Krytyka idei „bezwyznaniowości” w ujęciu Wojciecha Dzieduszyckiego

• Authors: Arkadiusz Lao

Title variants

EN

A critical analysis of Wojciech Dzieduszycki’s idea of “irreligiousness”

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W niniejszym artykule ukazana została polemika polskiego filozofa Wojciecha Dzieduszyckiego (1848–1909) z jednym z postępowych haseł głoszonych w XIX wieku. Hasło to sam Dzieduszycki określił jako „bezwyznaniowość”. Autor artykułu analizuje argumentację Dzieduszyckiego co do negatywnych skutków wyrugowania religii z życia publicznego, zarówno w przeszłości, jak i w czasach mu współczesnych, a także ukazuje pozytywną rolę religii w życiu jednostek, państw, narodów, a nawet całych cywilizacji. Bez religii bowiem, twierdził polski myśliciel, społeczności degradują się i obumierają. Ciekawa, a współcześnie bardzo ważna dyskusja o roli religii w życiu społecznym, została w artykule zestawiona z propagowaną przez Dzieduszyckiego ideą „mesjanizmu polskiego” (jako właściwej odpowiedzi na kryzys cywilizacyjny), jak również z obecnymi dziś w kulturze i polityce propozycjami radykalnej laicyzacji. ------------- Zgłoszono: 11/11/2019. Zrecenzowano: 29/12/2019. Zaakceptowano do publikacji: 16/01/2020

EN

This article considers the polemic of the Polish philosopher Wojciech Dzieduszycki (1848–1909) against one of the progressive slogans of the 19th century. Dzieduszycki himself described this slogan as „irreligiousness”. This paper analyses Dzieduszycki’s arguments regarding the negative consequences following the exclusion of religion from the public sphere, in both past and Dzieduszycki’s times, and also shows the extremely positive role of religion in the lives of individuals, states, nations, and even entire civilizations. Without religion, the Polish thinker claimed, communities degrade and die. An interesting and nowadays very important discussion about the role of religion in social life has been paired in the article with the idea of „Polish messianism” disseminated by Dzieduszycki. (as an appropriate response to the civilisational crisis), as well as with the radical secularism in our current culture and politics. ------------- Received: 11/11/2019. Reviewed: 29/12/2019. Accepted: 16/01/2020

Keywords

PL

religia; bezwyznaniowość; państwo; społeczeństwo; naród; mesjanizm polski; idea postępu; cywilizacja; religia; bezwyznaniowość; państwo; społeczeństwo; naród; mesjanizm polski; idea postępu; cywilizacja

EN

religion; irreligiousness; state; society; nation; Polish messianism; the idea of progress; civilization

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Studia Philosophiae Christianae
• Year: 2020
• Volume: 56
• Issue: 1
• Pages: 28-53

