Patriotyzm w filozofii praktycznej Karola Libelta. Wokół rozprawy "O miłości ojczyzny"

• Authors: Magdalena Woźniewska-Działak

Title variants

EN

Patriotism in the practical philosophy of Karol Libelt. On his treatise "On the love of the Fatherland"

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Lata 40. XIX wieku to okres wyjątkowo ożywionej debaty nad tożsamością narodu polskiego. Rozprawa Karola Libelta O miłości ojczyzny, wydana w poznańskim czasopiśmie Rok w 1844 r., jest jednym z reprezentatywnych przykładów ideowego fermentu tego czasu. W rozprawie autor formułuje zasadnicze pytanie o kształt i charakter narodu jako wspólnoty wartości. Redefiniuje jednakże kluczowe dla tematu pojęcia takie jak ojczyzna i patriotyzm. Postuluje konieczność precyzyjnego formułowania ról społecznych i zadań, których realizacja ma służyć odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Libelt akcentuje kwestię nierozłączności narodu i państwa, stąd w komentowanej rozprawie pytania o podmiotowość narodu są ściśle powiązane z pojęciem bytu politycznego i refleksją nad jego partykularną, ale i uniwersalną misją w dziejach. W stosunkowo rzadko komentowanej i niedoinwestowanej badawczo rozprawie Karola Libelta wybrzmiewa także koncepcja zmiany struktury polskiego społeczeństwa. Libelt jako pierwszy polski intelektualista sformułował definicję inteligencji jako grupę ludzi wykształconych, posiadających specjalne kompetencje i kluczową rolę do odegrania w dążącym do samookreślenia narodzie. Na barkach inteligencji, rozumianej przez filozofa jako awangarda narodu, ciąży odpowiedzialność szerzenia oświaty, kształcenia ludu i propagowania postaw zmieniających jego ograniczający szansę ewentualnych reform światopogląd. Libelt określa inteligencki etos jako zespół wartości i zasad mających moc wzorotwórczą. Szczególnym znamieniem inteligenckiego projektu patriotyzmu czyni zaś pojęcie służby drugiemu człowiekowi i poświęcenia dla dobra wspólnoty, dla ojczyzny. Przez miłość ojczyzny rozumie m.in. przywiązanie do ziemi, praktykowanie obyczajów, kultywowanie tradycji, dbanie o piękno języka, znajomość narodowej literatury, poszanowanie praw i obywatelskich obowiązków, etc. Wielkim walorem rozprawy Libelta pozostaje łączenie perspektywy historiozoficznej z problematyką etosu grupy kierowniczej, co daje rezultat w postaci refleksji o charakterze socjologicznym, podbudowanej romantycznym maksymalizmem moralnym. ------------- Zgłoszono: 19/02/2020. Zrecenzowano: 23/03/2020. Zaakceptowano do publikacji: 07/04/2020

EN

The 1840s was the time of an exceptionally lively debate on the identity of the Polish nation. Karol Libelt’s disquisition O miłości ojczyzny, published in the Poznań magazine Year in 1844, is one of the representative examples of the ideological ferment of this time. In his disquisition, the author formulates a fundamental question about the shape and character of the nation as a community of values. However, he redefines key concepts such as homeland and patriotism. He also postulates the need for a precise formulation of social roles and tasks, the implementation of which is aimed at regaining independence by Poland. Libelt emphasizes the issue of the inseparability of nation and state. Hence, questions about the subjectivity of the nation are closely related to the notion of a political being, which he examines with specific reference to its particular and universal mission in history. In the relatively rarely commented and underinvested research on Karol Libelt’s disquisition also echoes the need to change the structure of Polish society. Libelt, as the first Polish intellectual, formulated the definition of intelligentsia as a group of educated people with special competences and a key role to play in the self-seeking nation. On the shoulders of the intelligentsia, understood by the philosopher as the avant-garde of the nation, lies the responsibility to promote education in the country and attitudes that change its limiting-chances-of-possible-reforms worldview. Libelt defines the intellectual ethos as a set of values and principles with a pattern-making power. A special feature of the intellectual project of patriotism is the concept of serving the other person and making sacrifice for the good of the community, for the homeland. By the love of the fatherland he understands the attachment to the land, practicing customs, cultivating traditions, taking care of the beauty of the language, knowledge of national literature, respect for rights and civic duties, etc. The great value of Libelt’s disquisition is the combination of a historiosophical perspective with the ethos of group management, which results in a reflection of a sociological character, supported by a romantic moral maximalism. ------------- Received: 19/02/2020. Reviewed: 23/03/2020. Accepted: 07/04/2020

Keywords

PL

Libelt; naród; państwo; patriotyzm; inteligencja; filozofia narodowa; Libelt; naród; państwo; patriotyzm; inteligencja; filozofia narodowa

EN

Libelt; nation; community; intelligence; national philosophy

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Studia Philosophiae Christianae
• Year: 2020
• Volume: 56
• Issue: 2
• Pages: 163-191

Dates

published

2020-06-30

Contributors

author

Magdalena Woźniewska-Działak

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Instytut Literaturoznawstwa -

