Perspektywiczne kierunki rozwoju biologii człowieka w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem auksologii

• Authors: Napoleon Wolański , Anna Siniarska

Title variants

EN

Perspectives of human biology in Poland, with special emphasize to auxology

Abstracts

EN

Protoculture has already existed in animals and is manifested by using a natural object as a tool or by coping the habits of another animals being successful in doing something. At the beginning it was the practice of everyday life, the act of survival, what can be understood as “technique”. After that the process of rational cognition (theory) takes place, and innovative theories propagate the “science” development. Science discovers rules in our nature and society as well as in human activity called culture. Science is a certain sphere of consciousness including self-consciousness, thus science could be created together with consciousness, as a product of thinking mind. Such mind is possessed by humans only. Probably, science has been developed till nowadays following the technological progress. Most likely generalizations of tools behaviors and social contacts have caused brain development and favored abstraction, future vision and articular speech. Since the beginning of Civilization, science had been created not because there was a demand for it, but as the reflection on human life, the result of technical achievements, and as the answer for the question “why does it happen?” When man has protected his basic requirements and received nutritional surplus above daily needs, he has gained a little free time for contemplation, and his reflections have directed the civilization development. In this case, the only way: “thinking is the action” is not adequate. Science, as a turn, causes a revolution in technology, but does not serve for small engineering improvements, as revolutions have also a destructive face. As long as evolution strengthens and improves existing system, revolution destroys the old system, and the new one may fail to be good. If science has been interfered in technique continuously, the technical progress which makes our life easier would have been stopped. Science takes into account cognition of existence, as well as, the realities which are still unknown according to their being and functions. Propagation of knowledge belongs to education, whereas invention of artifacts (things which do not come into existence simultaneously) belongs to technique, engineering and art. The main aim of science is the summary (generalization) of technical and engineering achievements, which may serve as verification of the process of cognition. Science, as a tool of intellectual cognition, should provide a better contact with surrounding world, nature and universe. It should also serve human development and help to understand the sense of our existence, promote ability of thinking and intellectual self-realization. In the context of previous considerations, there are four, very important problems in human biology, especially in auxology. The first one concerns directions of studies on the basis of current information concerning mechanism of ontogeny causing variation in body build and functions of contemporary human populations. The second one deals with dissemination of knowledge in human biology, on the university and general levels. The third problem is about application of human biology and ecology in medical and pedagogic practice, as well as concerns the evaluation of planned engineering actions, changes in human life environment. There is also a fourth problem, which varies in particular countries, and it includes the state of each scientific anthropological atmosphere. In most of countries, physical anthropology is still understood as natural history on Man, his variation in time and space, and as the biological base for social practices. However, the main accent which included anthropogenesis, rasogenesis, and ethnogenesis has changed into mechanisms of adaptation to changing environment (also understood as living conditions and social surroundings) during ontogeny, and causes the mechanisms of evolution (phylogeny is recapitulated during the first phases of ontogeny).

Keywords

PL

auksologia; biologia człowieka; ontogeneza człowieka; pediatria; gerontologia

EN

auxology; human biology; human ontogeny; pediatry; gerontology

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Studia Ecologiae et Bioethicae
• Year: 2009
• Volume: 7
• Issue: 1
• Pages: 7-34

Dates

published

2009

Contributors

author

Napoleon Wolański

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa

author

Anna Siniarska

• Instytut Biologii, Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy Jana Kochanowskiego, Kielce

