Związki sprawczości i wspólnotowości z wybranymi miarami religijności u polskich katolików

• Authors: Anna Tychmanowicz , Agata Goździewicz-Rostankowska , Beata Zarzycka

Title variants

EN

The relationships between agency, communion and the selected religiosity measures in Polish Catholics

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Sprawczość i wspólnotowość traktowane są jako dwa istotne aspekty ludzkiej egzystencji. Z jednej strony, człowiek realizuje własne cele (sprawczość), z drugiej natomiast – stanowi część pewnej społeczności i jest uczestnikiem relacji społecznych (wspólnotowość; Bakan, 1966; Gebauer, Paulhus, Neberich, 2013; Wojciszke, 2010). W literaturze podkreśla się związki sprawczości i wspólnotowości z wieloma aspektami osobowości, dobrostanu i funkcjonowania społecznego, a także zwraca się uwagę na ich rolę w kształtowaniu systemu wartości i przekonań religijnych. Przedmiotem prezentowanych badań jest analiza zależności między sprawczością i wspólnotowością a wielowymiarowo ujętą religijnością u polskich katolików. Analizowano związki orientacji sprawczej i wspólnotowej z wymiarami religijności (zainteresowanie, przekonania, modlitwa, doświadczenie religijne, kult) oraz przekonaniami postkrytycznymi (ortodoksja, relatywizm, krytyka zewnętrzna, wtórna naiwność). Łącznie przebadano 308 osób (23% mężczyzn) w wieku od 18 do  7 lat (M = 20,84; SD = 1,60). W analizach uwzględniono dane uzyskane od 249 osób (katolików). W badaniach zastosowano Skalę centralności religijności Hubera (C-15), Skalę przekonań postkrytycznych Hutsebauta (PCBS) oraz Skale orientacji sprawczej i wspólnotowej Wojciszke (Kwestionariusz samoopisu 30). Uzyskane wyniki wskazują na związki religijności przede wszystkim z orientacją wspólnotową, szczególnie w zakresie religijności rozumianej tradycyjnie. Rezultaty analizy skupień sugerują również pewne zależności między sprawczością a religijnością.

EN

Agency and communion are two important aspects of human existence. On the one hand, an individual is the executor of their goals (agency); on the other hand, every human is also a member of the community and a participant in social relations (communion; Bakan, 1966; Gebauer, Paulhus, Neberich, 2013; Wojciszke, 2010). The literature emphasizes the relationships of agency and communion with many aspects of personality, well-being, social functioning and their role in the shaping of religious beliefs and value systems. The goal of this study is to analyse the relationship between agency and communion and multidimensional religiosity among Polish Catholics. Among the problems analysed there were: the relationships of agentic and communal orientation with the dimensions of religiosity (Interest, Beliefs, Prayer, Religious Experience, Cult) and post-critical beliefs (Orthodoxy, Relativism, External Critique, Second Naiveté). A total of 308 individuals were studied (23% men) aged from 18 to 27 (M = 20.84, SD = 1.60)  However, for the analyses data from 249 participants (Catholics) were collected. The study used the Centrality of Religiosity Scale by Huber, Post-Critical Belief Scale by Hutsebaut and the Scale of Agency and Communion by Wojciszke (Self-description Questionnaire 30). Above all, the results obtained indicate a positive relationship between the community orientation and traditional religiosity. The results of cluster analysis also suggest that there are relationships between agency and religiosity.

Keywords

PL

sprawczość; wspólnotowość; wymiary religijności; przekonania postkrytyczne; sprawczość; wspólnotowość; wymiary religijności; przekonania postkrytyczne

EN

agency and communion; centrality of religiosity; post-critical beliefs; Polish Catholics

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Studia Psychologica
• Year: 2017
• Volume: 1
• Issue: 17
• Pages: 5-22

