W poszukiwaniu tożsamości współczesnej filozofii przyrody

• Authors: Jarosław Maciej Janowski

Title variants

EN

Contemporary Philosophy of Nature: A Search for Identity

Abstracts

EN

This article addresses the issue of the identity of the philosophy of nature in the context of three features characteristic of this philosophical discipline, namely its methodological diversity, interdisciplinarity and specific developmental dynamics. This paper examines the threats to the identity of the philosophy of nature resulting from this set of features, particularly from its methodological diversity. It will also attempt to consider these features as (paradoxically) strengthening the identity of the philosophy of nature. Lastly, the entire discussion will be considered in relation to the metaphilosophical dimension of philosophy as an area of knowledge. --------------- Received: 13/08/2021. Reviewed: 06/09/2021. Accepted: 14/10/2021.

PL

W artykule podjęto kwestię dotyczącą tożsamości filozofii przyrody w kontekście trzech współcześnie wymienianych charakterystycznych cech tej dyscypliny, a mianowicie jej różnorodności metodologicznej, interdyscyplinarności oraz swoistej dynamiki rozwojowej. Analizowane są zagrożenia dla tożsamości filozofii przyrody, wynikające z takiego zestawu cech, w szczególności z różnorodności metodologicznej filozofii przyrody. Jednocześnie podjęto próbę obrony wymienionych cech jako powodujących nie tylko zagrożenia, ale również (paradoksalnie) wzmacniających tożsamość filozofii przyrody. Całość analiz odnosi się do metafilozoficznej charakterystyki dziedziny filozofii. --------------- Zgłoszono: 13/08/2021. Zrecenzowano: 06/09/2021. Zaakceptowano do publikacji: 14/10/2021.

Keywords

PL

filozofia; filozofia przyrody; metafilozofia; metodologia; interdyscyplinarność

EN

philosophy; philosophy of nature; metaphilosophy; methodology; interdisciplinarity

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Studia Philosophiae Christianae
• Year: 2021
• Volume: 57
• Issue: 2
• Pages: 73-99

Dates

published

2021

Contributors

author

Jarosław Maciej Janowski

• Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Instytut Filozofii i Socjologii

