Rola rodziców, nauczycieli i pasterzy wspólnot w formacji chrześcijańskiej dzieci i młodzieży w świetle wybranych pism Ojców Kapadockich

• Authors: Stanisław Strękowski

Title variants

EN

The role of parents, teachers and community shepherds in formation Christian children and youth in the light of selected writings Cappadocian Fathers

Abstracts

EN

Every human formation begins in the family environment, where in the ancient era, both in pagan, Jewish and Christian cultures, the father occupied a privileged position as the head of the family responsible for the functioning of this small community. The formation of Christian youth in antiquity was a great challenge for both parents and the church community and concerned the widely discussed issue of access to classical culture. In the writings of St. Basil and St. Gregory of Nazianzus in the matter of youth formation, there are visible attempts to use the existing educational institutions for the purpose of building the intellectual foundations on which the edifice of the Christian faith should be built. Religious and moral teaching in the Judaic environment was also conducted by teachers sent by God, who, apart from parents, were Moses, priests, prophets, sages and scribes. The master/teacher-student relationship in ancient cultures mirrors the father-son relationship in family education. In Alexandria, from the time of the first Ptolemies, there was a research center called the Museion, a building dedicated to the Muses managed by a priest appointed by the king of this dynasty. In this center, many scientific disciplines were developed that were not dealt with by philosophers and rhetoricians who ran their own schools. The broadly understood Hellenic culture, whose achievements are used to stimulate spiritual and intellectual development in man, are not to be despised and rejected. In the Regulae fusius tractatae, Basil the Great indicates some methods that the superior of a fraternity should use. It is obvious that the model of the teacher, both for himself and for his superiors, was Jesus Christ, who himself indicated that the greatest commandment that he leaves to his disciples is love. It is very important to constantly watch over the behavior of young people and immediately correct mistakes so that they do not perpetuate. In the family, such people are parents who raise their children with patience and love. Therefore, the Bishop of Caesarea advises that over the boys, someone older, more experienced than others, and known for his patience, be appointed over the boys, so that he can correct the faults of the young with fatherly kindness and words full of wisdom, so that the correction of the transgression will take place in the young man, and the soul will exercise at the same time. mastering the passions. The same method that St. Basil recommends young people to repeat exercises aimed at mastering carnal passions.

PL

Każda formacja człowieka rozpoczyna się w środowisku rodzinnym, w którym w epoce starożytnej zarówno w kulturach pogańskich, kulturze judaistycznej jak i w kulturze chrześcijańskiej ojciec zajmował uprzywilejowaną pozycję jako głowa rodziny odpowiedzialna za funkcjonowanie tej małej wspólnoty. Formacja młodzieży chrześcijańskiej w starożytności była wielkim wyzwaniem zarówno dla rodziców jak i dla wspólnoty kościelnej i dotyczyła szeroko dyskutowanego zagadnienia o dostępie do kultury klasycznej bez ryzyka wypaczenia formacji religijno-moralnej otrzymanej w domu rodzinnym. W pismach św. Bazylego i św. Grzegorza z Nazjanzu w kwestii formacji młodzieży widoczne są próby wykorzystania istniejących instytucji edukacyjnych w celach zbudowania podstaw intelektualnych, na których należy zbudować gmach chrześcijańskiej wiary. Nauczanie religijno-moralne w środowisku judaistycznym było prowadzone również przez posłanych przez Boga nauczycieli, którymi oprócz rodziców byli: Mojżesz, kapłani, prorocy, mędrcy i uczeni w Piśmie. Relacja mistrz/nauczyciel-uczeń w szkołach kultur starożytnych (judaistycznej, grecko-rzymskiej i chrześcijańskiej) odzwierciedla relację ojciec-syn w edukacji rodzinnej. W Aleksandrii, od czasów pierwszych Ptolemeuszy, istniało centrum badawcze zwane Museion, budynek poświęcony Muzom, zarządzany przez kapłana mianowanego przez króla tej dynastii. W ośrodku tym rozwijano wiele dyscyplin naukowych, którymi nie zajmowali się filozofowie i retorzy prowadzący własne szkoły. Nie należy gardzić i odrzucać szeroko rozumianej kultury helleńskiej, której dorobek służy stymulowaniu rozwoju duchowego i intelektualnego człowieka. W Regułach dłuższych Bazyli Wielki sugeruje, aby lekturą dzieci i młodzieży pozostających pod opieką mnichów było Pismo święte oraz ich roztropna troska o nauczenie rzemiosła tych, którzy wyrażają swoje zainteresowanie taką działalnością. Jest rzeczą oczywistą, że wzorem nauczyciela zarówno dla niego samego jak i dla przełożonych był Jezus Chrystus, który wyraźnie wskazał, iż największym przykazaniem, które zostawia swoim uczniom jest miłość. Bardzo istotną sprawą jest nieustanne czuwanie nad postępowaniem młodych ludzi i natychmiastowe korygowanie popełnianych błędów, aby się one nie utrwalały. W rodzinie takimi osobami są rodzice, którzy z cierpliwością i miłością wychowują swoje dzieci. Dlatego Biskup Cezarei radzi, aby wyznaczyć nad chłopcami kogoś w starszym wieku, większym doświadczeniu od innych i znanego ze swej cierpliwości, by potrafił poprawiać błędy młodych z ojcowską dobrocią i słowami pełnymi mądrości, aby dokonywała się w młodym człowieku naprawa wykroczenia, a dusza jednocześnie ćwiczyła się w panowaniu nad namiętnościami. Widoczna jest ta sama metoda, którą św. Bazyli zaleca młodzieńcom polegająca na powtarzaniu ćwiczeń mających na celu opanowanie cielesnych namiętności.

