Threats and the active protection of birds in a riverbed: postulates for the strategy of the preservation of the middle Vistula River avifauna

• Authors: Dariusz Bukaciński , Monika Bukacińska , Arkadiusz Buczyński

Title variants

PL

Zagrożenia i czynna ochrona ptaków koryta rzeki: postulaty do strategii ochrony awifauny Wisły Środkowej

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

Over the past 34 years, threats to Charadriiform birds inhabiting islands in the Vistula riverbed, mainly gulls, terns and plovers, have changed considerably. While in 1985-1994 the main risks for their breeding were found to be flood waters, predation by the hooded crow Corvus corone cornix and the Eurasian magpie Pica pica, as well as, locally, uncontrolled livestock grazing, in 2005-2014 they were primarily predation pressure from the American mink Neovision vision and the red fox Vulpes vulpes and massive outbreaks of black flies Simuliidae. These threats led to a reproductive outcome of nearly zero and increased the mortality of adults in their breeding areas. As a result, there was a sharp decline in numbers of the majority of gull, tern and plover species nesting there. In 2015-2018, apart from mammalian predation, key threats included the pressure of feral cats and dogs and the growing presence of people on the islands. In a situation that may lead to the extinction of first the mew gull, Larus canus, and later other species of birds, in 2005-2006, we began the active protection of endangered species on the middle Vistula River islands. This effort included (a) reducing the number of American minks and red foxes, (b) neutralising the presence of predators and livestock at the nesting sites with electric fences and the use of incubators and dummy eggs and (c) restoration of the nesting habitat, as well as, in the case of mew gulls, (d) increasing the genetic diversity within colonies. The most important demand is the conducting of the active protective measures in a comprehensive way and continuously for at least five years (until 2023), optimally throughout the decade (2019--2028). In addition, it will be also necessary to carry out wildlife monitoring in this area. The other important task for the coming years will be to oppose plans for extensive engineering in the middle section of the river, which will irreversibly destroy this unique ecosystem.

PL

W ciągu ostatnich 34 lat mocno zmieniała się struktura zagrożeń dla ptaków siewkowych Charadriiformes zasiedlających wyspy w korycie Wisły, przede wszystkim mew, rybitw i sieweczek. Podczas gdy w latach 1985-1994 głównymi zagrożeniami dla lęgów były wezbrania wód, drapieżnictwo wrony Corvus corone cornix i sroki Pica pica, a lokalnie również niekontrolowany wypas zwierząt hodowlanych, to w latach 2005-2014 były nimi przede wszystkim presja norki amerykańskiej Neovision vision i lisa Vulpes vulpes oraz masowe wyroje meszek (krwiopijne muchówki z rodziny Simuliidae). Obecność tych zagrożeń prowadziła do blisko zerowego sukcesu lęgowego i wzmożonej śmiertelności ptaków dorosłych na lęgowiskach. W efekcie nastąpił gwałtowny spadek liczebności większości gnieżdżących się tam gatunków mew, rybitw i sieweczek. W 2015-2018 obok drapieżnictwa wcześniej wymienionych ssaków do kluczowych zagrożeń należały: presja zdziczałych kotów i psów oraz coraz częstsza i coraz bardziej masowa obecność ludzi na wyspach, zwłaszcza zmotoryzowanych. W obliczu sytuacji grożącej wyginięciem najpierw mewy siwej Larus canus, a później również innych gatunków ptaków, w latach 2005-2006 rozpoczęliśmy program czynnej ochrony zagrożonych gatunków wysp środkowej Wisły. Obejmował on (a) redukcję liczebności norki amerykańskiej (głownie poprzez odłowy w pułapki i eutanazję) i lisa (głownie poprzez odstrzał), (b) neutralizowanie obecności tych drapieżników oraz zwierząt hodowlanych w pobliżu lęgowisk poprzez ogrodzenia elektryczne (dla dużych agregacji gniazd) oraz poprzez zabieg włączający wykorzystanie inkubatorów i drewnianych atrap jaj (dla gniazd pojedynczych i mniejszych agregacji), (c) odnawianie siedlisk lęgowych poprzez usuwanie podrostu wierzbowo-topolowego i klonu jesionolistnego Acer negundo, a w przypadku mewy siwej również (d) zwiększanie różnorodności genetycznej w obrębie kolonii lęgowych poprzez wzajemną wymianę lęgów między gniazdami oddalonymi od siebie niemniej niż kilkanaście kilometrów. Najważniejszym postulatem, kluczowym dla powodzenia całego programu ochrony zagrożonych gatunków koryta rzeki jest prowadzenie czynnych działań ochronnych w sposób kompleksowy i co najważniejsze nieprzerwanie jeszcze przez co najmniej pięć lat (do roku 2023), optymalnie przez całą dekadę (2019-2028). Obok działań ochronnych niezbędne też będzie prowadzenie monitoringu przyrodniczego, który powinien obejmować (a) zmiany liczebności i rozmieszczenia najważniejszych gatunków ptaków koryta rzeki, (b) ocenę sukcesu lęgowego i śmiertelności ptaków dorosłych na lęgowiskach, oraz (c) zmiany liczebności i rozmieszczenia drapieżnych ssaków w pobliżu najważniejszych lęgowisk ptaków. Wydaje się też, że jednym z bardzo ważnych zadań na najbliższe lata będzie przeciwstawienie się wznowieniu planów kompleksowej regulacji środkowego odcinka rzeki, co bezpowrotnie zniszczyłoby ten unikalny już w skali światowej ekosystem.

