Geneza, rozwój i status socjologii środowiskowej

• Authors: Wojciech Trempała

Title variants

EN

Genesis, Development and Status of Environmental Sociology

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The process of the international identification of global ecological problems, initiated in the 1970s, enlivened the discussion on the character of relations between man and natural environment in the context of many humanistic and social disciplines. It also applies to sociology, whose representatives are frequently unjustly associated with attachment to their own scientific autonomy. The latter should consist in explaning the phenomenon of social life only with the use of social facts treated in separation from the impact of nature. The purpose of this article is an attempt of the deconstruction of genesis, development, and status of environmental sociology in the United States and Poland. In the former, this subdiscipline originated there and reported the greatest growth, whereas in the latter, its accomplishments remain dissipated, despite the fact that in some research areas – for instance in the scope of empirical descriptions of awareness and ecological attitudes of the public – it constitutes a coherent, valuable entirety. At the same time, the task of the author is popularization of history, traditions, and assumptions of environmental sociology, which contribution to the fight with the environmental crisis, although underestimated, is as substantial as the one developed in the scope of eco-philosophy led by environmental ethics, a leading field among humanistic and social studies.

Keywords

PL

socjologia środowiskowa; ekologia społeczna; świadomość ekologiczna; ekofilozofia; antropocentryzm; socjologia środowiskowa; ekologia społeczna; świadomość ekologiczna; ekofilozofia; antropocentryzm

EN

environmental sociology; social ecology; environmental awareness; ecophilosophy; anthropocentrism

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Studia Ecologiae et Bioethicae
• Year: 2016
• Volume: 14
• Issue: 1
• Pages: 165-197

