Ezoteryzm jako problem socjologiczny. Socjologia ezoteryzmu – socjologia religii – socjologia duchowości: wspólne i różne pola badawcze, wzajemne relacje

• Authors: Andrzej Kasperek

Title variants

EN

Esoterism as a sociological problem. Sociology of esoterism – sociology of religion – sociology of spirituality: common and different research fields, mutual relations

Abstracts

EN

Although the problems of esoterism are not often undertaken in the area of sociology, this does not mean that it is insignificant for sociological theory itself. In esoterism, the key sociological issues intersect: modernity, sociological change, disenchantment of the world, secularization or counterculture. The article is an attempt to place the subject matter of esoterism within sociology in the framework of a separate subdiscipline. Its major research fields will also be specified. Due attention will be drawn to mutual relations and common research fields, but also to different research objects of the sociology of esoterism, the sociology of religion and the sociology of spirituality.

PL

Choć problematyka ezoteryczna nie należy do zbyt często podejmowanych na gruncie socjologii, nie znaczy to wcale, że jest ona nieistotna dla samej teorii socjologicznej. W ezoteryzmie przecinają się bowiem kluczowe socjologiczne zagadnienia: nowoczesności, zmiany społecznej, odczarowania świata, sekularyzacji czy kontrkultury. W artykule zostanie przedstawiona próba umieszczenia problematyki ezoteryzmu w socjologii w ramach oddzielnej subdyscypliny oraz określone zostaną najważniejsze pola badawcze tej subdyscypliny socjologicznej. Zwrócona zostanie także uwaga na wzajemne relacje, wspólne pola badawcze, ale i odmienne przedmioty zainteresowania socjologii ezoteryzmu, socjologii religii oraz socjologii duchowości.

Keywords

PL

ezoteryzm; socjologia ezoteryzmu; socjologia religii; socjologia duchowości

EN

esoterism; sociology of esoterism; sociology of religion; sociology of spirituality

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne
• Year: 2022
• Volume: 30
• Issue: 2
• Pages: 53-62