Keywords

EN

middle Vistula River; gulls and terns; active protection

PL

Wisła Środkowa; mewy i rybitwy; aktywna ochrona; Wisła Środkowa; mewy i rybitwy; aktywna ochrona

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Studia Ecologiae et Bioethicae
• Year: 2018
• Volume: 16
• Issue: 4
• Pages: 5-23

Dates

published

2018-12-31

Contributors

author

Dariusz Bukaciński

author

Monika Bukacińska

author

Arkadiusz Buczyński

References

• Angiel J., Bukaciński D., 2015, Oblicza Wisły. Przewodnik warszawski dla tropicieli przyrody, wyd. STOP, Warszawa.
• Antczak J., 2007, Rybitwa białoczelna Sternula albifrons, in: Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (eds), „Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski 1985-2004”, Bogucki Wyd. Nauk., Poznań, 244-245.
• Buczyński A., 2000, Straty jaj w koloniach mewy pospolitej (Larus canus) na Wiśle – znaczenie trzeciego jaja w lęgu, Praca magisterska, Zakład Ekologii UW, Warszawa.
• Bukacińska M., Bukaciński D., 2004a, Larus ridibundus (L., 1766) – śmieszka, in: Gromadzki M. (ed.), „Ptaki (część II). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny”, Wyd. Ministerstwa Środowiska, Warszawa, T.7, 160-165.
• Bukacińska M., Bukaciński D., 2004b, Larus canus (L., 1758) – mewa pospolita, in: Gromadzki M. (ed.), „Ptaki (część II). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny”, Wyd. Ministerstwa Środowiska, Warszawa, T. 7, 166-170.
• Bukacińska M., Bukaciński D., 2004c, Sterna hirundo (L., 1758) – rybitwa rzeczna, in: Gromadzki M. (ed), „Ptaki (część II). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny”, Wyd. Ministerstwa Środowiska, Warszawa, T. 7, 186-191.
• Bukaciński D. Keller M., Buczyński A., Bukacińska M., 2017, Awifauna lęgowa koryta środkowej Wisły w roku 2009: zmiany liczebności i rozmieszczenia w ciągu ostatnich 36 lat, in: Keller M., Kot H., Dombrowski A., Rowiński P., Chmielewski S., Bukaciński D. (eds) „Ptaki środkowej Wisły”, Wyd. M-ŚTO, Pionki, 31-97.
• Bukaciński D., 2010, Dolina Środkowej Wisły, in: Wilk T., Jujka M., Krogulec J., Chylarecki P. (eds), „Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce”, Wyd. OTOP, Marki, 297-299.
• Bukaciński D., 2015, Strategia czynnej ochrony zagrożonej awifauny wysp środkowej Wisły: podręcznik najlepszych praktyk, Wyd. OTOP, Marki.
• Bukaciński D., Betleja J., Zieliński P., 2007, Śmieszka Larus ridibundus, in: Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (eds), „Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski 1985-2004”, Bogucki Wyd. Nauk., Poznań, 228-229.
• Bukaciński D., Bukacińska M., 1994, Czynniki wpływające na zmiany liczebności i rozmieszczenie mew, rybitw i sieweczek na Wiśle środkowej, Notatki ornitologiczne, 35, 7997.
• Bukaciński D., Bukacińska M., 1995, The factors limiting breeding success in the Blackheaded Gull (Larus ridibundus) in different habitat types on the middle course of the Vistula River, Poland, Archive fur Hydrobiologie, 101, Large Rivers, 9, 221-228.