Dates

published

2016-03-31

Contributors

author

Wojciech Trempała

References

• Baturo W., Burger T., Kassenberg A., 1997, Agenda niespełnionych nadziei. Społeczna ocena realizacji Agendy 21 w Polsce, Raport 4/97, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa.
• Bell M. M., 2011, An Inivitation To Environmental Sociology. Fourth Edition, wyd. Sage 2012, Londyn.
• Bołtromiuk A, Burger T., 2008, Polacy w zwierciadle ekologicznym. Raport z badań nad świadomością ekologiczną Polaków w 2008 r., Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa.
• Bołtromiuk A., 2009, Świadomość ekologiczna Polaków-zrównoważony rozwój, Raport z badań 2009, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa.
• Burger T., 1986, Uwagi o świadomości ekologicznej, Przegląd Powszechny, Nr 12/784, 374-388.
• Burger T., 1992, Świadomość ekologiczna: Między lękiem a działaniem, Raport 1/92, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa.
• Burger T., 2000, Świadomość ekologiczna społeczeństwa polskiego u progu XXI wieku, Raport 1/2000, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa.
• Burger T., 2005, Świadomość ekologiczna społeczeństwa polskiego, wyd. Instytut Gospodarki Przestrzennej i Mieszkalnictwa, Warszawa.
• Burger T., Sadowski A., 1994, Świadomość społeczna: Niderlandy ekologiczne, Raport 1/94, Instytut na rzecz Ekorozwoju, Warszawa.
• Buttel F. H., 1978, Environmental Sociology. A New Paradigm?{tłum. własne], The American Sociologist, Vol. 13, 252-256.
• Buttel F. H., 2002, Has Environmental Sociology Arrived?[tłum. własne], Organization & Environment, Vol. 15, No. 1, 42-54.
• Catton W. R. Jr., R. E. Dunlap, 1978, Paradigms, Theories and The Primacy of the HEP/NEP Distinction [tłum. własne], The American Sociologist, Vol. 13, s. 256-259.
• Catton W. R. Jr., Dunlap R. E., 1994, Toward an ecological sociology: The development, current status and probable future of environmental sociology, w: D’Antonio W.V., Sasaki M., Yonebayashi Y (red.), Ecology, society and the quality of social life, Transaction Publishers, New Jersey, 11-32.
• Catton W. R. Jr., Dunlap R. E., 1978a, Environmental Sociology. A New Paradigm [tłum. własne], The American Sociologist, Vol. 13, 41-49.
• Catton W. R. Jr., Dunlap R. E., 1979, Environmental Sociology[tłum. własne], Annual Review of Sociology, Vol. 5, 243-273.
• Cichomski B., Jerzyński T., Zieliński M., 2001, Postawy wobec ochrony środowiska, 1993. Porównanie międzynarodowe. Warszawa: ISS UW (komunikat z wyników badań: http://pgss.iss.uw.edu.pl ), stan na dzień 28.12.2011, g. 22:40, 1-23.
• Czajkowski P. (red.), 1990, Ruchy i organizacje ekologiczne w Polsce, wyd. PAX, Warszawa.
• Dispensa J. M., Brulle R. J., 2003, Media’s Social Construction of Environmental Issues: Focus on Global Warming. A Comparative Study, International Journal of Sociology and Social Policy, Vol. 23, Nr 10, 74-105.
• Dunlap R. E., 2008, The New Environmental Paradigm Scale: From Marginality to Worldwide Use, The Journal Of Environmental Education, Vol. 40, Issue 1, 3-18.
• Dunlap R. E., Van Liere K. D., Mertig A., Jones R. E., 2000, New trends in measuring environmental attitudes: measuring endorsement of the new ecological paradigm: a revised NEP scale, Journal of Social Issues, Vol. 56, Nr 3, 425-442.
• Dunlap R. E, 2000, The evolution of environmental sociology: a brief history and assessment of the American experience, w: Redclift M. R., Woodgate G. (red.), “The International Handbook of Environmental Sociology”, wyd. Edward Elgar Publishing, Cheltenham, 21-39.
• Dunlap R. E., 2002, Environmental Sociology, w: Bechtel R.B., Churchman A., Handbook of Environmental Psychology, wyd. John Wiley & Sons, 160-171.
• Dusek V., 2011, Wprowadzenie do filozofii techniki, wyd. WAM, Kraków.
• Foster J. B., 1999, Marx’s theory of Metabolic Rift: Classical Foundations for Environmental Sociology [tłum.. własne], „American Journal of Sociology”, Vol. 105, No. 2, 366-405.
• Fudali I., 2002, Kultura ekologiczna młodzieży, wyd. AŚ, Kielce.
• Giddens A., 2008, Socjologia, wyd. PWN, Warszawa.