Dates

published

2020-03-31

Contributors

author

Arkadiusz Lao

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Instytut Filozofii,

• https://orcid.org/0000-0003-2021-6952

References

• Comte-Sponville A., Duchowość ateistyczna. Wprowadzenie do duchowości bez Boga, tłum. z fr. E. Aduszkiewicz, Wydawnictwo „Czarna Owca”, Warszawa 2011.
• Daszyk K.K., Osobliwy Podolak, W kręgu myśli historiozoficznej i społeczno-politycznej Wojciecha hr. Dzieduszyckiego, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1993.
• Delbanco A., The Real American Dream: A Meditation on Hope, Harvard University Press 2000.
• Dobbelaere K., Sekularyzacja. Trzy poziomy analizy, tłum. z fr. R. Babińska, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków 2008.
• Durkheim E., Elementarne formy życia religijnego. System totemiczny w Australii, tłum. z ang. A. Zadrożyńska, PWN, Warszawa 1990.
• Dzieduszycki W., Dokąd nam iść wypada?, w: Tenże, Dokąd nam iść wypada? Mesjanizm polski a prawda dziejów, Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków 2012.
• Dzieduszycki W., Listy czytelnika, Księgarnia Gubrynowicza i Schmidta, Lwów 1893.
• Dzieduszycki W., Listy o wychowaniu, Nakładem autora drukarnia Piller i Spółka, Lwów 1892.
• Dzieduszycki W., Listy ze wsi, seria I-II, Nakładem „Gazety Narodowej” drukarnia Piller i Spółka, Lwów 1889–1890.
• Dzieduszycki W., Mesjanizm polski a prawda dziejów, w: Tenże, Dokąd nam iść wypada?; Mesjanizm polski a prawda dziejów, Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków 2012.
• Dzieduszycki W., Wiek XIX, Główny Skład w Księgarni Spółki Wydawniczej Polskiej, Kraków 1900.
• Dzieduszycki W., Uczone fantazje, Drukarnia „Czasu”, Kraków 1871.
• Eagleton T., Rozum, wiara i rewolucja. Refleksje nad debatą o Bogu, tłum. z ang. W. Usakiewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2010.
• Gauchet M., Religia i demokracja, tłum. z fr. M. Warchala, Przegląd Polityczny (2013)118, 82–85.
• Grzybowski J., Religia jako więź – zwodnicza nadzieja polityki, Studia Philosophiae Christianae 47(2011)2, 209–229.
• Grzybowski J., Szukając światła w nocy świata. Rozważania o kulturze, polityce i religii, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2018.
• Halik T., Europa pomiędzy laickością a chrześcijaństwem, Więź (2011)2-3, 127–133.
• Jakubiec T., Wojciech Dzieduszycki. Pisarz, estetyk, filozof, Księgarnia Akademicka, Kraków 2009.
• Kelly J.N.D., Encyklopedia papieży, tłum. z ang. T. Szafrański, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1997, 435–438.
• Kosiecka-Pajewska A., Zachowawcza myśl polityczna w Galicji w latach 1864–1914, Wydawnictwo Naukowe im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Poznań 2002.
• Krasiński Z., Przedświt, Krakowska Spółka Wydawnicza, Kraków 1924.
• Kruszyńska S., Zrozumieć niewiarę. Filozoficzne wyznania niewiary w nowożytnej myśli francuskiej, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2011.
• Lilla M., Bezsilny Bóg. Religia, polityka i nowoczesny Zachód, tłum. z ang. J. Mikos, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2009.
• Majka J., Katolicka Nauka Społeczna. Studium Historyczno-doktrynalne, Wydawnictwo Fundacja Jana Pawła II. Polski Instytut Kultury Chrześcijańskiej, Rzym 1986.
• Pfeil H., Tragizm negacji Boga, tłum. z niem. A. Chojecki, Nakładem Księgarni św. Jacka, Katowice 1947.
• Ritzer G., Magiczny świat konsumpcji, tłum. z ang. L. Stawowy, Warszawskie Wydawnictwo Literackie „Muza”, Warszawa 2009.
• Szulakiewicz M., Religia i czas, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2008.
• Valadier P., Nędza polityki i moc religii, tłum. z fr. T. Żeleźnik, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 2010.
• Wallace R.A., Èmile Durkheim and the Civil Religion Concept, Review of Religious Research 18(1977), 287–290.
• Zawojska T. Dzieduszycki Wojciech, w: Powszechna Encyklopedia Filozofii, t. II, red. A. Maryniarczyk, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, Lublin 2001, 788–794.
• Zawojska T., Ku chrześcijańskiej wspólnocie Europy. Refleksje myślicieli polskich z początku XX stulecia. W. Dzieduszycki i M. Zdziechowski, w: Światopoglądowe odniesienia filozofii polskiej, Wydawnictwo KUL, Lublin 2011, 269–289.
• Zawojska T., Od epistemologii do historiozofii. Poglądy filozoficzne Wojciecha Dzieduszyckiego, Wydawnictwo KUL, Lublin 2011.
• Zawojska T., Religijno-patriotyczne podstawy narodowych aspiracji Polaków u progu XX stulecia w świetle poglądów Wojciecha Dzieduszyckiego, Cywilizacja. O nauce, moralności, sztuce i religii (2014)48, Fundacja Servire Instytut Edukacji Narodowej, Kraków 2014, 29–42.

Identifiers

DOI

10.21697/spch.2020.56.1.02