• Bukaciński D., Bukacińska M., 1997, Masowy pojaw meszek Simulidae przyczyną strat w lęgach w koloniach mewy pospolitej Larus canus na środkowej Wiśle, Notatki ornitologiczne, 38, 167-168.
• Bukaciński D., Bukacińska M., 1998, Production of erythristic eggs by the Black-headed Gull in Poland, Wilson Bulletin, 109, 177-182.
• Bukaciński D., Bukacińska M., 2000, The impact of mass outbreaks of black flies (Simuliidae) on the parental behaviour and breeding output of colonial common gulls (Larus canus), Annales Zoologici Fennici, 37, 43-49.
• Bukaciński D., Bukacińska M., 2001, Zagrożenia ptaków gniazdujących na Wiśle środkowej, in: Kot H., Dombrowski A. (eds.), „Ochrona Fauny Niziny Mazowieckiej”, MTOF, Siedlce, 117-128.
• Bukaciński D., Bukacińska M., 2003, Larus canus Common Gull, in: Parkin D. (ed.), “Birds of Western Palearctic, Update 5”, Oxford Univ. Press, Oxford.
• Bukaciński D., Bukacińska M., 2007a, Mewa pospolita Larus canus, in: Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (eds), „Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski 1985-2004”, Bogucki Wyd. Nauk., Poznań, 230-231.
• Bukaciński D., Bukacińska M., 2007b, Rybitwa rzeczna Sterna hirundo, in: Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (eds), „Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski 1985-2004”, Bogucki Wyd. Nauk., Poznań, 242-243.
• Bukaciński D., Bukacińska M., 2008, Threatened bird species of the middle Vistula River islands: status, necessity for protection and proposed activities, in: Uchmański J. (ed), “Theoretical and applied aspects of modern ecology”, Wyd. UKSW, Warszawa, 219-239.
• Bukaciński D., Bukacińska M., 2015a, Kluczowe gatunki ptaków siewkowych na środkowej Wiśle: biologia, ekologia, ochrona i występowanie, Monografie, Wyd. STOP, Warszawa.
• Bukaciński D., Bukacińska M., 2015b, Rybitwa rzeczna Sterna hirundo, in: Chylarecki P., Sikora A., Cenian Z., Chodkiewicz T. (eds), „Monitoring ptaków lęgowych. Poradnik metodyczny”, Wyd. GIOŚ, Warszawa, 299-306.
• Bukaciński D., Bukacińska M., 2015c, Mewa siwa Larus canus, in: Chylarecki P., Sikora A., Cenian Z., Chodkiewicz T. (eds), „Monitoring ptaków lęgowych. Poradnik metodyczny”, Wyd. GIOŚ, Warszawa, 286-292.
• Bukaciński D., Bukacińska M., Buczyński A., 2011, Awifauna wodno-błotna środkowej Wisły w okresie lęgowym: wpływ działalności człowieka na rozmieszczenie, liczebność i bogactwo gatunkowe, Studia Ecologiae et Bioethicae, 9, 67-86.
• Bukaciński D., Bukacińska M., Buczyński A., 2012, Co zagraża ptakom środkowej Wisły: diagnoza, skutki i czynne działania ochronne, in: Pająkowski J. (ed), „Ochrona przyrody i dziedzictwa kulturowego Doliny Dolnej Wisły”, T. 1., Wyd. Zespół Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego, Towarzystwo Przyjaciół Dolnej Wisły, Świecie, 77-78.
• Bukaciński D., Bukacińska M., Buczyński A., 2013, The impact of hydrotechnical facilities on island avifauna: a case study of the middle Vistula River, Studia Ecologiae et Bioethicae, 11, 93-109.
• Bukaciński D., Bukacińska M., Lubjuhn T., 2000, Adoption of chicks and the level of relatedness in common gull, Larus canus colonies: DNA fingerprinting analyses, Animal Behaviour, 59, 289-299.