• Giddens A., 2010, Katastrofa klimatyczna, wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa.
• Gliński P., 1996, Polscy Zieloni. Ruch społeczny w okresie przemian, wyd. IFiS PAN, Warszawa.
• Gliński P., 1999, Polski ruch ekologiczny – nowe tendencje rozwojowe, w: Mirowski W., Gliński P., “Świadomość ekologiczna i społeczne ruchy zielonych w Polsce”, wyd. IFiS PAN, Warszawa, 99-131.
• Gliński P., 2000, Współpraca administracji rządowej z polskim ruchem ekologicznym w latach 1989-1999 w perspektywie realizacji celów polityki ekologicznej, w: Papuziński A., “Polityka ekologiczna III Rzeczypospolitej”, wyd. Akademia Bydgoska, Bydgoszcz, 97-111.
• Gliński P., Siciński A., Wyka A., 1990, Społeczne aspekty ochrony i kształtowania środowiska, wyd. SGGW-AR, Warszawa.
• Górnicki K., 2010, Wybrane problemy badań świadomości ekologicznej. Interes jako kategoria badania świadomości ekologicznej, w: Górnicki K. (red.), „Kapitał ekologiczny mieszkańców Polski północno- -wschodniej”, wyd. Fundacja Zielone Płuca Polski, Białystok, 11-29.
• Hannigan J., 2006, Environmental sociology. Second edition, wyd. Routledge, Londyn.
• Hannigan J., 2014, Environmental sociology. Third edition, wyd. Routledge, Nowy Jork.
• Heller M., Pabjan T., 2014, Elementy filozofii przyrody, wyd. Copernicus Center Press, Kraków.
• Hrynkiewicz J., 1990, Studia nad ruchem ekologicznym w Polsce 1980- 1989, wyd. UW, Instytut Socjologii, Warszawa.
• Hull Z., 1999, Problemy filozofii ekologii, w: Papuziński A. (red.), „Wprowadzenie do filozoficznych problemów ekologii”, wyd. WSP, Bydgoszcz, 55-95.
• Johnson E. W., Frickel S., 2011, Ecological Threat and the Founding of U.S. National Environmental Movement Organizations 1962-1998, Vol. 58, Nr. 3, 305-329.
• Kaltenberg-Kwiatkowska E., 1982, Koncepcje ekologii społecznej w socjologii polskiej, w: Z. Pióro (red.), „Przestrzeń i społeczeństwo. Z badań ekologii społecznej”, wyd. Książka i Wiedza, Warszawa, 133-159.
• Lever-Tracy C., 2008, Global warming and sociology, Current Sociology, Vol. 56, Nr 3, 445-466.
• Lovejoy A. O., 2009, Wielki łańcuch bytu. Studium historii pewnej idei, wyd. słowo/obraz teorytoria, Gdańsk.
• Macnaghten P., Urry J., 2005, Alternatywne przyrody. Nowe myślenie o przyrodzie i społeczeństwie, wyd. Scholar, Warszawa.
• Marsden T., 2004, The Quest for Ecological Modernisation: Re‐Spacing Rural Development and Agri‐Food Studies, Sociologia Ruralis, Vol. 44, Issue 2, 129-146.
• Matczak P., 2000, Problemy ekologiczne jako problemy społeczne, wyd. UAM, Poznań.
• McCright A. M., Dunlap R. E., 2000, Challenging Global Warming as a Social Problem: An Analysis of the Conservative Movement’s Counter-Claims, Social Problems, Vol. 47, Nr 4, 499-522.
• McCright A. M., Dunlap R. E., 2011, The Politicization of Climate Change and Polarization in the American Public’s Views of Global Warming 2001-2010, The Sociological Quarterly, Vol. 52, Issue 2, 155-194.
• Mirowska-Maciążek E., 1999, Przegląd publikacji na temat świadomości ekologicznej społeczeństwa polskiego za lata 1992-1997, w: Mirowski W., Gliński P. (red.), „Świadomość ekologiczna i społeczne ruchy zielonych w Polsce”, wyd. IFiS PAN, Warszawa, 185-198.
• Mirowski W., 1999, Świadomość ekologiczna współczesnego społeczeństwa polskiego w świetle badań naukowych, w:: Mirowski W., Gliński P. (red.), „Świadomość ekologiczna i społeczne ruchy zielonych w Polsce”, wyd. IFiS PAN, Warszawa, 9-34.
• Mitchell R. E., 2001, Thorstein Veblen. Pioneer in Environmental Sociology[tłum.. własne], Organization & Environment, Vol. 14, Nr 4, 389-408.
• Mol A. P. J, Sonnenfeld D. (red.), 2000, Ecological Modernisation Around the World. Perspectives and Critical Debates, wyd. Frank Cass Publishers, Londyn.
• Mol A. P. J., Environment and modernity in transitional China: frontiers of ecological modernization, Development and Change, Vol. 37, Issue 1, 29-56.
• Mol A. P. J., Spaargaren G., Sonnenfeld D., 2014, Ecological modernization theory: taking stock, moving forward, w: Lockie S., Sonnenfeld D., Fischer D. (red.), Routledge International Handbook of Social and Environmental Change, Routledge, Nowy Jork, 15-26.
