University Library Cambridge, Cambridge 1954.
• Pietras L., Chorał gregoriański w dokumentach i praktyce paulinów, “Dissertationes paulinorum”, 18/2009, p. 5-23.
• Pikulik J., Śpiewy allelujatyczne na niedziele po Zesłaniu Ducha Świętego jako kryterium ustalania proweniencji polskich rękopisów muzycznych, in: W kierunku chrześcijańskiej kultury, red. B. Bejze, Warszawa 1978, p. 680-692.
• Przywecka-Samecka M., Drukarstwo muzyczne w Europie do końca XVIII wieku, Wrocław 1987.
• Przywecka-Samecka M., Początki drukarstwa muzycznego w Europie. Wiek XV, Wrocław 1981.
• Radó P., Libri liturgici manuscripti bibliothecarum Hungariae, Budapeszt 1947.
• Sajó G., Soltész E., Catalogus incunabulorum quae in bibliothecis publicis Hungariae asservantur, Budapest 1970.
• Sarbak G., Das Buch–und Bibliothekswesen der Pauliner im Mittelalter, in: Beiträge zur Geschichte des Paulinerordens, red. K. Elm, Berlin 2000, p. 41-62.
• Soltész E., Die Erstausgabe des Pauliner-Breviers, „Gutenberg Jahrbuch“, 35/1960, s. 132- 140.
• Szendrei J., Notacja liniowa w polskich źródłach chorałowych XII-XVI wieku, in: Notae musicae artis, ed. E. Witkowska-Zaremba, Kraków 1999.
• Török J., A magyar pálosrend liturgiájának forrásai, kialakulása és főbb sajátosságai (1225-1600), Budapest 1977.
• Török J., Die Paulinerliturgie in Ungarn, in: Beiträge zur Geschichte des Paulinerordens, red. K. Elm, Berlin 2000, p. 125-134.
• Werl V., Die typographischen Incunabeln der Stiftsbibliothek zu Göttweig, London 1982.
• Zbudniewek J., Zbiór rękopisów paulińskich w Polsce, in: Z badań nad polskimi księgozbiorami historycznymi, vol. 12, ed. B. Bieńkowska, Warszawa 1992, p. 5-54.

Identifiers

DOI

10.21697/sc.2023.30.2.7

Biblioteka Nauki

28407272