„Święta misja profesora Abronsiusa”. Fantazmaty, abiektalność i transgresje w filmie Romana Polańskiego "Nieustraszeni pogromcy wampirów"

• Authors: Jakub Rawski

Abstracts

EN

Roman Polanski’s The Fearless Vampire Killers is usually approached in film and cultural studies from a genological perspective: as a game with the convention and genres, a work that has the features of parody and pastiche, yet complies with the poetics of horror. When interpreting and analyzing the picture, it seems worthwhile to employ phantasmatic criticism drawing on the psychoanalytic theory of culture and consider the issue of the abject and transgressive nature of vampiric heroes. This leads to the exegesis of the film from a poststructuralist perspective with a focus on the existential and sexual aspects of vampirism, a topos analyzed by Maria Janion in terms of being a bloodsucker in the face of death, in the face of sex, and in the face of the tragic human condition. The ontic status of the beast seems to be particularly noteworthy if you consider its evolutionary aspect and the role that Polanski’s film played in this regard.

Keywords

EN

Roman Polanski; The Fearless Vampire Killers; film; vampire; phantasm; abject; transgression.

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Załącznik Kulturoznawczy
• Year: 2023
• Volume: 10
• Issue: 10
• Pages: 215-236

Dates

published

2023

Contributors

author

Jakub Rawski

• Państwowa Akademia Nauk Stosowanych w Głogowie

• https://orcid.org/000000030149544X

References

• Augé Marc, Nie-miejsca. Wprowadzenie do antropologii hipernowoczesności, przeł. R. Chymkowski, PWN, Warszawa 2010.
• Baranowski Bohdan, W kręgu upiorów i wilkołaków, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1981.
• Barthes Roland, Retoryka obrazu, przeł. Z. Kruszyński, „Pamiętnik Literacki” 1985, nr 3.
• Batura Emilia, Komeda. Księżycowy Chłopiec. O Krzysztofie Komedzie-Trzcińskim, Rebis, Warszawa 2001.
• Bątkiewicz Andrzej, Ścigany Roman Polański, BZiW Bronisław Spadek, Katowice 2006.
• Bellantoni Patti, Jeśli to fiolet, ktoś umrze. Teoria koloru w filmie, przeł. M. Dańczyszyn, Wydawnictwo Wojciech Marzec, Warszawa 2018.
• Bohdziewicz Antoni, Wampiry Polańskiego, „Ekran” 1968, nr 14.
• Bürger Gottfried August, Lenora, przeł. J. Gamska-Łempicka, w: Niemiecka ballada romantyczna, oprac. Z. Ciechanowska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1963.
• Conrad Joseph, Jądro ciemności, przeł. M. Heydel, Znak, Kraków 2011.
• Creed Barbara, Phallic Panic: Film, Horror, and the Primal Uncanny, Melbourne University Press, Melbourne 2005.
• Creed Barbara, The Monstrous-Feminine: Film, Feminism, Psychoanalysis, Routledge, London–New York 2007.
• Dadoun Roger, Fetishism in the Horror Film, transl. A. Williams, w: Fantasy and the Cinema, ed. D. James, British Film Institute, London 1989.
• Dopartowa Mariola, Labirynt Polańskiego, Rabid, Kraków 2003.
• Feeney F.X., Roman Polański, przeł. J. Halbersztat, red. P. Duncan, Taschen, Köln 2006.
• Freud Sigmund, Psychologia nieświadomości, przeł. R. Reszke, Wydawnictwo KR, Warszawa 2009.
• Friedman Lester D., The Jewish Image in American Film, Citadel Press, Secaucus 1987.
• Galczak Elżbieta, Wrogie mieszkanie Romana Polańskiego, „Kino” 1986, nr 7.
• Geremek Bronisław, Śmiech w cieniu szubienicy: o Villonie, „Znak” 1983, nr 8.
• Głowiński Michał, Mity przebrane, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1994.
• Grinberg Marat, Representing the Holocaust and Jewishness in Contemporary Television: The Cases of “The Man in the High Castle”, “Hunters”, and “Juda”, w: The Holocaust Across Borders: Trauma, Atrocity, and Representation in Literature and Culture, ed. H.S. Flanzbaum, Lexington Books, Lanham–Boulder–New York–London 2021.
• Gutowski Gene, Od Holocaustu do Hollywood, przeł. M. Ronikier, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2004.
• Hybiak Mariusz, W matni Symbolicznego. Filmowa twórczość Romana Polańskiego w świetle współczesnej psychoanalizy, Avalon, Kraków 2019.
• Jakubowski Witold, Romana Polańskiego kino lęku, w: W kręgu filmu, telewizji i teatru, red. J. Trzynadlowski, Wydawnictwo UWr, Wrocław 1992.
• Jansen Peter W., Christa Merker, Zamknięte pomieszczenia Romana Polańskiego, przeł. M. Behlert, w: Roman Polański, red. B. Zmudziński, Instytut Francuski, Kraków 1995.
• Janion Maria, Kobiety i duch inności, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2006.
• Janion Maria, Projekt krytyki fantazmatycznej. Szkice o egzystencjach ludzi i duchów, PEN, Warszawa 1991.