References

• Aleksiejewa T. I., Adaptiwnyje processy w populacijach czełowieka. Izdatielstwo Moskovskogo Universiteta, Moskwa 1986.
• Bielicki T., Szczotka H., Charzewski J., The influence of three socio-economic factors on body height in polish conscript. Human Biology, 53:543-555, 1981.
• Bielicki T., Welon Z., The sequence of growth velocity peaks, of principal body dimensions in girls. Mater. i Prace Antropologiczne, 86:3-10, 1973.
• Bielicki T., Welon Z., Growth data as indicator of social inequalities: the case of Poland. Yearbook of Physical Anthropology, 25:153-167, 1982.
• Bielicki T., Szklarska A., Kozieł S., Welon Z., Transformacja ustrojowa w Polsce w świetle antropologicznych badań 19-letnich mężczyzn. Monografie Zakładu Antropologii PAN, nr 23, Wrocław 2003.
• Bogin B., Patterns of human growth. Cambridge University Press, Cambridge 1999
• Brzeziński Z. J., Warunki społeczno-bytowe a rozwój somatyczny chłopców. Materiały i Prace Antropologiczne, 68:7-62, 1964.
• Charzewska J., Wolański N., Wpływ wieku i wysokości ciała rodziców na stan rozwoju fizycznego ich potomstwa. Prace i Materiały Naukowe IMD, 3:9-42, 1964.
• Charzewski J., Niektóre zagadnienia dotyczące wyrzynania się zębów stałych u dzieci i młodzieży w środowisku miejskim i wiejskim. Prace i Materiały Naukowe IMD, 1:65-80, 1963.
• Dłużniewska K., Jaczewski A., Wolański N., Zdunkiewicz L., Biomedyczne Podstawy Rozwoju i Wychowania, pod red. Wolańskiego N. i Siniarskiej A., Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979 (wyd. 2 – 1983).
• Dobre obyczaje w nauce. Zbiór zasad i wytycznych. Polska Akademia Nauk, Komitet Etyki w Nauce, wydanie trzecie, zmienione, Warszawa 2001.
• Eiben O., Nomogram a Kaup-indexhez. Antropologiai Kozlemenyek, 4(1-2):53-56, 1960.
• Foley J., Fossil Hominids. The Evidence for Human Evolution, 2007; http://www.talkorigins.org/faqs/
• Gołąb S., Wpływ wybranych czynników rodzicielskich (wysokości ciała, wieku w chwili urodzenia dziecka, kolejności urodzenia dziecka oraz aktywności ruchowej) na zróżnicowanie poziomu rozwoju morfologicznego i sprawności ruchowej dzieci i młodzieży w wieku od 7 do 19 lat. Wydawnictwo Monograficzne AWF w Krakowie, nr 15, 1979.
• Jaczewski A. (red.), Biologiczne i medyczne podstawy rozwoju i wychowania. Wydanie 3. Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 2005.
• Loesch D., Dermatoglyphic studies. Studies in Human Ecology, 2:131-200, 1974.
• Loth E., Anthropologie des Partes Molles (Muscles, istensins, vaisseaux, nerfs peripheriques). Wydawnictwo Kasy J. Mianowskiego, Warszawa – Paryż 1931.
• Kaczmarek M., Adolescent growth and its relation to menarche, dental and somatic maturation. Przegląd Antropologiczny, 65:27-42, 2002.
• Kaczmarek M., Lasik E., Correlates of biological age in postmenaopausal life. Przegląd Antropologiczny, 69:15-26, 2006.
• Kaczmarek M., Szwed A., Age at menopause and reproductive determinants in Polish women. Przegląd Antropologiczny, 64:57-72, 2001.
• Kowalska I., Valšik J.A., Wolański N., Pora roku menarche w zależności od wieku oraz środowiska społecznego i geograficznego. Prace i Materiały Naukowe Instytutu Matki i Dziecka (IMD), 1:81-108, 1963.
• Łaska-Mierzejewska T., Rozwój fizyczny i dojrzewanie płciowe chłopców z różnych środowisk społecznych. Materiały i Prace Antropologiczne, 63:93-105, 1962.
• Łysoń-Wojciechowska G., Romer T., Skawiński W., Wolański N., Metoda densytometryczna in vivo w oparciu o radiogramy kości ręki w diagnostyce różnicowania niedoboru wzrostu i zaburzeń metabolicznych wieku rozwojowego. Przegląd Pediatryczny, 34(2):102-108, 2004.
• Martin R., Lehrbuch der Antropologie. Jena 1928.
• Mięsowicz I., Porównanie rozwoju fizycznego dzieci i młodzieży z trzech różnych środowisk miejskich. Prace i Materiały Naukowe IMD, 2:125-137, 1964.
• Mięsowicz I., Współzależności statodynamiczne w obrębie biodrowego w rozwoju ontogenetycznym. Prace i Materiały Naukowe IMD, 5:89-101, 1965.
• Miklaszewski W., Rozwój cielesny proletariatu Warszawy w świetle pomiarów antropometrycznych. Warszawa 1912.