Dates

published

2018-02-21

Contributors

author

Anna Tychmanowicz

author

Agata Goździewicz-Rostankowska

author

Beata Zarzycka

References

• Adler, A. (1924/2007). The practice and theory of individual psychology. Londyn: Routlege and Kegan Paul Ltd.
• Allport, G. W. (1988). Osobowość i religia. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
• Allport, G. W., Ross, J. M. (1967) Personal religious orientation and prejudice. Journal of Personality and Social Psychology, 5, 432–443.
• Bakan, D. (1966). The duality of human existence: Isolation and communion in Western man. Boston: Beacon Press.
• Bartczuk, R. P., Wiechetek, M. P., Zarzycka, B. (2011). Skala Przekonań Postkrytycznych D. Hutsebauta. W: M. Jarosz (red.), Psychologiczny pomiar religijności (s. 201–229). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
• Bartczuk, R. P., Zarzycka, B., Wiechetek, M. (2013). Struktura wewnętrzna polskiej adaptacji Skali Przekonań Postkrytycznych. Roczniki Psychologiczne, 16, 539–561.
• Beck, R., Miller, C. D. (2000). Religiosity and Agency and Communion: Their relationship to religious judgmentalism. The Journal of Psychology, 134, 315–324. DOI:10.1080/00223980009600871
• Bem, S. (1974). The measurement of psychological androgyny. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 42(2), 155–162.
• Campbell, W. K., Rudich, E., Sedikides, C. (2002). Narcissism, self-esteem, and the positivity of self-views: Two portraits of self-love. Personality and Social Psychology Bulletin, 28, 358–368.
• Cohen, A. B., Hill, P. C. (2007). Religion as culture: Religious individualism and collectivism among American Catholics, Jews, and Protestants. Journal of Personality, 75, 709–742. DOI:10.1111/j.1467-6494.2007.00454.x
• De Young, C. G. (2006). Higher-order factors of the Big Five in a multi-informant sample. Journal of Personality and Social Psychology, 91, 1138–1151. DOI:10.1037/0022-3514.91.6.1138
• Duriez, B., Fontaine, J. R., Hutsebaut, D. (2000). A further elaboration of the Post-Critical Belief scale: Evidence for the existence of four different approaches to religion in Flanders-Belgium. Psychologica Belgica, 40(3), 153–182.
• Farias, M., Lalljee, M. (2006). Empowerment in the New Age: A Motivational Study of Auto-biographical Life Stories. Journal of Contemporary Religion, 21, 241–256.
• Fiske, S. T., Cuddy, A. J. C., Glick, P. (2006). Universal dimensions of social cognition: Warmth and competence. Trends in Cognitive Sciences, 11(2), 77–83. DOI:10.1016/j.tics.2006.11.005
• Fontaine, J. R., Duriez, B., Luyten, P., Hutsebaut, D. (2003). The internal structure of the Post-Critical Belief scale. Personality and Individual Differences, 35, 501–518.
• Gebauer, J. E., Paulhus, D. G., Neberich, W. (2013). Big two personality and religiosity across cultures: Communals as religious conformists and agentics as religious contrarians. Social Psychological and Personality Science, 4(1), 21–30. DOI:10.1177/1948550612442553
• Gebauer, J. E., Wagner, J., Sedikides, C., Neberich, W. (2013). Agency-Communion and self-esteem relations are moderated by culture, religiosity, age, and sex: Evidence for the “Self-centrality breeds self-enhancement” principle. Journal of Personality, 81, 261–275. DOI:10.1111/j.1467-6494.2012.00807.x
• Geertz, C (1993). Religion as a cultural system W: C. Geertz, The interpretation of cultures: Selected essays (s. 87‒125). Hammersmith‒Londyn: Fontana Press.
• Glock, Ch. Y., Stark, R. (1965). Religion and society in tension. Chicago: Rand McNally.
• Głaz, S. (2016). Values as predictors of religious experience in the lives of seminary students of philosophy and students of physics. Journal of Religion and Health, 55, 2099–2112. DOI:10.1007/s10943-016-0235-6
• Helgeson, V. S. (1994). Relations of agency and communion to well-being: Evidence and Potential Explanations. Psychological Bulletin, 116, 412–428. DOI:10.1037/0033-2909.116.3.412
• Helgeson, V. S. (2003). Gender related traits and health. W: J. M. Suls, K. A. Walston (red.), Social psychological foundations of health and illness (s. 367–394). Oxford: Blackwell Publishing.
• Hermans, H. J. M., Hermans-Jansen, E. (2000). Autonarracje: tworzenie znaczeń w psychoterapii. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
• Horowitz, L. M., Rosenberg, S. E., Baer, B. A., Ureno, G., Villasenor, V. S. (1988). Inventory of interpersonal problems: Psychometric properties and clinical applications. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 56, 885–892.
