Thomasa Reida interpretacja „teorii idei”. Pytanie o bezpośredni przedmiot poznania

• Authors: Dariusz Kucharski

Title variants

EN

Thomas Reid’s Interpretation of the “Theory of Ideas.” The Question of the Direct Object of Perception

Abstracts

EN

Thomas Reid, founder of the Scottish school of common sense, held the thesis that all previous philosophical systems were tainted by the same “original sin” – the adoption (in various forms) of a representationalist theory of sense perception. He called it the “theory of ideas,” the consequence of which was to separate the subject and object of perception by an irremovable “veil of ideas.” Before formulating his own account Reid considered this issue from a historical perspective, attempting to demonstrate the validity of his position. The purpose of this article is to answer the question of the relevance of Reid’s views to the theory that perception is direct or immediate. It is primarily concerned with the view characteristic of the Aristotelian-Thomistic tradition, traditionally interpreted as presentationalism, and Descartes’ views on the status of “ideas” in the process of knowing the so-called external world. At the same time, the analysis carried out points to simplifications in the Reidian interpretation of his predecessors’ views on the nature of perception and to features of the theories criticized that justify it to some extent.

PL

Thomas Reid, twórca szkockiej szkoły zdrowego rozsądku, głosił tezę, że wszystkie wcześniejsze systemy filozoficzne obciążone są tym samym „grzechem pierworodnym” – przyjęciem (w różnych formach) reprezentacjonistycznej teorii spostrzeżenia zmysłowego. Nazywał ją „teorią idei”, której konsekwencją miało być oddzielenie podmiotu i przedmiotu poznania nieusuwalną „zasłoną idei”. Konstruowanie własnej filozofii poprzedził analizą historii tego zagadnienia od starożytności do czasów sobie współczesnych, usiłując wykazać zasadność swego stanowiska. Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie o trafność poglądów Reida, wyrażonych w przyjmowanej teorii spostrzeżenia. Chodzi więc przede wszystkim o pogląd charakterystyczny dla tradycji arystotelesowsko-tomistycznej, tradycyjnie interpretowany jako prezentacjonizm, oraz poglądy Kartezjusza dotyczące statusu „idei” w procesie poznawania tzw. świata zewnętrznego. Przeprowadzone analizy wskazują jednocześnie na uproszczenia w Reidowskiej interpretacji poglądów jego poprzedników na naturę spostrzeżenia oraz na cechy krytykowanych teorii, które w pewnym stopniu usprawiedliwiają tę krytykę.

Keywords

PL

Thomas Reid; Kartezjusz; reprezentacjonizm; idea; spostrzeżenie zmysłowe

EN

Thomas Reid; René Descartes; representationalism; idea; sensation

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Studia Philosophiae Christianae
• Year: 2022
• Volume: 58
• Issue: 2
• Pages: 53-74

Dates

published

2022

Contributors

author

Dariusz Kucharski

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Instytut Filozofii -

• https://orcid.org/0000000341361745

References

• Arystoteles. (1992). O duszy. W: Arystoteles, Dzieła wszystkie. Tom 3. Warszawa: PWN.
• Ayers, M. (1998). Ideas and objective being. W: D. Garber, M. Ayers (red.), The Cambridge History of Seventeenth-Century Philosophy, 1062-1098. Cambridge: Cambridge University Press.
• Brown, D.J. (2008). Descartes on True and False Ideas. W: J. Broughton, J. Carriero (red.), A Companion to Descartes, 196-215. Malden – Oxford – Carlton: Blackwell Publishing.
• Descartes, R. (2001). Medytacje o pierwszej filozofii. Zarzuty uczonych mężów i odpowiedzi autora. Rozmowa z Burmanem. Kęty: Antyk.
• Gilson, E. (1998). Tomizm. Wprowadzenie do filozofii św. Tomasza z Akwinu. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
• Greco, J. (1995). Reid’s Critique of Berkeley and Hume: What is the Big Idea?. Philosophy and Phenomenological Research, 2(50), 279-296.
• Haldane, J.J. (1989). Reid, Scholasticism and Current Philosophy of Mind. W: M. Dalgarno, E. Matthews (red.), The Philosophy of Thomas Reid (Philosophical Studies Series, Vol. 42), 285-304. Dordrecht – Boston – London: Kluwer Academic Publishers.
• Hatfield, G. (1998). The cognitive faculties. W: D. Garber, M. Ayers (red.), The Cambridge History of Seventeenth-Century Philosophy, 953-1002. Cambridge: Cambridge University Press.
• Hempoliński, M. (1966). U źródeł filozofii zdrowego rozsądku. Thomasa Reida teoria spostrzeżenia zmysłowego. Warszawa: PWN.
• Maryniarczyk, A. (2001). Tomizm. Dla-czego?. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.
• Nadler, S. (2006). The Doctrine of Ideas. W: S. Gaukroger (red.), The Blackwell Guide to Descartes’ Meditations, 86-103. Malden – Oxford – Carlton: Blackwell Publishing.
• Reid, T. (1975). Rozważania o władzach poznawczych człowieka. Warszawa: PWN.
• Reid, T. (1983). Essays on the Intellectual Powers of Man. W: T. Reid. Philosophical Works. With notes and supplementary dissertations by Sir William Hamilton, Vol. 1-2, 212-508. Hildesheim – Zürich – New York: Georg Olms Verlag.
• Shapin, S. (2000). Rewolucja naukowa. Warszawa: Prószyński i S-ka.
• Suarez, F. (2022). Disputationes metaphisicae, (https://homepage.ruhr-uni-bochum.de/michael.renemann/suarez/), [dostęp 20/10/2022].
• Swieżawski, S. (1998). Wstęp do kwestii 76; Wstęp do kwestii 78. W: Święty Tomasz z Akwinu, Traktat o człowieku. Summa Teologii 1, 75-89. Kęty: Wydawnictwo Antyk.

Identifiers

DOI

10.21697/spch.2022.58.A.10

Biblioteka Nauki

22770693