• https://orcid.org/0000-0002-9041-2345

References

• Bernacki W., Karol Fryderyk Libelt, w: Wybitni Polacy XIX wieku. Leksykon biograficzny, red. T. Gąsowski, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1998, 183-191.
• C. Ch., O inteligencji w znaczeniu polskim, Dziennik Literacki (1861)100.
• Fert J., „Zbiorowy – Obowiązek”. Ojczyzna w życiu i dziełach Bogdana Jańskiego i Cypriana Norwida, w: tenże, Poezja i publicystyka, Wydawnictwo KUL, Lublin 2012.
• Grot Z., Życie i działalność Karola Libelta (1807-1875), Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa-Poznań 1977.
• Hahn W., Karol Libelt w setną rocznicę urodzin, Maniszewski i Meinhart, Lwów 1907.
• Herbich T., Pragnienie Królestwa. August Cieszkowski, Mikołaj Bierdiajew i dwa oblicza mesjanizmu, Fundacja Świętego Mikołaja Redakcja „Teologii Politycznej”, Warszawa 2018.
• Jakubowski M.N., „O miłości ojczyzny” Libelta jako odpowiedź na Heglowskie „Zasady filozofii prawa”, w: Oblicza polskości, red. A. Kłoskowska, Uniwersytet Warszawski. Program Badań i Współtworzenia Filozofii Pokoju, Warszawa 1990, 75-87.
• Janeczek S., „Ojcze nasz” Augusta Cieszkowskiego – ideologia, filozofia religijna, katolicka nauka społeczna? Przegląd stanowisk, w: Romantyzmy polskie, red. A. Dziedzic i in., Fundacja Historii Filozofii Polskiej, Warszawa 2016, 7-48.
• Janeczek S., Libelt Karol Fryderyk, w: Powszechna Encyklopedia Filozofii, red. A. Maryniarczyk i in., Polskie Towarzystwo św. Tomasza z Akwinu (Società Internazionale San Tommaso d’Aquino), Lublin 2005, 386-390.
• Kieniewicz S., Jak być Polakiem pod zaborami, w: Oblicza polskości, praca zbiorowa pod red. A. Kłoskowskiej, Uniwersytet Warszawski. Program Badań i Współtworzenia Filozofii Pokoju, Warszawa 1990.
• Kizwalter T., O nowoczesności narodu. Przypadek Polski, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa 1999.
• Konstańczak S., Jak może trwać pojęcie Ojczyzny w świadomości narodowej bez istnienia własnego państwa? Koncepcja rozczłonii Ojczyzny Karola Libelta, Rocznik Lubuski 35(2009)1, Zielona Góra 2009.
• Konstańczak S., Moralność jako przedmiot analizy filozoficznej w pracach Karola Libelta, Lumen Poloniae (2009)1, 99-110.
• Konstańczak S., Tolerancja narodowościowa i religijna w koncepcjach pedagogicznych Karola Libelta, w: Tolerancja a edukacja, red. M. Patalon, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2008, 292-300.
• Kubik G., Wychowanie patriotyczne w duchu jedności – Inspiracje Karola Libelta (1807-1875), w: Studia Socialia Cracoviensia 6(2014)2(11), 209-219.
• Kucharczyk G., Cenzura pruska w Wielkopolsce w czasach zaborów 1815-1914, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2001.
• Libelt K., Pisma o oświacie i wychowaniu, wybrał i wstępem opatrzył J. Szewczyk, Ossolineum Wrocław 1971.
• Libelt K., Prelekcje Mickiewicza. Kurs czwartoletni, Dziennik Domowy nr 25, 196-197; część druga: Dziennik Domowy nr 26, 203-205.
• Libelt K., Wybór pism pedagogicznych, oprac. B. Suchodolski, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1947.
• Malicki W., Inteligencja Wielkiego Księstwa Poznańskiego wobec zagrożenia bytu narodowego, w: Przegląd Naukowo-Medyczny. Edukacja dla bezpieczeństwa (2009)1.
• Palacz R., Klasycy filozofii polskiej, Zachodnie Centrum Organizacji, Warszawa-Zielona Góra 1999.
• Skarga B., Narodziny pozytywizmu polskiego 1831-1864, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2013.
• Skoczyński J., Romantyzm, w: J. Skoczyński, J. Zwoleński, Historia filozofii polskiej, Wydawnictwo WAM, Kraków 2010.
• Sulej A., „Mózg w pośladkowych nizinach” – o inteligencji w twórczości Cypriana Norwida, Studia Norwidiana 27-28(2009-2010).
• Walicki A., „Filozofia narodowa” i początek sporu o samookreślenie i powołanie inteligencji polskiej, w: tenże, Polska, Rosja, marksizm. Kultura i myśl polska. Prace wybrane, tom 4, red. A. Mencwel, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, Kraków 2011.
• Walicki A., Karol Libelt, w: Polska myśl filozoficzna i społeczna, „Książka i Wiedza”, Warszawa 1973.
• Walicki A., Próba syntezy: Karola Libelta „Filozofia słowiańska”, w: tenże, Filozofia a mesjanizm. Studia z dziejów filozofii i myśli społeczno-religijnej romantyzmu polskiego, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1970.
• Walicki A., Ruch filozoficzny lat czterdziestych XIX wieku jako program reedukacji i modernizacji narodu, Rozprawy z Dziejów Oświaty 48(2011), 129-154.

Identifiers

DOI

10.21697/spch.2020.56.2.07