Dates

published

2022

Contributors

author

Andrzej Kasperek

• Uniwersytet Śląski w Katowicach

• https://orcid.org/0000000314665153

References

• Asprem E. (2018), On the Social Organisation of Rejected Knowledge: Reassessing the Sociology of the Occult, preprint: 1–36. https://contern.files.wordpress.com/2018/05/asprem-reassessing-the-sociology-of-the-occult-preprint.pdf [dostęp 15.02.2022].
• Asprem E., Granholm K. (2014), Introduction [w:] E. Asprem i K. Granholm (red.), Contemporary Esotericism. New York: Routledge: 1–24.
• Campbell C. (1972), The Cult, the Cultic Milieu and Secularization. „A Sociological Yearbook of Religion in Britain” 5: 119–136.
• Crockford S., Asprem E. (2018), Ethnographies of the Esoteric Introducing Anthropological Methods and Theories to the Study of Contemporary Esotericism. „Correspondences” 1(6): 1–23.
• Granholm K. (2009), The Sociology of Esotericism [w:] P.B. Clarke (red.), The Oxford Handbook of The Sociology of Religion. New York–Oxford: Oxford University Press: 783–800.
• Granholm K. (2015), Sociology and the Occult [w:] Ch. Partridge (red.), The Occult World. London–New York: Routledge: 720–731.
• Faivre A. (1994), Access to Western Esotericism. Albany, NY: State University of New York Press.
• Faivre A. (1998), Renaissance Hermeticism and the Concept of Western Esotericism [w:] R. van den Broek, W.J. Hanegraaff (red.), Gnosis and Hermeticism from Antiquity to Modern Times. Albany, NY: State University of New York Press: 109–123.
• Faivre A. (2000), Theosophy, Imagination, Tradition, Studies in Western Esotericism. Trans. Ch. Rhone. Albany, NY: State University of New York Press.
• Hall D. (2007), New Age w Polsce. Lokalny wymiar globalnego zjawiska. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Hammer O. (2001), Claiming Knowledge. Strategies of Epistemology from Theosophy to the New Age. Leiden: Brill.
• Hanegraaff W.J. (1995), Empirical Method in the Study of Esotericism. „Method and Theory in the Study of Religion” 2(7): 99–129.
• Hanegraaff W.J. (1998a), New Age Religion and Western Culture. Esotericism in the Mirror of Secular Thought. Albany, NY: State University of New York Press.
• Hanegraaff W.J. (1998b), The New Age Movement and the Esoteric Tradition [w:] R. van den Broek, W.J. Hanegraaff (red.), Gnosis and Hermeticism from Antiquity to Modern Times. Albany, NY: State University of New York Press, New York: 359–382.
• Hanegraaff W.J. (2001), Beyond the Yates Paradigm: The Study of Western Esotericism Between Counterculture and New Complexity. „Aries: Journal for the Study of Western Esotericism” 1 (vol. 1): 5–37.
• Hanegraaff W.J. (2013), Western Esotericism. A Guide for the Perplexed. London–New York: Bloomsbury.
• Hanegraaff W.J. (2016), Esotericism Theorized: Major Trends and Approaches to the Study of Esotericism [w:] A. DeConick (red.), Religion: Secret Religion. Farmington Hills: Macmillan: 155–170.
• Heelas P. (1996), The New Age Movement. The Celebration of the Self and the Sacralization of Modernity. Oxford: Blackwell Publishers.
• Heelas P., Woodhead L. et al. (2007), The Spiritual Revolution: Why Religion Is Giving Way to Spirituality. Oxford: Blackwell Publishing.
• Hervieu-Léger D. (1999), Religia jako pamięć, tłum. M. Bielawska. Kraków: Zakład Wydawniczy Nomos.
• Kasperek A. (2019), Zachodnia tradycja ezoteryczna jako obiekt badań socjologicznych: historia i perspektywy. „Studia Religiologica” 3(52): 265–276.
• Kubiak A.E. (2005), Jednak New Age. Warszawa: Jacek Santorski & Co Agencja Wydawnicza Sp. z o.o.
• Mariański J. (2019), Nowa religijność i duchowość – mit czy rzeczywistość? Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Socjologiczne.
• Melton J.G., Clark J., Kelly A.A. (1991), New Age Almanac. Detroit: Visible Ink.
• Miłosz Cz. (1982), Ziemia Ulro. Warszawa: PIW.
• Partridge C. (2004), The Re-Enchantment of the West: Alternative Spiritualities, Sacralization, Popular Culture, and Occulture, vol 1. London–New York: T&T Clark International.
• Partridge C. (2005), The Re-Enchantment of the West: Alternative Spiritualities, Sacralization, Popular Culture, and Occulture, vol 2. London–New York: T&T Clark International.
• Quispel G. (2008), Gnosis and Culture [w:] J. van Oort (red.), Gnostica, Judaica, Catholica. Collected Essays of Gilles Quispel. Leiden: Brill: 141–153.
• Roszak T. (1973), The Making of Counter Culture. Reflections on the Technocratic Society & Its Youthful Oppositions. London: Faber and Faber.
• Stuckrad von K. (2015), Esoteric / Esotericism [w:] R.A. Segal, K. von Stuckrad (red.), Vocabulary for the Study of Religion, vol 1. Leiden–Boston: Brill: 526–529.
• Stuckrad von K. (2008), Esoteric Discourse and the European History of Religion: In Search of a New Interpretational Framework. „Scripta Instituti Donneriani Aboensis”, vol. 20: 217–236.
• Tiryakian E.A. (1974a), Preliminary Considerations [w:] E.A. Tiryakian (red.), On the Margin of the Visible. Sociology, the Esoteric, and the Occult. New York - London - Sydney - Toronto: Wiley: 1–15.
• Tiryakian E.A. (1974b), Toward the Sociology of Esoteric Culture [w:] E.A. Tiryakian (red.), On the Margin of the Visible. Sociology, the Esoteric, and the Occult. New York - London - Sydney - Toronto: Wiley: 257–280.
• Truzzi M. (1974), Definition and Dimensions of the Occult: Towards a Sociological Perspective [w:] E.A. Tiryakian (red.), On the Margin of the Visible. Sociology, the Esoteric, and the Occult. New York - London - Sydney - Toronto: Wiley: 243–255.
• Yates F. (2002), Giordano Bruno and the Hermetic Tradition. London and New York: Routledge.

Identifiers

DOI

10.21697/ucs.2022.30.2.05

Biblioteka Nauki

29433289