DZIAŁALNOŚĆ ADMINISTRACYJNA ‘OFFICIUM A RATIONIBUS’ W ŚWIETLE ‘EPISTULA AD SAEPINUM’

• Authors: Karol Kłodziński

Title variants

EN

The Administrative Operations of the ‘Officium a Rationibus’ in the Light of the ‘Epistula ad Saepinum’

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Streszczenie Artykuł zawiera analizę dwóch formalnych i bardzo ważnych aspektów związanych z inskrypcją Epistula ad Saepinum (CIL IX 2438 = FIRA I2 61), datowaną na okres między 169 a 172 r. Wspomniane aspekty są związane z funkcjonowaniem najważniejszego urzędu odpowiedzialnego za finanse cesarskie – officium a rationibus. Na podstawie inskrypcji z Saepinum autor omawia aktywność administracyjną tego urzędu oraz kontrowersje związane z pozycją administracją wyzwoleńca cesarskiego Cosmusa. Zdaniem autora Cosmus był głównym urzędnikiem w officium, nie zaś podrzędnym funkcjonariuszem.

EN

Summary The article presents an analysis of two formal and very important aspects of the inscription on the Epistula ad Saepinum (CIL IX 2438 = FIRA I2 61), which dates back to 169–172 AD. Both are connected with the operations of the officium a rationibus, the chief Roman office handling imperial finances. I use the Saepinum inscription to discuss the administrative activity of this office and the controversies connected with the administrative status of the imperial freedman Cosmus. In my opinion Cosmus was the head of the a rationibus office, not a lower-rank officer.

Keywords

PL

administracja rzymska; urząd a rationibus; Epistula ad Saepinum; prefekci pretorianów; wyzwoleńcy cesarscy; ekwici.; administracja rzymska; urząd a rationibus; Epistula ad Saepinum; prefekci pretorianów; wyzwoleńcy cesarscy; ekwici.

EN

Roman administration; the a rationibus office; the Epistula ad Saepinum; praetorian prefects; Imperial freedmen; equestrians.

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Zeszyty Prawnicze
• Year: 2017
• Volume: 17
• Issue: 1
• Pages: 5-32