Keywords

PL

rodzice; nauczyciele; pasterze; wychowanie; Ojcowie Kapadoccy

EN

parents; teachers; shepherds; upbringing; Cappadocian Fathers

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Studia nad Rodziną
• Year: 2022
• Volume: 26
• Issue: 1-2(59-60)
• Pages: 11-29

Dates

published

2022

Contributors

author

Stanisław Strękowski

• Wydział Studiów nad Rodziną UKSW w Warszawie

• https://orcid.org/0000000199988554

References

• Basilius Magnus, Epistulae, PG 32, k. 220-1112, tłum. W. Krzyżaniak, w: Św. Bazyli Wielki, Listy, Warszawa 1972.
• Basilius Magnus, Asceticon magnum sive Quaestiones (Regulae brevius tractatae), PG 31, k. 1052-1305; Reguły krótsze, tłum. J. Naumowicz, w: Św. Bazyli Wielki, Pisma ascetyczne, t. 2, ŹM 5, Kraków-Tyniec 1995, s. 183-453.
• Basilius Magnus, Asceticon magnum sive Quaestiones (Regulae fusius tractatae), PG 31, k. 901-1052; Reguły dłuższe, tłum. J. Naumowicz, w: Św. Bazyli Wielki, Pisma ascetyczne, t. 2, ŹM 6, Kraków-Tyniec 1995, s. 39-181.
• Basilius Magnus, Regulae morales, PG 31, k. 692-869, tłum. J. Naumowicz, w: Św. Bazyli Wielki, Pisma ascetyczne, t. 1, ŹM 5, Kraków-Tyniec 1994, s. 104-247.
• Gregorius Nyssenus, In Ecclesiasten homiliae, ed. P. Alexander, GNO 5, s. 195-442, tłum. M. Przyszychowska, w: Grzegorz z Nyssy, Homilie do Eklezjastesa, ŹMT 51, Kraków 2009.
• Gregorius Nyssenus, Vita sanctae Macrinae, ed. W. Callahan, GNO VIII/1, Leiden 1952, s. 370-414, tłum. W. Kania w: Św. Grzegorz z Nyssy, Życie św. Makryny, „Analecta Cracoviensia” 1971, t. 3, s. 387-404.
• Gregorius Nazianzenus, Epistulae, PG 37, k. 21-388; Listy, tłum. J. Stahr, POK 15, Poznań 2005 (reprint).
• Gregorius Nazianzenus, Orationes, 1-3, ed. J. Bernardi, SCh 247, Paris 1978, 4-5, ed. J. Bernardi, SCh 309, Paris 1983; 6-12, ed. M. A. Calvet-Sebasti, SCh 405, Paris 1995; 13-19, PG 35, k. 852-1064; 20-23, ed. J. Mossay, SCh 270, Paris 1980; 24-26, wyd. J. Mossay, SCh 284, Paris 1981; 27-31, ed. P. Gallay, SCh 250, Paris 1978; 32-37, ed. P. Gallay – C. Moreschini, SCh 318, Paris 1985; 38-41, ed. P. Gallay – C. Moreschini, SCh 358, Paris 1990; 42-43, ed. J. Bernardi, SCh 384, Paris 1992; 44-45, PG 36, k. 608-664; tłum. Św. Grzegorz z Nazjanzu, Mowy wybrane, Warszawa 1967; Mowy (wybór), tłum. J. M. Szymusiak, w: Idem, Grzegorz Teolog. U źródeł chrześcijańskiej myśli IV wieku, Poznań 1965, s. 257-393.
• Plutarchus Chaeronesis, Coniugalia praecepta, ed. W. Paton, J. Wegenhaupt, praefationem scr. M. Pohlenz, vol. I, Leipzig 1925, tłum. Z. Abramowiczówna, w: Plutarch z Cheronei, Moralia. Wybór pism filozoficzno-popularnych, Wrocław 2005, s. 50-70.