• Bukaciński D., Bukacińska M., Mastalerz E., 2015a, Presja człowieka na przyrodę środkowej Wisły: liczba i rozmieszczenie ludzi oraz formy ich aktywności na rzece w okresie rozrodu ptaków. Studia Ecologiae et Bioethicae 13, 143-177.
• Bukaciński D., Bukacińska M., Zieliński P., 2015b, Śmieszka Chroicocephalus ridibundus, in: Chylarecki P., Sikora A., Cenian Z., Chodkiewicz T. (eds), „Monitoring ptaków lęgowych. Poradnik metodyczny”, Wyd. GIOŚ, Warszawa, 266-274.
• Bukaciński D., Cygan J., Keller M., Piotrowska M., Wojciak J., 1994a, Liczebność i rozmieszczenie ptaków wodnych gniazdujących na Wiśle Środkowej zmiany w latach 197393, Notatki ornitologiczne 35, 547.
• Bukaciński D., Rutkowska A., Bukacińska M., 1994b, The effect of nesting Blackbacked Gulls (Larus ridibundus) on the soil and vegetation of a Vistula River island, Poland, Annales Botanici Fennici, 31, 233243.
• Chylarecki P., 2007, Sieweczka obrożna Charadrius hiaticula, in: Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (eds), „Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski 1985-2004”, Bogucki Wyd. Nauk., Poznań, 192-193.
• Chylarecki P., 2015a, Sieweczka obrożna Charadrius hiaticula, in: Chylarecki P., Sikora A., Cenian Z., Chodkiewicz T. (eds), „Monitoring ptaków lęgowych. Poradnik metodyczny”, Wyd. GIOŚ, Warszawa, 230-234.
• Chylarecki P., 2015b, Rybitwa białoczelna Sternula albifrons, in: Chylarecki P., Sikora A., Cenian Z., Chodkiewicz T. (eds), „Monitoring ptaków lęgowych. Poradnik metodyczny”, Wyd. GIOŚ, Warszawa, 307-311.
• Chylarecki P., Bukaciński D., Dombrowski A., Nowicki W., 1995, Awifauna, in: Gacka-Grzesikiewicz E. (ed.), „Korytarz ekologiczny doliny Wisły. Stan - funkcjonowanie – zagrożenia”, Wyd. IUCN Poland, Warszawa, 79-124.
• Chylarecki P., Chodkiewicz T., Neubauer G., Sikora A., Meissner W., Woźniak B., Wylęgała B., Ławicki Ł., Marchowski D., Betleja J., Bzoma S., Cenian Z., Gorski A., Korniluk M., Moczarska J., Ochocińska D., Rubacha S., Wieloch M., Zielińska M., Zieliński P., Kuczyński L., 2018, Trendy liczebności ptaków w Polsce, Wyd. GIOŚ, Warszawa.
• Dailymail.co.uk Alpaki jak psy pasterskie: bronią owiec przed drapieżnikami, https://tvnmeteo.tvn24.pl/informacje-pogoda/ciekawostki,49/alpaki-jak-psy-pasterskie-bronia-owiec-przed-drapieznikami,83073,1,0.html, dostęp: 10.04.2018.
• Drzyzga M., 2015, Wpływ czynnej ochrony na efekty lęgów u mew i rybitw, Praca magisterska, Ochrona Środowiska, Wydział Filozofii Chrześcijańskiej UKSW, Warszawa.
• Frantham R., Ballou J. D., Briscoe D. A., 2010, Introduction to Conservation Genetics, 2nd Edition, Cambridge University Press, Cambridge.
• Grabowska M., 2017, Ekologia rozrodu rybitwy rzecznej Sterna hirundo na wyspach wiślanych w latach 2016-2017, Praca magisterska, Ochrona Środowiska, Wydział Filozofii Chrześcijańskiej UKSW, Warszawa.
• Haig S. M., Ballou J. D., Derrickson S.R., 1990, Management options for preserving genetic diversity: reintroduction of Guam Rails to wild, Conservation Biology, 4, 290-300.