Dates

published

2017-12-09

Contributors

author

Karol Kłodziński

References

• Alpers M., Das nachrepublikanische Finanzsystem. ‘Fiscus’ und ‘Fisci’ in der frühen Kaiserzeit, Berlin-New York 1995 (Untersuchungen zur antiken Literatur und Geschichte; t. 45)
• Alston R., Aspects of Roman History 31 BC-AD 1172, London-New York 2014
• Angelini P., Il procuratore, Milano 1971
• Bennett J., Trajan Optimus Princeps. Życie i czasy, tłum. M.N. Faszcza, M. Baranowski, Oświęcim 2015
• Berger A., Encyclopedic Dictionary of Roman Law, Philadelphia 1953
• Bleicken J., Verfassungs- und Sozialgeschichte des Römischen Kaiserreiches, I, Padeborn 1981
• Boulvert G., Esclaves et affranchis imperiaux sous le Haut- Empire romain. Rôle politique et administratif, Napoli 1970 (Biblioteca di Labeo 4)
• Boulvert G., Domestique et fonctionnaire sous le Haut-Empire romain: la condition de l’affranchi et de l’esclave du prince, Paris 1974 (Centre de recherches d’histoire ancienne 9)
• Bringmann K., Historia Republiki Rzymskiej. Od początków do czasów Augusta, tłum. A. Gierlińskia, Poznań 2010
• Brunt P.A., The ‘Fiscus’ and its Development, «The Journal of Roman Studies» 56/1966, s. 134-162
• Brunt P.A., Procuratorial Jurisdiction, «Latomus» 25/1966, s. 461-487
• Brunt P.A., Roman Imperial Themes, Oxford 1990
• Bruun C., The Water Supply of Ancient Rome. A Study of Roman Imperial Administration, Helsinki (Commentationes Humanarum Litterarum 93), s. 302-303
• Burton G. P., Millar F, Fiscus, [w:] The Oxford Classical Dictionary, red. S. Hornblower, A. Spawforth, E. Eidinow, Oxford 2012, s. 579-580
• Corbier M., L’‘aerarium saturni’ et l’‘aerarium militare’. Administration et prosopographie sénatoriale, Rome 1974
• Corbier M., Ti. Claudius Marcellinus et la procuratèle du patrimoine, Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik» 43/1981, s. 75-87
• Corbier M., ‘Fiscus’ and ‘Patrimonium’: The Saepinum Inscription and Transhumance in the Abruzzi, «The Journal of Roman Studies» 73/1983, s. 126-131
• Corbier M., Donner à voir, donner à lire. Mémoire et communication dans la Rome ancienne, Paris 2006
• Corcoran S., Before Constantine, [w:] The Cambridge Companion to the Age of Constantine, red. N. Lenski, Cambridge 2006, s. 35-58
• Delmaire R., Largesses sacrées et res privata. L’‘aerarium’ impérial et son administration du IVe au VI siècle, Roma 1989
• Demougin S., Bureaux Palatins, [w:] Dictionnaire de l’Antiquité, red. J. Leclant, Paris 2006, s. 374-375
• Eck W., Die staatliche Organisation Italiens in der hohen Kaiserzeit, München 1979 (Vestigia. Beiträge zur Alten Geschichte, t. 28)
• Eck W., Der Kaiser, die Führungsschichten und die Administration des Reiches (von Vespasian bis zum Ende der antonischen Dynastie), [w:] W. Eck, Die Verwaltung des Römischen Reiches in der Hohen Kaiserzeit, II, Basel-Berlin 1998, s. 3-146 (Arbeiten zur römischen Epigraphik und Altertumskunde, t. 3)
• Eck W., Zu Inschriften von Prokuratoren, «Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik» 124/1999, s. 228-241
• Eck W., ‘Ordo equitum romanorum, ordo libertorum’. Freigelassene und ihre Nachkommen im Römischen Ritterstand, [w:] L’ Ordre Equestre. Historie d’une aristocratie (II siècle av.J.C. – IIIe siècle ap.J.C.). Actes du colloque international organisé par S. Demougin, H. Devijver et M.-Th. Raepsaet-Charlier (Bruxelles-Leuven, 5-7 octobre 1995), Roma 1999, s. 5-29
• Eck W., Der Kaiser und seine Ratgeber: Überlegungen zum inneren Zusammenhang von amici, comites und consiliarii am römischen Kaiserhof, [w:] Herrschaftsstrukturen und Herrschaftspraxis – Konzepte, Prinzipien und Strategien der Administration im römischen Kaiserreich, red. A. Kolb, Berlin 2006, s. 67-77
• Eich P., Zur Metamorphose des politischen Systems in der römischen Kaiserzeit: Die Entstehung einer “personalen Bürokratie” im langen dritten Jahrhundert, Berlin 2005
• Eich P., Bürokratie, Autokratie, Aristokratie. Antagonismen als dynamische Elemente in der spätrömischen Gesellschaft, [w:] Der wiederkehrende Leviathan: Staatlichkeit und Staatswerdung in Spätantike und Früher Neuzeit, red. P. Eich, S. Schidt-Hfner, C. Wiland, Heidelberg 2011, s. 43-80
• Elton H., The Transformation of Government under Diocletian and Constantine, [w:] A Companion to the Roman Empire, red. D.S. Potter, Malden 2006, s. 193-205
• Flach D., Die Bergwerksordnungen von Vipasca (mit Taf. 14-19), «Chiron» 9/1979, s. 399-448
• Fuhrmann C.J., Policing the Roman Empire. Soldiers, Administration, and Public Order, Oxford 2012
• Günther S., Das Regelungswerk der ‘lex vicesima hereditatium’ und seine Modifikationen in späterer Zeit, [w:] Pragmata. Beiträge zur Wirtschaftsgeschichte der Antike im Gedenken an Harald Winkel, red. S. Günther, K. Ruffing, O. Stoll, Wiesbaden 2007, s. 74-88
• Hirschfeld O., Die kaiserlichen Verwaltungsbeamten bis auf Diocletian, Berlin 1905.
• Hirt A. M., Imperial Mines and Quarries in the Roman World. Organizational Aspects 27 BC – AD 235, Oxford 2010
• Jones A.H.M., The ‘Aerarium’ and the ‘Fiscus’, «The Journal of Roman Studies» 40/1950, s. 22-29