• https://orcid.org/0000000297125381

References

• (2005). Komu i po co potrzebna jest dziś filozofia przyrody? Punkty widzenia dyskutowane podczas VII Zjazdu Polskiego Towarzystwa Filozoficznego w Szczecinie, 17 września 2004 roku oraz wypowiedzi zebrane po Zjeździe (część 1). Roczniki Filozoficzne, 53(2), 405-437.
• (2006). Komu i po co potrzebna jest dziś filozofia przyrody? Punkty widzenia dyskutowane podczas VII Zjazdu Polskiego Towarzystwa Filozoficznego w Szczecinie, 17 września 2004 roku oraz wypowiedzi zebrane po Zjeździe (część 2). Roczniki Filozoficzne, 54(1), 298-359.
• Bremer, J., Leszczyński, D., Łucarz, S., Koszteyn, J. (2019). Piotr Lenartowicz. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum.
• Bugajak, G. (2006). O luksusie filozofowania. Roczniki Filozoficzne, 54(1), 344-345.
• Bugajak, G., Latawiec, A., Lemańska, A., Świeżyński, A. (2019). Kazimierz Kloskowski. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum.
• Bunge, M. (2003). Emergence and Convergence: Qualitative Novelty and the Unity of Knowledge. Toronto – Buffalo – London: University of Toronto Press.
• Czerniawski, J. (2006). Filozofia przyrody jako sito. Roczniki Filozoficzne, 54(1), 299-302.
• Fleck, L. (1986). Powstanie i rozwój faktu naukowego. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
• Frodeman, R., Klein, J.T., Pacheco, R.C.S. (2017). Preface. W: R. Frodeman, J.T. Klein, R.C.S. Pacheco (red.), The Oxford Handbook of Interdisciplinarity, 2nd edition, VII-VIII. Oxford-New York: Oxford University Press.
• Grabińska, T. (2006). Filozofia przyrody a metafizyka szczegółowa. Roczniki Filozoficzne, 54(1), 329-334.
• Grygiel, W.P. (2012). Między mikroświatem a makroświatem. Zagadnienia Filozoficzne w Nauce, 50, 46-62.
• Grygiel, W.P. (2014). Stephena Hawkinga i Rogera Penrose’a spór o rzeczywistość. Kraków: Copernicus Center Press.
• Grygiel, W.P. (2021). Jak scena stała się dramatem. Filozofia w kontekście teorii względności. Kraków: Copernicus Center Press.
• Grzanka, J. (2020). Między fizyką a filozofią. Filozofia przyrody i filozofia fizyki w pismach Mariana Smoluchowskiego. Kraków: Wydawnictwo Universitas.
• Hajduk, Z. (2004). Filozofia przyrody. Filozofia przyrodoznawstwa. Metakosmologia. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
• Hajduk, Z. (2005). Komu i po co potrzebna jest dziś filozofia przyrody?. Roczniki Filozoficzne, 53(2), 412-415.
• Hajduk, Z. (2006). Między filozofią przyrody a filozofią nauki. Zarys autobiogramu: studia, badania, dydaktyka, praca organizacyjna na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II. Roczniki Filozoficzne, 54(2), 7-15.
• Hajduk, Z. (2013). Koncepcje filozofii przyrody. W: S. Janeczek, A. Starościc, D. Dąbek, J. Herda (red.), Dydaktyka filozofii, t. 3: Filozofia przyrody, 15-29. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Hajduk, Z. (2016). Filozofia przyrody. W: Z.E. Roskal (red.), Encyklopedia filozofii przyrody, 161-169. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Heller, M. (2004). Filozofia przyrody. Zarys historyczny. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Heller, M. (2005). Filozofia przyrody w działaniu. Roczniki Filozoficzne, 53(2), 408-410.
• Heller, M. (2008). Nauki przyrodnicze a filozofia przyrody. W: M. Heller, Filozofia i wszechświat. Wybór pism, 26-33. Kraków: Universitas.
• Heller, M. (2011). Filozoficzny program Józefa Życińskiego. Zagadnienia Filozoficzne w Nauce, 48, 5-22.
• Heller, M., i in. (red.). (2007a). Krakowska filozofia przyrody w okresie międzywojennym. Tom 1. Początki. Tarnów: Biblos.
• Heller, M., i in. (red.). (2007b). Krakowska filozofia przyrody w okresie międzywojennym. Tom 2. Matallmann, Zawirski, Gawecki. Tarnów: Biblos.