• Papuziński A., 1998, Życie – Nauka – Ekologia. Prolegomena do kulturalistycznej filozofii ekologii, wyd. WSP, Bydgoszcz.
• Papuziński A., 1999, Świadomość ekologiczna a kultura, w: Papuziński A. (red.), „Wprowadzenie do filozoficznych problemów ekologii”, wyd. WSP, Bydgoszcz, 165-218.
• Piątek Z., 1998, Etyka środowiskowa. Nowe spojrzenie na miejsce człowieka w przyrodzie, wyd. Księgarnia Akademicka, Kraków.
• Pietraś M., 2007, Problemy ekologiczne, w: Pietraś M., „Międzynarodowe stosunki polityczne”, wyd. UMCS, Lublin, 438-468.
• Pióro Z., 1965, Ekologiczna interpretacja układów osadniczych, „Studia Socjologiczne”, nr 4 (19), 15-36.
• Radecki W., 2006, Rozwój prawa ochrony przyrody i jego etapy, w: Radecki W. (red.), „Teoretyczne podstawy prawa ochrony przyrody”, wyd. Towarzystwo Naukowe Prawa Ochrony Przyrody, Wrocław, 7-55.
• Redclift M., 2005, Sustainable Development (1987-2005). An Oxymoron Comes of Age, Sustainable Development, Vol. 13, Issue 4, 212-227.
• Redclift M. R., Woodgate G. (red.), 2000, “The International Handbook of Environmental Sociology”, wyd. Edward Elgar Publishing, Cheltenham.
• Salleh A., 2010, From Metabolic Rift to “Metabolic Value”: Reflections on Environmental Sociology and the Alternative Globalization Movement, Organization and Environment, Vol. 23, Nr. 2, 205-219.
• Skrzyńska J., 2011, Badania świadomości i zachowań ekologicznych mieszkańców Polski, Raport TNS OBOP na zlecenie Ministerstwa Środowiska, Grudzień 2011. Komunikat opublikowany w wersji cyfrowej pod adresem: http://www.mos.gov.pl/g2/big/2012_03/22e26473b6cbf1f7fb25d6e21218cd62.pdf, stan na dzień 20.10.2014.
• Skrzyńska J., 2012, Badanie świadomości i zachowań ekologicznych mieszkańców Polski, Raport TNS OBOP na zlecenie Ministerstwa Środowiska, Warszawa 2012. Komunikat opublikowany w wersji cyfrowej pod adresem: http://www.mos.gov.pl/g2/big/2012_11/037ac15934792054904ccafce588677c.pdf, stan na dzień 20.10.2014.
• Spaargen G, Mol A. P. J., Buttel F., 2000, Environment and Global Modernity, wyd. Sage Publications Ltd., Londyn.
• Stanaszek A., Tędziagolska M., 2011, Badanie świadomości ekologicznej Polaków 2010 ze szczególnym uwzględnieniem energetyki przyjaznej środowisku, Instytut na rzecz Ekorozwoju przy współpracy Krajowej Agencji Poszanowania Energii i Instytutem Energii Odnawialnej, Warszawa 2011, Raport dostępny na stronie internetowej Instytutu na rzecz Ekorozwoju: http://www.ine-isd.org.pl/lang/pl/page/raporty/id/40/, stan na dzień 21.10.2014.
• Szacki J., 1981, Historia myśli socjologicznej. Część druga, PWN, Warszawa.
• Szacki J., Szkoła chicagowska i teorie Roberta E. Parka, „Studia Socjologiczne”, nr 1 (60), 5-32.
• Szczepański J., 1969, Socjologia. Rozwój problematyki i metod, wyd. PWN, Warszawa.
• Szczurkiewicz T., 1969, Studia socjologiczne, wyd. PWN, Warszawa. Thomas W.I., Znaniecki F., 1976, Chłop polski w Europie i Ameryce t. 1, wyd. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
• Tobera P., 1988, Kryzys środowiska-kryzys społeczeństwa, wyd. Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
• Vaillancourt J. G., 1995, Sociology of the Environment: From Human Ecology to Ecosociology [tłum. własne], w: Mehta M. D., Ouellet E. (red.), «Environmental sociology. Theory and practice”, wyd. Captus Press Inc., Ontario, 3-32.
• Welzer H., 2010, Wojny klimatyczne, wyd. Krytyka Polityczna, Warszawa.
• Wierzbicki Z. T., 2008, Sozoekologia społeczna. Główne problemy, materiały, rozwiązania, wyd. UMK, Toruń.
• Wódz J. (red.), 1990, Problemy świadomości ekologicznej, wyd. ŚIN, Katowice.
• Wódz J., Wódz K., 1993-1994, Funkcje świadomości ekologicznej, Transformacje, Nr 1-2, s. 45-49.
• Yearly S., 2009, Sociology and Climate Change after Kyoto. What Roles for Social Science in Understanding Climate Change, Current Sociology, Vol. 57, Nr 3, 389-405.
• Ziółkowski J., 1965, Urbanizacja, miasto, osiedle. Studia socjologiczne, PWN, Warszawa.

Identifiers

DOI

10.21697/seb.2016.14.1.08