• Janion Maria, Wampir. Biografia symboliczna, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2008.
• Kaleta Karolina Izabela, „Taniec Wampirów” – historia i recepcja kultowego musicalu, w: Oblicza wampiryzmu, red. A. Depta, S. Cieśliński, M. Wolski, Stowarzyszenie Badaczy Popkultury i Edukacji Popkulturowej „Trickster”, Wrocław 2018.
• Kasperski Edward, Gotycyzm i śmiech. Groza, groteska i parodia u E.A. Poego, „Prace Filologiczne” 2010, t. 59.
• Kochańczyk Jan, Roman Polański. Gorzkie szczęście, Videograf, Chorzów 2014.
• Kolasińska Iwona, Zęby wampira – dyskretny urok pożądania, w: Niedyskretny urok kiczu. Problemy filmowej kultury popularnej, red. G. Stachówna, Universitas, Kraków 1997.
• Kristeva Julia, Potęga obrzydzenia. Esej o wstręcie, przeł. M. Falski, Wydawnictwo UJ, Kraków 2007.
• Laplanche Jean, Jean-Bertrand Pontalis, Słownik psychoanalizy, red. D. Lagache, przeł. E. Modzelewska, E. Wojciechowska, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1996.
• Maurin Huguette, Funkcje postaci i miejsca w filmach Polańskiego, przeł. I. Dembowski, „Film na Świecie” 1980, nr 8–9.
• Menninghaus Winfried, Wstręt. Teoria i historia, przeł. G. Sowinski, Universitas, Kraków 2009.
• Mikrut-Majeranek Magdalena, (R)Ewolucja w modelu postrzegania wampira, w: Transgresywne monstrum, red. D. Bastek, M. Fołta, Wydawnictwo UŚ, Katowice 2013.
• Narboni Jean, Kino według Polańskiego [rozmowa z Romanem Polańskim], przeł. I. Dembowski, „Film na Świecie” 1980, nr 8–9.
• Oişteanu Andrei, Jewish Tavern-Keepers and the Myth of the Poisoned Drinks: Legends and Stereotypes in Romanian and Other East-European Cultures (17th–19th Centuries), w: Earthly Delights. Economies and Cultures of Food in Ottoman and Danubian Europe, C. 1500–1900, ed. A. Jianu, V. Barbu, Brill Publishers, Leiden–Boston 2018.
• Opalski Magdalena, The Jewish Tavern-Keeper and His Tavern in Nineteenth-Century Polish Literature, Zalman Shazar Center for the Furtherance of the Study of Jewish History, Jerusalem 1986.
• Owczarek Małgorzata, Karnawał grozy („Bal wampirów”), w: Roman Polański, red. B. Zmudziński, Instytut Francuski, Kraków 1995.
• Parker John, Polański, przeł. A. Milcarz, Wydawnictwo Europa, Wrocław 1998.
• Polański Roman, Roman, przeł. K. i P. Szymanowscy, Polonia, Warszawa 1992.
• Pomostowski Piotr, Reżyser na ścieżce dźwiękowej. Funkcje muzyki w twórczości filmowej Romana Polańskiego, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2016.
• Prash Thomas, “Oy, Have You Got The Wrong Vampire”. Dislocation, Comic Distancing, and Political Critique in Roman Polanski’s “The Fearless Vampire Killers”, in: The Laughing Dead. The Horror-Comedy Film from “Bride of Frankenstein” to “Zombieland”, ed. by C.J. Miller, A.B. Van Riper, Rowman & Littlefield Publishers, Lanham–Boulder–New York–London 2016.
• Rawski Jakub, Metamorfozy motywu wampira w kulturze popularnej XX i XXI wieku. Zarys problematyki, „In Gremium” 2014, nr 8.
• Rawski Jakub, Realizacja podmiotu homoseksualnego w wybranych tekstach współczesnej kultury wampirycznej, „Prace Literackie” 2014, t. 54.
• Różewicz Tadeusz, Wybór poezji, oprac. A. Skrendo, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2019.
• Sandford Christopher, Polański, przeł. Z. Kościuk, Albatros, Poznań 2008.
• Shapiro Sean, The Heebie-Jeebies: Jewish Horror Comes to Israel, „Jewish Quarterly” 2014, Vol. 61, No. 2.
• Stachówna Grażyna, Polański od A do Z, Znak, Kraków 2002.
• Stachówna Grażyna, Roman Polański i jego filmy, Warszawa 1994.
• Statman Alisa, Tate Brie, Sharon Tate. Historia morderstwa żony Romana Polańskiego, przeł. A. Sak, Znak, Kraków 2019.
• Stoker Bram, Dracula, przeł. M. Król, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2008.
• Szuchta Robert, 1000 lat historii Żydów polskich. Podróż przez wieki, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Warszawa 2015.
• Werner Paul, Polański. Biografia, przeł. A. Krochmal, R. Kędzierski, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2014.
• Williams Linda, Seks na ekranie, przeł. M. Wojtyna, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2003.
• Wojciechowska Natalia Maria, O tym, jak powstawał „Taniec Wampirów” Romana Polańskiego, Wydawnictwo Green Gallery, Warszawa 2005.
• Żakieta Katarzyna, Kierunki rozwoju współczesnego filmu grozy, w: Spotkania z gatunkami filmowymi. Horror, red. R. Nolbrzak, B. Fiołek-Lubczyńska, A. Barczyk, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2014

Identifiers

DOI

10.21697/zk.2023.10.11

Biblioteka Nauki

45458999