• Heller, M., i in. (red.). (2007c). Krakowska filozofia przyrody w okresie międzywojennym. Tom 3. Smoluchowski, Natanson, inni. Tarnów: Biblos.
• Heller, M., Mączka, J. (2006). Początki filozofii przyrody w Ośrodku Badań Interdyscyplinarnych w Krakowie. Roczniki Filozoficzne, 54(2), 49-62.
• Heller, M., Mączka, J. (2010). Joachima Metallmanna zarys koncepcji filozofii przyrody. Zagadnienia Filozoficzne w Nauce, 46, 141-161.
• Heller, M., Mączka, J. (2011). Kilka uwag o uprawianiu historii kosmologii. Roczniki Filozoficzne, 59(2), 103-114.
• Janeczek, S., Starościc, A., Dąbek, D., Herda, J. (red.). (2013). Dydaktyka filozofii, t. 3: Filozofia przyrody. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Kamiński, S. (1981). Pojęcia nauki i klasyfikacja nauk. Lublin: Wydawnictwo TN KUL.
• Klein, J.T. (1990). Interdisciplinarity: History, Theory, and Practice. Detroit: Wayne State University Press.
• Klein, J.T. (2010). A Taxonomy of Interdisciplinarity. W: R. Frodeman, J.T. Klein, C. Mitcham (red.), The Oxford Handbook of Interdisciplinarity, 15-30. Oxford – New York: Oxford University Press.
• Klein, J.T. (2017). Typologies of Interdisciplinarity: The Boundary Work of Definition. W: R. Frodeman, J.T. Klein, R.C.S. Pacheco (red.), The Oxford Handbook of Interdisciplinarity, 2nd edition, 21-34. Oxford-New York: Oxford University Press.
• Korpikiewicz, H. (2006). Filozofia przyrody i jej znaczenie dla nauk przyrodniczych. Roczniki Filozoficzne, 54(1), 345-348.
• Krajewski, W. (2005). Filozofia przyrody jako pomost między naukami przyrodniczymi a filozofią. Roczniki Filozoficzne, 53(2), 418-421.
• Krajewski, W. (2011). Naukowa filozofia przyrody. W: W. Ługowski, I.K. Lisiejew (red.), Filozofia przyrody – dziś, 28-32. Warszawa: IFiS PAN.
• Kurczewska, J. (2014). Wprowadzenie. W: J. Kurczewska, M. Lejzerowicz (red.), Głosy w sprawie interdyscyplinarności. Socjologowie, filozofowie i inni o pojęciach, podejściach i swych doświadczeniach, 7-9. Warszawa: IFiS PAN.
• Kuszyk-Bytniewska, M., Łukasik, A. (red.). (2010). Filozofia przyrody współcześnie. Kraków: Wydawnictwo Universitas.
• Latawiec, A. (2006). Próba obrony filozofii przyrody. Roczniki Filozoficzne, 54(1), 319-322.
• Latawiec, A. (2010). W poszukiwaniu obrazu współczesnej filozofii przyrody. W: M. Kuszyk-Bytniewska, A. Łukasik (red.), Filozofia przyrody współcześnie, 29-41. Kraków: Wydawnictwo Universitas.
• Lemańska, A. (1998). Filozofia przyrody a nauki przyrodnicze. Warszawa: Wydawnictwo ATK.
• Lemańska, A. (2006). Cele i zadania filozofii przyrody. Roczniki Filozoficzne, 54(1), 322-325.
• Lemańska, A. (2010). Filozofia przyrody czy przyrodoznawstwa. W: M. Kuszyk-Bytniewska, A. Łukasik (red.), Filozofia przyrody współcześnie, 43-53. Kraków: Wydawnictwo Universitas.
• Lemańska, A. (2013). Filozofia przyrody a nauki przyrodnicze. W: S. Janeczek, A. Starościc, D. Dąbek, J. Herda (red.), Dydaktyka filozofii, t. 3: Filozofia przyrody, 31-52. Lublin: Wydawnictwo KUL
• Lemańska, A., Olszewski, A., Świeżyński, A., Trombik, K. (2020). Kazimierz Kłósak. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum.
• Lubański, M. (2005a). Inspiracje modelowe lubelskich protagonistów filozofii przyrody. Roczniki Filozoficzne, 53(1), 157-165.
• Lubański, M. (2005b). Filozofia przyrody u podstaw myśli filozoficznej. Roczniki Filozoficzne, 53(2), 416-417.
• Ługowski, W., Lisiejew, I.K. (red.). (2011). Filozofia przyrody – dziś. Warszawa: IFiS PAN.
• Łukasik, A. (2010). Wprowadzenie. W: M. Kuszyk-Bytniewska, A. Łukasik (red.), Filozofia przyrody współcześnie, 5-26. Kraków: Wydawnictwo Universitas.