• Miklaszewski W., Rozwój cielesny proletariatu klas uprzywilejowanych w Królestwie Polskim w świetle pomiarów antropometrycznych. Warszawa 1914.
• Milicerowa H., O wpływie warunków środowiska na tempo i rytm rozwoju osobniczego. Kultura Fizyczna, 5-6:351-354, 1960.
• Siniarska A., Wolański N., Body proportions of Warsaw children, 1959-79. Current Anthropology, 24/1/:108-110, 1983.
• Siniarska-Wolaska A., Ruch i środowisko. Środowisko aktywności fizycznej. O potrzebie problematyki ekologicznej na studiach wychowania fizycznego, rekreacji, rehabilitacji i turystyki. Kultura Fizyczna, 3-4, 2008 (w druku).
• Valšik J. A., Uber jahreszeitliche Schwankungen im Menarchebeginn in Bratislava. Acta FRN Univ. Comen., 4, Antropol., 9-10:489-502, 1960.
• Wolański N., Z badań nad tzw. skokiem pokwitaniowym u dziewcząt. Prace i Materiały Naukowe IMD, 3:181-196, 1964.
• Wolański N. (with collab. J. Eagen), Thee Interrelationship Between Bone Density and Cortical Thickness in the Second Metacarpal as a Function of Age. In: „Progress in Development of Methods in Bone Densitometry” (eds: G.D. Whedon, W.F.Neumann and D.W. Jenkins), pp. 79-84, National Aeronautics and Space Administration, Washington, D.C., 1966.
• Wolański N., Jak oceniać otyłość u dzieci i młodzieży. Pediatria Polska. 45(1):101-106, 1970.
• Wolański N., Stan biologiczny i procesy integracyjne populacji miasta Szczecina w 25-leciu PRL. Przegląd Zachodnio-Pomorski, 14(4):5-39, 1970.
• Wolański N., Specyfika rozwoju fizycznego dzieci szczecińskich na tle czynników demograficznych i bytowych. W „Organizacja badań nad rozwojem kultury fizycznej i turystyki”, 1:77-90, Szczecin 1972.
• Wolański N., Concepts and methods in the Polish Populational Studies. Studies in Human Ecology, 1:13-33, 1973.
• Wolański N., Metody Kontroli i Normy Rozwoju Dzieci i Młodzieży. PZWL, Warszawa 1975.
• Wolański N., Monitoring program of biological status of human populations related to environmental changes. Studies in Human Ecology, 11:113-139, 1994.
• Wolański N., Indices of body build and nutritional status. Journal of Human Ecology, 9(2):137-151, 1998.
• Wolański N., Rozwój biologiczny człowieka. Podstawy auksologii, gerontologii i promocji zdrowia. Wydanie 7, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.
• Wolański N., Historia „biomedycznych podstaw rozwoju i wychowania” na tle doświadczeń osobistych (Biomedyka czy promocja, z może 2 w 1). W „Nauczanie wiedzy biomedycznej na studiach pedagogicznych”, pod red. Rzepki J. Górnośląska WSP, Mysłowice 2006, str. 13-28.
• Wolański N., Biokulturowe uwarunkowania aktywności motorycznej i rozwoju sprawności człowieka oraz wynikające stąd perspektywy kultury fizycznej (II). Kultura Fizyczna, 1-2:1-11, 2007.
• Wolański N., Dickinson F., Siniarska A., Seasonal rhythm of menarche as a sensitive index of living conditions. Studies in Human Ecology, 11:171-191, 1994.
• Wolański N., Jarosz E., Sequence and age of some permanent teeth eruption. Acta Medica Auxologica, 1/2/:122-130, 1969.
• Wolański N., Jarosz E., Pyżuk M., Heterosis eect as a causative factor in the secular trend of some continous traits in Man. Anthropologie, 6(2):15-17, 1968.
• Wolański N., Jarosz E., Pyżuk M., Heterosis in man: Growth in offspring and distance between parents’ birthplaces. Social Biology, 17(1):1-16, 1970.
• Wolański N., Kasprzak E., Stature as a measure of effects of environmental change. Current Anthropology, 17/3/:548-552, 1976.
• Wolański N., Rojas A., Valentin G., Siniarska A., Każde dziecko i każda jego cecha ma swoiste tempo rozwoju, modyfikowane przez warunki życia w danym okresie (Raport 2, z dwuletnich comiesięcznych badań na Jukatanie w Meksyku). Studia Ecologiae et Bioethicae, 2:47-74, 2004.
• Wolański N., Valentin G., Rojas A., Siniarska A., Age, season at menarche, family factors and adult body traits in girls from Yucatan, Mexico (comparative study). Journal of Human Ecology, 9(1):1-17, 1998.
• Żądzińska E. (Ed.), Current trends in dental morphology research. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódz 2005.

Identifiers

DOI

10.21697/seb.2009.7.1.01

Biblioteka Nauki

1961955