Powołanie kapłańskie, kapłaństwo hierarchiczne i kapłani w świetle koncepcji socjologicznych i w ujęciu dorosłych katolików polskich. Na podstawie wyników badań socjologicznych w latach 1986–1987 w Kaliszu, Kotłowie i Przedborowie

• Authors: Józef Baniak

Title variants

EN

Priestly vocation, hierarchical priesthood and priest in the light of sociological concepts and in the perception of adult Polish Catholics. Based on the results of sociological research in the years 1986–1987 in Kalisz, Kotłów and Przedborów

Abstracts

EN

This article consists of two parts – theoretical and empirical. In the theoretical part, I present various sociological concepts of priestly vocation, hierarchical priesthood and the profession of a Catholic priest, highlighting the concepts of Edward Ciupak and Joachim Wach. In the empirical part, I present priestly vocation, hierarchical priesthood and priests in the images and assessment of adult Polish Catholics in Kalisz, Kotłów and Przedborów whom I surveyed in the 1980’s. Here I consider the following issues: the essence of priestly vocation; the hierarchical structure of priesthood and the circumstances that define the religious character of hierarchical priesthood. In other words, I answer the question of how adult Catholics in Kalisz, Kotłów and Przedborów explain the essence of priestly vocation and its role in the choice of the priesthood by a man and his persistence in priesthood. How did the surveyed Catholic adults, in town and country, view the hierarchical structure of priesthood? How did they explain the question of the durability of the priesthood exercised by a priest – is a priest a priest in every situation and circumstance (always and everywhere), or is he a priest only in certain circumstances of priestly life? The results of sociological research constitute the basis for the analysis of the attitudes of adult Polish Catholics towards priestly vocation and hierarchical priesthood at that time.

PL

Artykuł składa się z dwóch części – teoretycznej i empirycznej. W części teoretycznej prezentuję różne socjologiczne koncepcje powołania kapłańskiego, kapłaństwa hierarchicznego i zawodu księdza katolickiego, z wyeksponowaniem koncepcji Edwarda Ciupaka i Joachima Wacha. W części empirycznej ukazuję powołanie kapłańskie, kapłaństwo hierarchiczne i kapłanów w wyobrażeniach i ocenie badanych przeze mnie dorosłych katolików polskich w latach 80. XX wieku. Uwzględniam tu następujące kwestie: ujęcie istoty powołania kapłańskiego; strukturę kapłaństwa hierarchicznego; okoliczności określające religijny charakter kapłaństwa hierarchicznego. Inaczej mówiąc, odpowiadam na następujące pytania: jak badani wówczas przeze mnie dorośli katolicy miejscy w Kaliszu oraz wiejscy Kotłowie i Przedborowie wyjaśniali istotę powołania kapłańskiego i jego rolę w wyborze kapłaństwa hierarchicznego przez mężczyznę i trwałości w nim księdza? Jak badani dorośli katolicy miejscy i wiejscy postrzegali strukturę kapłaństwa hierarchicznego? Jak badani katolicy dorośli wyjaśniali trwałość kapłaństwa sprawowanego przez księdza – czy ksiądz jest kapłanem w każdej sytuacji i okoliczności (zawsze i wszędzie), czy też jest nim wyłącznie w określonych okolicznościach życia kapłańskiego? Podstawę analizy postaw dorosłych katolików polskich wobec powołania kapłańskiego i kapłaństwa hierarchicznego stanowią wyniki badań socjologicznych zrealizowanych w tamtym okresie.

Keywords

PL

socjologiczne koncepcje powołania kapłańskiego i kapłaństwa; istota powołania kapłańskiego; struktura kapłaństwa hierarchicznego; katolicy dorośli

EN

sociological concepts of priestly vocation and priesthood; essence of priestly vocation; structure of hierarchical priesthood; adult Catholics

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne
• Year: 2022
• Volume: 30
• Issue: 2
• Pages: 35-52

