Filozofia w kontekście nauki. Stare problemy w nowym wydaniu

• Authors: Janusz Mączka

Title variants

EN

Philosophy in the context of science. Old problems in a new form

Abstracts

EN

The analysis carried out in this article allows one to draw important conclusions from the point of view of the philosopher of nature. There is an interaction between philosophyand science that takes the form of a mutual permeation in a circle that does not close. Although it is hard to characterize such a circle, one can point to some of its accompanyingideas: (1) Understanding the philosophical implications of a scientific theory improves its explanatory power and reveals the information it contains on the fundamental structureof the Universe. The expression “philosophy in science” characterizes the contemporary approach to the relations between philosophy and science. It must be emphasized thatthe traditional approach of philosophy and science leads to interesting results, important for the understanding of the external world. (2) The mutual permeation of philosophy andscience is a dynamic and creative process. Both science and philosophy change constantly, which substantially influence the development of this permeation. It is hard to predict, however, in which direction the process will evolve. -------------- Received: 12/09/2020. Reviewed: 10/10/2020. Accepted: 29/10/2020

PL

Analizy przeprowadzone w artykule pozwalają na wyciągnięcie wniosków, ważnych dla filozofa przyrody. Między filozofią a naukami przyrodniczymi istnieje interakcja, którą można określić jako współprzenikanie się obu tych dziedzin wiedzy. To współoddziaływanie filozofii z nauką podobne jest do niedomykającego się koła. Trudno jest owo współprzenikanie jednoznacznie scharakteryzować, ale można wskazać pewne idee towarzyszące mu. (1) Uświadomienie sobie filozoficznego uwikłania teorii naukowej powoduje często rozszerzenie jej rozumienia oraz ujawnia, jak wiele informacji zawartych jest w teorii naukowej na temat głębokiej struktury świata. Sformułowanie „filozofia w nauce” można by uznać za charakterystyczne dla współczesnego ujmowania związku filozofii z naukami przyrodniczymi. Należy pamiętać, że wspólna droga filozofii i nauk przyrodniczych pozwala osiągać interesujące poznawczo wyniki, ważne dla rozumienia świata zewnętrznego. (2) Współprzenikanie się filozofii z nauk jest procesem dynamicznym i twórczym. Tak filozofia, jak i nauka, ulegają ciągłym zmianom, które w istotny sposób wpływają na rozwijanie się procesu współprzenikania. Trudno jest przewidywać, w którą stronę ten proces będzie ewoluował. Ważne jest jednak, jak twierdzi M. Heller, aby w tym twórczym procesie dostrzec, że największym sukcesem nauk empirycznych, trwającym do dziś, jest coraz lepsze ugruntowanie się przekonania, że Wszechświat stopniowo, choć tylko w przybliżeniu, ujawnia nam tajemnice swojej struktury. -------------- Zgłoszono: 12/09/2020. Zrecenzowano: 10/10/2020. Zaakceptowano do publikacji: 29/10/2020

Keywords

PL

filozofia przyrody; nauki przyrodnicze; filozofia w nauce

EN

philosophy of nature; natural sciences; philosophy in science

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Studia Philosophiae Christianae
• Year: 2020
• Volume: 56
• Issue: 4
• Pages: 133-152

Dates

published

2020

Contributors

author

Janusz Mączka

• Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, Wydział Filozoficzny

• https://orcid.org/0000000189639529

References

• Feston J., Galileusz, tłum. z ang. A. Szymanowski, Prószyński i S-ka, Warszawa 1998.
• Hall A.R., Rewolucja naukowa 1500 – 1800. Kształtowanie się nowożytnej postawy naukowej, tłum. z ang. T. Zambrzuski, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 1966.
• Heller M., Chaos, prawdopodobieństwo i pojmowalność świata, w: Stwórca – Wszechświat – Człowiek. Wybór tekstów wygłoszonych podczas cyklu konferencji „Boże działanie w perspektywie nauki” (CTNS; Berkeley, Kalifornia): 1988-2001, red. M. Heller, T. Sierotowicz, tłum. z ang. T. Sierotowicz, t. 1, OBI – Biblos, Kraków – Tarnów 2006, 252-273.
• Heller M., Czy fizyka jest nauką humanistyczną?, Biblos, Tarnów1998.
• Heller M., Filozofia przyrody. Zarys historyczny, Wydawnictwo Znak, Kraków 2004.
• Heller M., Kosmologia i rzeczywistość, Analecta Cracoviensia 20(1988), 15-29.
• Heller M., Nauka i wyobraźnia, Wydawnictwo Znak, Kraków 1995.
• Heller M., O teologicznych interpretacjach fizycznych teorii stworzenia, w: Stwórca – Wszechświat – Człowiek. Wybór tekstów wygłoszonych podczas cyklu konferencji „Boże działanie w perspektywie nauki” (CTNS; Berkeley, Kalifornia): 1988-2001, red. M. Heller, T. Sierotowicz, tłum. z ang. T. Sierotowicz, t. 1, OBI – Biblos, Kraków – Tarnów 2006, 186-199.
• Heller M., Szczęście w przestrzeniach Banacha, Wydawnictwo Znak, Kraków 1995.
• Heller M., Uchwycić przemijanie, Wydawnictwo Znak, 1997.
• MacMullin E., A Case for Scientific Realism, w: Scientific Realism, red. J. Leplin, University of California Press, Berkeley 1984, 8-40.
• Mączka J., Rozdział rozumu i wiary w XIV wieku, Tarnowskie Studia Teologiczne 20(2001)1, 83-103.
• Mączka J., Średniowieczny konflikt nauki z teologią. (Potępienie z roku 1277), Analecta Cracoviensia 30-31(1998-1999), 29-36.
• Polkinghorne J., Prawa natury i prawa fizyki, w: Stwórca – Wszechświat – Człowiek. Wybór tekstów wygłoszonych podczas cyklu konferencji „Boże działanie w perspektywie nauki” (CTNS; Berkeley, Kalifornia): 1988-2001, red. M. Heller, T. Sierotowicz, tłum. z ang. T. Sierotowicz, t. 1, OBI – Biblos, Kraków – Tarnów 2006, 200-215.
• Quine W. van O., Z punktu widzenia logiki, tłum. z ang. B. Stanosz, PWN, Warszawa 1969.
• Roman P., Some Modern Mathematics for Physicists and Other Outsiders, t. 1, Pergamon Press, Oxford 1975.
• Russo L., Zapomniana rewolucja. Grecka myśl nauka a nauka nowoczesna, tłum. z wł. I. Kania, Wydawnictwo Universitas, Kraków 2005.
• Sprawa Galileusza, red. J. Życiński, Wydawnictwo Znak, Kraków 1991.
• Walczak M., Czy możliwa jest wiedza interdyscyplinarna?, Zagadnienia Naukoznawstwa 207(2016)1, 113-126.
• Wigner E., Niepojęta skuteczność matematyki w naukach przyrodniczych, w: Refleksje na rozdrożu. Wybór tekstów z pogranicza wiedzy i wiary, red. S. Wszołek, OBI – Biblos, Kraków – Tarnów 2000, 237-249.

Identifiers

DOI

10.21697/spch.2020.56.4.07

Biblioteka Nauki

1926938