• Kienast D., ‘Augustus’. Prinzeps und Monarch, Darmstadt 2009 Kłodziński K., ‘Officia maxima et principes officiorum’. Problematyka badań nad kancelarią cesarską okresu pryncypatu na przykładzie sekretariatu a memoria, Kraków 2012
• Kłodziński K., The office of ‘a rationibus’ in the imperial government. A historiographical controversy, «Eos» 102.1/2015, s. 95-128
• Knapowski R., Fiskus i ministerstwo skarbu Cesarstwa Rzymskiego, [w:] Sprawozdania Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 1947, s. 267-269
• Knapowski R., ‘A rationibus’, [w:] Lexikon der alten Welt, red. K. Bartels, L. Huber, Zürich-Stuttgart 1965, kol. 1
• Kolb A., Vereine ‘kleiner Leute’ und die kaiserliche Verwaltung, «Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik» 107/1995, s. 201-212
• Kolb F., Ideał późnoantycznego władcy. Ideologia i autoprezentacja, tłum. A. Gierlińska, Poznań 2008
• Krajewski P., Finanse publiczne, [w:] Rzymskie prawo publiczne, red. B. Sitek, P. Krajewski, Olsztyn 2006, s. 109-123
• Kuryłowicz M., ‘Vicesima hereditatum’. Z historii podatku od spadków, [w:] W kręgu prawa podatkowego i finansów publicznych, Księga dedykowana Profesorowi Cezaremu Kosikowskiemu w 40-lecie pracy naukowej, red. H. Dzwonkowski, J. Głuchowski, A. Pomorska, J. Szołno-Koguc, Lublin 2005, s. 217-223
• Laffi U., L’iscrizione di Sepino (CIL, IX, 2438) relative ai contrasti fra le autorita municipali e i conductors delle greggi imperiali con l’intervento dei prefetti del pretorio, «Studi Classici e Orientali» 14/1965, s. 177-192
• Lo Cascio E., Il princeps e il suo impero. Studi di storia amministrativa e finanziaria romana, Bari 2000 (Documenti e studi; t. 26)
• Loska E., ‘Aerarium’ i przechowywanie aktów prawnych, «Zeszyty Prawnicze» 13.2/2013, s. 27-43
• Loska E., Kilka uwag na temat ‘aerarium’ Saturni, «Studia Prawnicze KUL» 56.4/2013, s. 37-41
• Masi A., Ricerche sulla ‘Res privata’ del ‘Princeps’, Milano 1971
• Millar F., The Emperor in the Roman World, 31 BC-AD 337, London 1977
• Millar F., Italy and the Roman Empire: Augustus to Constantine, «Phoenix» 40/1986, s. 295-318
• Mouritsen H., The Freedman in the Roman World, Cambridge 2011.
• Oost S.I., The Career of M. Antonius Pallas, «American Journal of Philology» 79/1958, s. 113-139
• Passerini A., Le coorti pretorie, Roma 1939
• Pflaum H.-G., Les procurateurs équestres sous le Haut – Empire romain, Paris 1950
• Pflaum H.-G., Les carriers procuratoriennes équestres sous le Haut – Empire Romain, LVII.1, Paris 1960.
• Pflaum H.-G., Les carriers procuratoriennes équestres sous le Haut – Empire Romain, LVII.3, Paris 1961.
• Pikulska-Radomska A., Uwagi o rzymskim fiskalizmie epoki wczesnego cesarstwa, «Studia Iuridica Toruniensia» 10/2012, s. 37-49
• Pikulska-Radomska A., ‘Fiscus non erubescit’. O niektórych italskich podatkach rzymskiego pryncypatu, Łódź 2013
• Potter D., The Roman Empire at Bay AD 180-395, New York 2004
• Rathbone D. W., The Imperial Finances, [w:] CAH, X: The Augustan Empire, 43 B.C.–A.D. 69, red. A.K. Bowman, E. Champlin, A, Lintott, Cambridge 1996, s. 309-323
• Rostowzew M.I., s.v. ‘officium a rationibus’, [w:] E. de Ruggiero, Diz. Epigr., III, 1906, s. 133-137
• Ruciński S., ‘Praefecti praetorio’. Dowódcy gwardii pretoriańskiej od 2 roku przed Chr. do 282 roku po Chr., Bydgoszcz 2013
• Scheid, J., Le prince et la respublica, [w:] F. Jacques, J. Scheid, Rome et l’intégration de l’Empire (44 av. J.-C.-260 ap. J.-C.), I: Les structures de l’Empire romain, Paris 1990, s. 47-109
• Scheidel W., The Early Roman Monarchy, [w:] Fiscal Regimes and the Political Economy of Premodern States, red. A. Monson, W. Scheidel, Cambridge 2015, s. 229-257
• Schmall S., ‘Patrimonium’ und ‘Fiscus’. Studien zur kaiserlichen Domänenund Finanzverwaltung von Augustus bis Mitte des 3. Jahrhunderts n. Chr., Bonn 2011 (niepublikowana dysertacja)
• Schöpe B., Der römische Kaiserhof in severischer Zeit (193-235 n. Chr.), Stuttgart 2014 (Historia. Einzelschriften, t. 231).
• Sherwin-White A., ‘Procurator Augusti’, «Papers of the British School at Rome» 15/1939, s. 11-26.
• Skřejpek M, Studie z dějin římské ústřední správy za principátu. Císařské kanceláře, jejich činnost a byrokratizace, «Acta Universitatis Carolinae Iuridica» 2-3/1991, s. 19-139
• Ürögdi G. ‘Procurator fisci’, [w:] «RE Suppl». 10/1965,, kol. 667-670.
• Weaver P.R.C., Familia Caesaris. A Social Study of the Emperor’s Freedmen and Slaves, Cambridge 1972
• Weaver P.R.C., Misplaced officials (Roman administration in the early Imperial period), «Antichthon» 13/1979, s. 70-102
• Wiewiorowski J., Roch Knapowski – zawsze na uboczu, [w:] Świat starożytny, jego polscy badacze i kult panującego, red. L. Mrozewicz, K. Balbuza, Poznań 2011, s.. 129-137
• Wolters R., ‘Nummi Signati’. Untersuchungen zur römischen Münzprägung und Geldwirtschaft, München 1999
• Zawadzki T., Un témoignage nouveau sur Cosmus Augusti libertus a rationibus, [w:] Études et travaux. Travaux du centre d’archéologie méditerranéenne de l’académie polonaise des sciences, red. K. Michałowski, Warszawa 1966, s. 81-84.
• Ziółkowski A., Historia Rzymu, Poznań 2004 Żeber I., O pojęciu skarbu państwa w starożytnym Rzymie, [w:] Z dziejów skarbowości, red. R. Wojciechowski, Wrocław 2009, s. 101-117.

Identifiers

DOI

10.21697/zp.2017.17.1.01