• Huber, S. (2003). Zentralität und Inhalt. Ein neues multidimensionales Messmodell der Religiosität. Opladen: Leske + Budrich.
• Hutsebaut, D. (1996). Post-critical belief a new approach to the religious attitude problem. Journal of Empirical Theology, 9(2), 48–66. DOI:10.1163/157092596X00132
• James, W. (1907/1970). The principles of psychology. Vol. 1. Nowy Jork: Dover Publications.
• Kelly, G. (1955). The psychology of personal construct. Nowy Jork: Norton.
• Krok, D. (2009). Religijność a jakość życia w perspektywie mediatorów psychospołecznych. Opole: WWT UO.
• Mariański, J. (2011). Tendencje rozwojowe w polskim katolicyzmie – diagnoza i prognoza. Teologia Praktyczna, 12, 7‒24.
• Markus, H. R., Kitayama, S. (1991). Culture and the self: Implications for cognition, emotion, and motivation. Psychological Review, 20, 568–579.
• McAdams, D. P. (1985). Power, intimacy, and the life story: Personological inquiries into identity. Nowy Jork–Londyn: Guilford Press.
• McCrae, R. R., Costa, Jr., P. P. (2005). Osobowość człowieka dorosłego. Kraków: WAM.
• Nuttin, J. (1968). Struktura osobowości. Warszawa: PWN.
• Oman, D. (2013). Defining religion and spirituality. W: R. F. Paloutzian, C. L. Park (red.), Handbook of the psychology of religion and spirituality. Second edition (s. 23–47). Nowy Jork: The Guilford Press.
• Pargament, K. I., Mahoney, A., Exline, J. J., Jones, J. W., Shafranske, E. P. (2013). Envisioning an Integrative Paradigm for the Psychology of Religion and Spirituality. W: APA Handbook of psychology, religion, and spirituality. Vol. 1. Context, theory, and research (s. 3‒19). Waszyngton: American Psychological Association.
• Paulhus, D. L., John, O. P. (1998). Egoistic and moralistic bias in self-perceptions: The interplay of self-deceptive styles with basic traits and motives. Journal of Personality, 66, 1025–1060.
• Sampson, E. E. (2000). Reinterpreting Individualism and Collectivism. Their Religious Roots and Monologic Versus Dialogic Person-Other Relationship. American Psychologist, 55, 1425–1432.
• Saroglou, V. (2010). Religiosity as a cultural adaptation of basic traits: A five-factor model perspective. Personality and Social Psychology Review, 14, 108–125. DOI:10.1177/1088868309352322
• Saucier, G. (2009). What are the most important dimensions of personality? Evidence from studies of descriptors in diverse languages. Social and Personality Psychology Compass, 3(4), 620–637. DOI:10.1111/j.1751-9004.2009.00188.x
• Stark, R., Glock, Ch. Y. (1970). American Piety: The nature of religious commitment. Berkeley, Los Angeles, Londyn: University of California Press.
• Szawiel, T. (2007). Religiosität in Polen im Europäischen Kontext. Polen-Analysen, 22 (Nov. 6, 2007). Pobrane z: www.laender-analysen.de/polen/pdf/PolenAnalysen22.pdf
• Trapnell, P. D., Paulhus, D. L. (2012). Agentic and communal values: Their scope and measurement. Journal of Personality Assessment, 94(1), 39–52. DOI:10.1080/00223891.2011.627968
• Wiggins, J. S. (1979). A psychological taxonomy of trait-descriptive terms: The interpersonal domain. Journal of Personality and Social Psychology, 37, 295–412.
• Wojciszke, B. (2005). Morality and competence in person and self-perception. European Review of Social Psychology, 16, 155–188. DOI:10.1080/10463280500229619
• Wojciszke, B. (2010). Sprawczość i wspólnotowość. Podstawowe wymiary spostrzegania społecznego. Gdańsk: GWP.
• Wojciszke, B., Szlendak, M. A. (2010). Skale do pomiaru orientacji sprawczej i wspólnotowej. Psychologia Społeczna, 5, 57–70.
• Wulff, D. M. (1991/1999). Psychologia religii. Klasyczna i współczesna. Warszawa: WSiP.
• Zarzycka, B. (2007). Skala Centralności Religijności S. Hubera. Roczniki Psychologiczne, 10, 133–157.
• Zarzycka, B. (2009). Tradition or charisma – Religiosity in Poland. W: Bertelsmann Stiftung (red.), What the world believes: Analysis and commentary on the Religion Monitor 2008 (s. 201–222). Gütersloh: Verlag Bertelsmann Stiftung.
• Zarzycka, B. (2011). Polska adaptacja Skali Centralności Religijności S. Hubera. W: M. Jarosz (red.), Psychologiczny pomiar religijności (s. 231–261). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
• Zarzycka, B., Tychmanowicz, A. (2015). Wiara i siła. Religijność w procesach koherencji. Lublin: UMCS.

Identifiers

DOI

10.21697/sp.2017.17.1.01