• Jaszewski B., 2016, Biologia i ekologia rozrodu mewy śmieszki na terenie środkowej Wisły, Praca magisterska, Ochrona Środowiska, Wydział Filozofii Chrześcijańskiej UKSW, Warszawa.
• Keller M., Bukaciński D., Piotrowska M., Wojciak J., 1999, Ocena stanu awifauny lęgowej doliny Wisły na odcinku od ujścia Pilicy do ujścia Sanu, Raport dla Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
• Keller M., Chylarecki P., Nowicki W., 1998, Przyrodnicze podstawy opracowania optymalnej koncepcji zagospodarowania obszaru doliny Wisły na odcinku od ujścia Pilicy do ujścia Narwi. Inwentaryzacja awifauny lęgowej w 1998 r., Raport dla Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, Warszawa.
• Kot H., Dombrowski A., Bukaciński D., 2017, Zagrożenia dla ptaków środkowej Wisły oraz ich siedlisk, in: Keller M., Kot H., Dombrowski A., Rowiński P., Chmielewski S., Bukaciński D. (eds), „Ptaki środkowej Wisły”, Wyd. M-ŚTO, Pionki, 683-689.
• Nowak S., Mysłajek R. W., 2006, Poradnik ochrony zwierząt hodowlanych przed wilkami, Wyd. Stowarzyszenie dla Natury WILK, Twardorzeczka.
• Nowak S., Mysłajek R. W., Okarma H., Śmietana W., 2005, Analiza dotychczasowych rodzajów i rozmiaru szkód wyrządzanych przez wilki oraz stosowanie metod rozwiązywania sytuacji konfliktowych, Wyd. IOP, Kraków.
• Pikulska A., 2017, Wpływ drapieżnictwa wybranych ssaków na wyspowe populacje mewy siwej i śmieszki na odcinku środkowej Wisły, Praca magisterska, Ochrona Środowiska, Wydział Filozofii Chrześcijańskiej UKSW, Warszawa.
• Rożycki A. Ł., 2014, Fenologia rozrodu i produkcja jaj mew: uwarunkowania i konsekwencje w warunkach środkowej Wisły, Rozprawa doktorska, Wydział Biologiczno-Chemiczny, Uniwersytet w Białymstoku, Białystok.
• Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (eds), 2007, Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski 1985-2004, Bogucki Wyd. Nauk., Poznań.
• Spottiswoode C., Moller A. P., 2004, Genetic similarity and hatching success in birds, Proceedings of Royal Society London B, 271, 267-272.
• Sruoga A., Butkauskas D., Prakas P., Paulauskas A., 2006, Evaluation of the genetic structure of the breeding Common Tern (Sterna hirundo) population by means of microsatellite markers, Biologija, 1, 47-32.
• Śmietana W., 2000, Zabezpieczanie zwierząt gospodarczych przed atakami wilków przy użyciu ogrodzeń elektrycznych, Wyd. IOP, Kraków.
• Westmeier, R. L., 1991, Successful exchange of praire-chicken eggs between nests in two remnant populations, Wilson Bulletin, 103, 717-720.
• Wilk T., Jujka M., Krogulec J., Chylarecki P. (eds), 2010, Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce, Wyd. OTOP, Marki.
• Zalewski A., Brzeziński M., 2014, Norka amerykańska. Biologia gatunku inwazyjnego, Wyd. Instytutu Biologii Ssaków PAN, Białowieża.
• Zielińska M., Zieliński P., Bukaciński D., Bukacińska M., 2015, Mewa czarnogłowa Larus melanocephalus, in: Chylarecki P., Sikora A., Cenian Z., Chodkiewicz T. (eds), „Monitoring ptaków lęgowych. Poradnik metodyczny”, Wyd. GIOŚ, Warszawa, 279-285.

Identifiers

DOI

10.21697/seb.2018.16.4.01