• Aleksandrowicz T., Polityczna rola oratorstwa w działalności Gajusza Juliusza Cezara, w: A. Kunisz (red.), Rzym antyczny: polityka i pieniądz, t. 2, Katowice 1997, s. 38-49.
• Cattaneo E., „Rendila perfetta nell’amore”. Il tema della chiesa nella „Didache” (9-10). Antecedenti e prolungamenti, w: E. Cattaneo, Evangelo, chiesa e carità nei Padri, Roma 1995, s. 13-28.
• Ciemała M., Słowo Boże a życie osobiste i wspólnotowe według pierwotnej katechezy cenobickiej, „Polonia Sacra” 2017, t. 1, nr 3/48, s. 67-83.
• Ciesielski M., Rola wychowawcza ojca w rodzinie rzymskiej według Plutarcha z Cheronei, „Studia Europea Gnesiensia” 2014, t. 9, s. 57-73.
• Cohen A., Talmud. Syntetyczny wykład na temat Talmudu i nauk rabinów dotyczących religii, etyki i prawodawstwa, Warszawa 1995.
• Daniel-Rops H., Życie codzienne w Palestynie w czasach Chrystusa, Warszawa 2001.
• Di Cintio L., Pater patriae e maiestas: un possibile nuovo modello normativo, „Iura and Legal Systems” 2019, vol. 6, nr 2, s. 9-20.
• Dölger E. G., Nonna. Ein Kapitel über christliche Volksfrömmigkeit des vierten Jahrhunderts, „Antike und Christentum” 1936, vol. 5, s. 44-75.
• Drączkowski F., Koncepcja wychowania chrześcijańskiego w ujęciu Klemensa Aleksandryjskiego oraz Jana Chryzostoma, „Vox Patrum” 2009, t. 53-54, s. 313-328.
• Dujarier M., L’Église-Fraternité. Les origines de l’expression „adelphotes-fraternitas” aux trois premiers siécles du christianisme, Paris 1991.
• Dusik-Krupa E., Argumentacja i przykład jako podstawowe narzędzia dydaktyczne służące ukształtowaniu wczesnochrześcijańskiego vir bonus w świetle „O wychowaniu dzieci” Jana Chryzostoma. Zarys zagadnienia, w: J. C. Kałużny (red.), Starożytność chrześcijańska. Materiały zebrane, t. 4, Kraków 2016, s. 37-51.
• Dybski H., Życie monastyczne w ujęciu Bazylego Wielkiego i Grzegorza z Nazjanzu, „Studia Teologiczne. Białystok. Drohiczyn. Łomża” 2010, t. 28, s. 25-41.
• Eckmann A., Starożytna rodzina grecka i rzymska, „Vox Patrum” 1985, t. 8-9, s. 29-50.
• Filipiak M., Problematyka Społeczna w Biblii, Warszawa 1985.
• Girardi M., Apostoli e discepoli nel pensiero di Basilio di Cesarea, w: S.A. Panimolle, Dizionario di Spiritualità Biblico-Patristica, vol. 4, Apostolo-Discepolo-Missione, Roma 1993, s. 333-358.
• Górniewicz J., Mistrz, nauczyciel, wychowawca pokoleń, „Pedagogika Społeczna” 2017, t. 16, nr 2, s. 9-32.
• Grzywaczewski J., Rady św. Bazylego dla młodzieńców, „Ateneum Kapłańskie” 2016, t. 167, z. 1(644), s. 16-29.