• Łukomski, J. (2006). Związek filozofii przyrody z naukami przyrodniczymi w ujęciu ks. Zygmunta Hajduka. Roczniki Filozoficzne, 54(2), 143-162.
• Mazurek, M. (2021). Czesław Białobrzeski – fizyk i filozof. Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne, 9, 357-377.
• Mączka, J. (2013). Uwagi na temat przedmiotu filozofii przyrody. W: S. Janeczek, A. Starościc, D. Dąbek, J. Herda (red.), Dydaktyka filozofii, t. 3: Filozofia przyrody, 53-67. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Mączka, J., Skoczny, W., Koleżyński, A., Polak, P., Karolczak, M., Sieńko, D., Stwarz, M. (2012). Badania nad historią filozofii przyrody i historią nauki. Zagadnienia Filozoficzne w Nauce, 50, 10-40.
• Melsen, A.G. van. (1963). Filozofia przyrody. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
• Miś, A. (2003). Filozofia współczesne. Główne nurty. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Nowak, G. (2006). Komu i po co jest dziś potrzebna filozofia przyrody?. Roczniki Filozoficzne, 54(1), 302-305.
• Ogurcow, A.P. (2011). Filozofia przyrody jako ontologia. W: W. Ługowski, I.K. Lisiejew (red.), Filozofia przyrody – dziś, 33-37. Warszawa: IFiS PAN.
• Piątek, Z. (2005). Komu i po co potrzebna jest dziś filozofia przyrody?. Roczniki Filozoficzne, 53(2), 434-437.
• Poczobut, R. (2012). Interdyscyplinarność i pojęcia pokrewne. W: A. Chmielewski, M. Dudzikowa, A. Grobler (red.), Interdyscyplinarnie o interdyscyplinarności. Między ideą a praktyką, 39-61. Warszawa: Wydawnictwo Impuls.
• Polak, P. (2016). Krakowska filozofia przyrody – między XIX a XXI wiekiem. Studia z Filozofii Polskiej, 11, 175-190.
• Polak, P. (2019). Philosophy in science: A name with a long intellectual tradition. Zagadnienia Filozoficzne w Nauce, 66, 251-270.
• Polak, P., Mączka, J., Grygiel, W.P. (red.). (2017). Oblicza filozofii przyrody. Kraków: Copernicus Center Press.
• Roskal, Z.E. (2006). Filozofia przyrody jako żywa pamięć i tradycja. Roczniki Filozoficzne, 54(1), 312-315.
• Roskal, Z.E. (red.). (2016). Encyklopedia filozofii przyrody. Lublin: Wydawnictwo KUL.
• Skoczny, W. (2012). Filozofia przyrody ożywionej w OBI. Zagadnienia Filozoficzne w Nauce, 50, 41-45.
• Szczuciński, A. (2006). Filozofia przyrody nie tylko dla przyrodoznawców. Roczniki Filozoficzne, 54(1), 334-337.
• Szydłowski, M. (2006). Stawianie i rozwiązywanie problemów filozoficznych w powiązaniu z naukami przyrodniczymi. Roczniki Filozoficzne, 54(1), 310-311.
• Śleziński, K. (2016). Między logiką a przyrodoznawstwem i metafizyką. Obszar badań Zygmunta Zawirskiego. Studia z Filozofii Polskiej, 11, 57-72.
• Świeżyński, A. (2012). Filozofia cudu. W poszukiwaniu adekwatnej koncepcji zdarzenia cudownego. Warszawa: Wydawnictwo UKSW.
• Świeżyński, A. (red.). (2009). Philosophy of Nature Today. Warszawa: Wydawnictwo UKSW.
• Trombik, K. (2018). Koncepcja uprawiania filozofii przyrody w ujęciu Tadeusza Wojciechowskiego – próba rekonstrukcji historyczno-filozoficznej. Roczniki Filozoficzne, 66(1), 133-152.
• Wielewska-Baka, M. (2020). Projekt interdyskursu. O tekstowym przekraczaniu granic między naukami w twórczości Michała Hellera. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Wojtysiak, J. (2015). Jak to jest być filozofem, czyli o filozofach i filozofii. Ethos, 28(4), 19-39.
• Wróbel, S. (2014). Interdyscyplinarność jako efekt dyscyplinarności. W: J. Kurczewska, M. Lejzerowicz (red.), Głosy w sprawie interdyscyplinarności. Socjologowie, filozofowie i inni o pojęciach, podejściach i swych doświadczeniach, 13-34. Warszawa: IFiS PAN.
• Zon, J. (2005). Wprowadzenie. Roczniki Filozoficzne, 53(2), 405-407.

Identifiers

DOI

10.21697/spch.2021.57.A.10

Biblioteka Nauki

2098332