Arystotelesowsko-tomistyczny obraz świata w ujęciu Piotra Lenartowicza SJ a naukowy obraz świata. Aspekty metanaukowe

• Authors: Piotr Duchliński

Title variants

EN

Aristotelian-Thomistic image of the world in terms of Piotr Lenartowicz SJ and the scientific image of the world: Meta-scientific aspects

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest rekonstrukcja obrazu świata, który w swoich analizach filozoficznych zakładał krakowski jezuita – filozof i biolog – Piotr Lenartowicz SJ. Rekonstrukcja pokazała, że autor przyjmował arystotelesowsko-tomistyczny obraz świata, w którym naczelną rolę odgrywała kategoria substancji, której heurystyczna rola ujawnia się, w sposób szczególny, w opisie i wyjaśnieniu dynamiki życia biologicznego. W artykule dokonano krytycznej oceny zakładanego obrazu świata poprzez skonfrontowanie go ze współczesnym tzw. naukowym obrazem świata, akceptowanym przez zwolenników filozofii w kontekście nauki. Doprowadziło to do wskazania epistemologicznych ograniczeń stosowalności arystotelesowskiej kategorii substancji w opisie bytu ożywionego, ponadto zostało pokazane, że dyskusje między zwolennikami różnych obrazów świata (naukowego i arystotelesowsko-tomistycznego) są w ostateczności nierozstrzygalne, ze względu na obecność w akceptacji tych obrazów osobowościowych uwarunkowań takich, jak: wiara epistemiczna i emocje. Komponenty te czynią z użytkowników obrazów świata, wyznawców niechętnych do zmiany swoich poglądów.

EN

The aim of this article is to reconstruct the world-image outlined in the philosophical analyses by the Cracovian Jesuit philosopher and biologist Piotr Lenartowicz SJ. The reconstruction shows that he adopted an Aristotelian-Thomistic image of the world, in which the category of substance plays an overarching role, whose heuristic function reveals itself in a special way in the description and explanation of the dynamics of biological life. The article critically assesses this image by confronting it with the modern so-called ‘scientific image’ of the world, as embraced by those who support a scientific context for philosophising. This leads to a highlighting of epistemological limitations on the applicability of the Aristotelian category of substance in respect to the description of living beings. Moreover, it is shown that discussions involving supporters of different world-images (the scientific and Aristotelian-Thomistic ones) are ultimately undecidable, as the acceptance of these images involves personality-related factors such as epistemic faith and emotions. These have the effect of making those who embrace such world-images unwilling to change their view.

Keywords

PL

tomizm; obrazy świata; naukowy obraz świata; dynamika życia biologicznego; substancja; przypadłość; wiara; tomizm; obrazy świata; naukowy obraz świata; dynamika życia biologicznego; substancja; przypadłość; wiara

EN

Thomism; images of the world; scientific image of the world; dynamics of biological life; substance; accidents; faith

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Studia Ecologiae et Bioethicae
• Year: 2019
• Volume: 17
• Issue: 2
• Pages: 41-57

Dates

published

2019-06-30

Contributors

author

Piotr Duchliński

References

• Abel G., 2014, Świat jako znak i interpretacja, tłum. W. Małecki, Aletheia, Warszawa.
• Bremer J., 2012, Dwa obrazy świata: manifestujący się i naukowy, Roczniki Filozoficzne, nr 1, 27-49.
• Bugajak G., Latawiec A. (red.), 2001, Filozoficzne i naukowo-przyrodnicze elementy obrazu świata 3, UKSW, Warszawa.
• Bugajak G., Latawiec A. (red.), 2005a, Filozoficzne i naukowo-przyrodnicze elementy obrazu świata 4, UKSW, Warszawa.
• Bugajak G., Latawiec A. (red.), 2005b, Filozoficzne i naukowo-przyrodnicze elementy obrazu świata 5-6, UKSW, Warszawa.
• Bugajak G., Latawiec A. (red.), 2008, Filozoficzne i naukowo-przyrodnicze elementy obrazu świata 7, UKSW, Warszawa.
• Duch W., 1999, Duch i dusza, czyli prehistoria kognitywistyki, Kognitywistyka i Media w Edukacji 1.
• Duchliński P., 2016a, Odsłony doświadczenia istnienia świata realnego. Rozważania wstępne, WAM – Ignatianum, Kraków.
• Duchliński P., 2016b, W stronę aporetycznej filozofii klasycznej. Konfrontacja tomizmu egzystencjalnego z wybranymi koncepcjami filozofii współczesnej, WAM – Ignatianum, Kraków.
• Heller M., 1992, Post scriptum do dylematów, Logos i Ethos, nr 1.
• Heller M., 1996a, Naukowy obraz świata a zadanie teologa, w: Obrazy świata w teologii i naukach przyrodniczych, red. Heller M., Budzik S., Wszołek S., Biblos, Tarnów.
• Heller M., 1996b, Filozofia jest przygodą człowieka będącego w drodze, w: red. Zieliński A., Bagiński M., Wojtysiak J., Rozmowy o filozofii, RW KUL, Lublin.
• Heller M., Michalik A., Życiński J. (red.), 1987, Filozofować w kontekście nauki, Polskie Towarzystwo Teologiczne, Kraków.
• Kuhn T., 1968, Struktura rewolucji naukowych, Warszawa.
• Lenartowicz P., 1992, Ewolucja dylematu (recenzja książki M. Hellera i J. Życińskiego, Dylematy ewolucji, Kraków 1990), Logos i Ethos, nr 1.
• Lenartowicz P., 2014, Elementy teorii poznania, do druku przygotowała Koszteyn J., WAM – Ignatianum, Kraków.
• Lenartowicz P., Koszteyn J., 2008, Struktura ontyczna bytu żywego w arystotelizmie, w: Ewolucjonizm czy kreacjonizm, red. Jaroszyński P., Tarasiewicz P., Chłodna I., Smoleń–Wawrzusiszyn M., Wyd. Lubelska Szkoła Filozofii Chrześcijańskiej, Lublin.
• Motycka A., 2005, Filozofia a paradygmaty, w: Rozum i intuicja w nauce, IFiS PAN, Warszawa.
• Sady W., 1993, Jaką teorię wiedzy sugerują uwagi Wittgensteina „O pewności”?, w: Wittgenstein L., O pewności, tłum Sady W., Aletheia, Warszawa.
• Sellars W., 1991, Philosophy and the Scientific Image of Man, w: tenże, Science, Perception and Reality, Atascadero, Ridgeview Publishing Company.
• Stępień A. B., 1996, O metodzie teorii poznania, TN KUL, Lublin.
• Wittgenstein L., O pewności, tłum Sady W., Aletheia, Warszawa 1993.
• Życiński J., 1996, Filozofować w kontekście nauki, w: red. Zieliński A., Bagiński M., Wojtysiak J., Rozmowy o filozofii, RW KUL, Lublin.

Identifiers

DOI

10.21697/seb.2019.17.2.04