• Fraser P. M., Ptolemaic Alexandria, vol. I, Oxford 1972, s. 305-335.
• Jundziłł J., Rodzina rzymska w czasach prosperity i przemian ideowych II wieku. Apulejusz, Fronton, Marek Aureliusz i Tertulian, Bydgoszcz 1996.
• Korus K., Program wychowawczy Plutarcha z Cheronei, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1978.
• Kosznicki M., Kształcenie i wychowanie w literaturze zachodniego chrześcijaństwa od I do IV wieku, Gdańsk 1999.
• Kosznicki M., Idee edukacyjne późnoantycznej sofistyki IV wieku, Gdańsk 2014.
• Momigliano A., Macrina: una santa aristocratica vista dal fratello, w: G. Arrigoni (a cura di), Le donne in Grecia, Roma-Bari 2008, s. 331-344.
• Moreschini C., I Padri Cappadoci. Storia, letteratura, teologia, Roma 2008.
• Pałubicki W., Iluk J., Małżeństwo i rodzina w dawnym judaizmie i starożytnym chrześcijaństwie, Gdańsk 1995.
• Stępniewska A., Święta Emmelia – matka św. Bazylego Wielkiego i Grzegorza z Nyssy, „Vox Patrum” 2005, t. 48, s. 67-77.
• Stępniewska A., Święta Nonna – matka św. Grzegorza z Nazjanzu w jego twórczości poetyckiej, „Vox Patrum” 2008, t. 52, s. 1039-1047.
• Strękowski S., Małżeństwo i rodzina w pismach Ojców Kapadockich, Warszawa 2021.
• Strękowski S., Troska o czystość wiary w rodzinie i we wspólnotach eklezjalnych na podstawie pism św. Grzegorza z Nazjanzu, „Studia Ełckie” 2015, t. 17, nr 3, s. 173-190.
• Szada M., Konstrukcja wizerunku Makryny w pismach Grzegorza z Nyssy na tle literackiej tradycji przedstawiania heroicznej kobiety, „Vox Patrum” 2013, t. 60, s. 359-383.
• Szram M., „Wszystko ma swój czas”. Patrystyczna egzegeza Księgi Eklezjastesa 3, 1-8, „Verbum Vitae” 2019, t. 35, s. 345-372.
• Szwarc U., Dzieci i ich wychowanie w Starym Testamencie, w: G. Witaszek (red.), Życie społeczne w Biblii, Lublin 1997, s. 227-247.
• Szymańska B. E., Aktualność nauczania św. Bazylego Wielkiego na temat posługi przełożonego, „Studia Gdańskie” 2011, t. 29, s. 15-28.
• Szymusiak J. M., Grzegorz Teolog. U źródeł chrześcijańskiej myśli IV wieku, Poznań 1965.
• Taranto S., L’esegesi morale di Gregorio Nisseno nelle Omelie sull’Ecclesiaste (VI-VIII), „Annali di Studi Religiosi” 2004, vol. 5, s. 441-462.
• Wacławik D., Uświęcenie człowieka w nauczaniu świętego Bazylego Wielkiego, Poznań 1995.
• Żyromski M., Pozycja ojca (pater familias) w wychowaniu w rodzinie rzymskiej, w: J. Jundziłł (red.), Wychowanie w rodzinie od starożytności po wiek XX, Materiały z konferencji naukowej Katedry Historii Wychowania – czerwiec 1993, Bydgoszcz 1994, s. 75-80.

Identifiers

DOI

10.21697/snr.2022.59-60.1-2.2

Biblioteka Nauki

59899095