Dates

published

2022

Contributors

author

Józef Baniak

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

• https://orcid.org/0000000284235362

References

• Augustyn J. (2000), Wychowanie do czystości i celibatu kapłańskiego. Kraków – Ząbki: Wydawnictwo Apostolicum.
• Babbie E. (2007), Badania społeczne w praktyce, tłum. W. Betkiewicz, M. Bucholc, P. Gadomski, J. Haman, A. Jasiewicz, A. Kloskowska-Dudzińska, M. Kowalski, M Mozga. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN: 353–360.
• Baniak J. (1980), Społeczna geneza i ewolucja powołania kapłańskiego – próba syntezy zagadnienia. „Zeszyty Naukowe UJ. Studia Religiologica”, z. 16: 7–32.
• Baniak J. (1987), Kapłan i kapłaństwo w świetle badań socjologicznych i postulatów Vaticanum II. „Prace Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie”, z. 1: 81–102.
• Baniak J. (1992), Model kapłana w świadomości i ocenie katolików świeckich. „W drodze”, nr 9: 90–95.
• Baniak J. (1994), Obraz kapłana w świadomości katolików świeckich (na przykładzie Kalisza, Kotłowa i Przedborowa). Studium socjologiczne. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.
• Baniak J. (2000), Wierność powołaniu a kryzys tożsamości kapłańskiej. Studium socjologiczne na przykładzie Kościoła w Polsce. Poznań: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego UAM.
• Baniak J. (2001), Rezygnacja z kapłaństwa i wybór życia małżeńsko-rodzinnego przez księży rzymskokatolickich w Polsce. Studium socjologiczne. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Baniak J. (2002), Problem roli społecznej kapłana. „Teologia Praktyczna”, t. 3: 251–274.
• Baniak J. (2007), Czynniki kryzysu tożsamości kapłańskiej wśród księży rzymskokatolickich w Polsce. Studium socjologiczne. „Teologia Praktyczna”, t. 8: 209–263.
• Baniak J. (2012), Powołania do kapłaństwa i do życia zakonnego w Polsce w latach 1900– 2010. Studium socjologiczne. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM.
• Baniak J. (2013), Portret księdza w wyobrażeniach i ocenach polskiej młodzieży. Studium socjologiczne. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Baniak J. (2017), Bezżenność i czystość seksualna księży rzymskokatolickich w świadomości katolików świeckich i osób duchownych w Polsce. Założenia i rzeczywistość. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Baniak J. (2019), Losy powołań kapłańskich i zakonnych w Kościele rzymskokatolickim w Polsce w latach 1900–2018. Studium socjologiczne. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Blalock H.M. (1977), Statystyka dla socjologów, tłum. M. Tabin i in. Warszawa: PWN.
• Blizzard S.W. (1958), The Parish Minister’s Self-Image of his Master Role. „Pastoral Psychology”, nr 12: 124–146.
• Brothers J. (1963), Social Change and the Role of the Priest, „Social Compass”, nr 10: 477–489.
• Ciupak E. (1965), Kapłaństwo: powołanie i zawód [w:] E. Ciupak, Kult religijny i jego społeczne podłoże. Studia nad katolicyzmem polskim. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Davie E. (2007), Illicit Celibacy and the Deposit of Faith. Nashville: Create Space.
• Deschwanden L. von (1968), Eine Rollenanalyse des katholischen Pfarreipriesters, „Internationales Jahrbuch fur Religionssoziologie”, t. 4: Beitrage zur religionssoziologischen Forschung, Koln–Opladen: 125–135.
• Deschwanden L. von (1972), Die Rolle des Gemeindepriesters zwischen Kirche und Gesellschaft [w:] J. Wossner (red.), Religion im Umbruch. Stuttgart: Enke: 385–409.
• Dingemans L. (1962), Przyczynek do socjologii powołań, tłum. Z. Skórzyńska i K. Wróblewska [w:] F. Houtart (red.), Socjologia religii. Wprowadzenie. Warszawa: Biblioteka „Więzi”.
• Frankfort-Nachmias Ch., Nachmias D. (2001), Metody badawcze w naukach społecznych, tłum. E. Hornowska. Poznań: Zysk i S-ka.
• Głowa S. (1968), Kapłaństwo według myśli Soboru [w:] S. Moysa (red.), Kościół w świetle Soboru. Poznań: Pallottinum: 194–200.
• Goddijn W. (1965), Rola kapłana w Kościele i w społeczeństwie, „Znak”, nr 139–140: 6–21.
• Grabowski I. (1948), Prawo kanoniczne. Warszawa: Nakład Gebethnera i Wolfa.
• Houtart F., Remy J. (1970), Sacerdoce, autorite et innovation dans l’Eglise. Paris: Mame.
• Ichheiser G. (1937), Zagadnienie selekcji zawodowych. Analiza i krytyka. Warszawa: Nasza Drukarnia.
• Kowalewski M. (1959), Mały słownik teologiczny. Poznań - Warszawa - Lublin: Wydawnictwo Księgarni św. Wojciecha.
• Kung H. (1979), Wozu Priester?, Zurich - Einsiedeln - Koln: Benziger.
• Lasbax E. (1927), La Civite Humaine, t. 1, Paris.
• Lindner T., Lentner L., Holl A. (1963), Priesterbild und Berufswahlmotive. Wien: Verlag Herder.
• Majka J. (1976) (red.), Osobowość kapłańska. Wrocław: Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej.
• Mynarek H. (1978), Eros und Klerus. Vom Elend des Zolibats. Munchen–Zurich: Droemer-Knaur.
• Nowak S. (1970), Metodologia badań socjologicznych. Warszawa: PWN.
• Nowak S. (1985), Metodologia badań społecznych. Warszawa: PWN.
• Pawlina K. (2002), Kandydaci do kapłaństwa trzeciego tysiąclecia. Warszawa: Wydawnictwo Sióstr Loretanek.
• Pieter J. (1975), Zarys metodoloii pracy naukowej. Warszawa: PWN.
• Piwowarski W. (1963), Księża w opinii parafian wiejskich, „Homo Dei” nr 2: 96–124.
• Piwowarski W. (1964), Księża w opinii parafian miejskich, „Więź” nr 2: 106–117.
• Piwowarski W. (1973), Religijność miejska w warunkach uprzemysłowienia (na przykładzie Puław), „Studia Warmińskie” t. 10: 438–459.
• Podlewski Cz. (1981), Model prezbitera diecezjalnego w opinii kleryków i księży, „Collectanea Theologica”, nr 51: 153–172.
• Postawa A. (2005), Powołania kapłańskie w Towarzystwie Salezjańskim w Polsce. Studium socjologiczne. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Pytkowski W. (1985), Organizacja badań i ocena prac naukowych. Warszawa: PWN.
• Schreuder O. (1965), Le caractere professionel du sacerdoce, „Social Cmpass”, t. 12, nr 2: 5–15.
• Słowiński R. (2010), Ksiądz wczoraj i dziś. Społeczne konstruowanie powołania do kapłaństwa [w:] M. Libiszowska-Żółtkowska, S. Grotowska (red.), Religijność i duchowość – dawne i nowe formy. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos: 408–423.
• Spencer H. (1891), Instytucje kościelne, tłum. J.K. Potocki. Warszawa: Wydawnictwo Głos.
• Szostkiewicz S. (1964), Procedury i techniki badań socjologicznych. Warszawa: PWN.
• Szulc S. (1968), Metody statystyczne. Warszawa: PWE.
• Świątkiewicz W. (2004), Portret księdza [w:] W. Zdaniewicz, S.H. Zaręba (red.), Kościół katolicki na początku trzeciego tysiąclecia w opinii Polaków. Warszawa: ISKK: 107–120.
• Taras P. (1968), Problem modelu kapłana w Kościele katolickim, „Znak”, nr 20: 1110–1132.
• Taras P. (1972), Społeczne uwarunkowania i motywy wstąpienia do zakonnego seminarium duchownego. Poznań: Pallottinum.
• Taras P. (1986), Znaczenie religii w życiu społeczeństwa a powołania kapłańskie [w:] W. Piwowarski, W. Zdaniewicz (red.), Z badań nad religijnością polską. Studia i materiały. Warszawa–Poznań: Pallottinum: 143–167.
• Thomas W.I., Znaniecki F. (1976), Chłop polski w Europie i Ameryce, t. 1: Organizacja grupy pierwotnej, tłum. M. Metelska. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Wach J. (1961), Socjologia religii, tłum. Z. Poniatowski. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza.

Identifiers

DOI

10.21697/ucs.2022.30.2.04

Biblioteka Nauki

29433290