O SYMULOWANEJ NAUCE, CZYLI O NIEKOMPETENTNEJ, NIEUDOLNEJ I NIEUDANEJ REKONCEPTUALIZACJI SPOŁECZNEJ, KULTUROWEJ, GOSPODARCZEJ I POLITYCZNEJ HISTORII I RZECZYPOSPOLITEJ, NIERZETELNYM POSTęPOWANIU HABILITACYJNYM I GROŹNYM POMRUKU METODOLOGICZNYM à LA OTWOCK

• Authors: Jacek Matuszewski , Wacław Uruszczak

Title variants

EN

On Simulated Scholarship: An Incompetent, Flawed and Failed Reconceptualisation of the Social, Cultural, Economic, and Political History of the First Polish Republic: A Casually Conducted Procedure for the Habilitation Degree, and a Menacing Methodological Backwash

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Streszczenie W artykule zawarto ocenę książki Jana Sowy pt. „Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą” (TAiWPN UNIVERSITAS, Kraków 2011, ss. 572). Książka ta traktowana jest przez niektóre środowiska naukowe jako odkrycie „nowego paradygmatu badań w naukach historycznych”. Autorzy artykułu, będący historykami państwa i prawa polskiego, kwestionują wartość naukową tej pracy, kwalifikując ją jako przykład pseudonauki i naukowego pozoranctwa. Opisując stosunki gospodarcze, społeczne i polityczne w I Rzeczypospolitej (1572 – 1795) J. Sowa dopuszcza się rażących uchybień metodologicznych. W szczególności niezwykle często ignoruje fakty albo interpretuje je według z góry przyjętych założeń. Podjęta przez niego „rekonceptualizacja” odnosi się do wiedzy historycznej na poziomie podręczników licealnych, bez jakiejkolwiek wiarygodnej analizy źródłowej. Materiał historyczny wykorzystywany został wybiórczo z notoryczną ignorancją rzeczywistości. Za pseudonaukę należy uznać zwłaszcza rozważania poświęcone psychoanalizie polskiej przeszłości oparte na metodologii Jacque’a Lacana, w obliczu poddania jej w literaturze gruntownej krytyce w zakresie zastosowań matematyki (A. Sokal, J. Bricot). Fundamentalna teza J. Sowy o nieistnieniu państwa polskiego po 1572 r. (Rzeczpospolita Obojga Narodów jako „fantomowe ciało króla”) jawi się jako nonsens, wynikający z niezrozumienia teorii Ernsta Kantorowicza o dwóch ciałach króla: fizycznym i politycznym i fałszywej jej aplikacji do polskich realiów historycznych. Poprzedzająca I Rzeczpospolitą monarchia Jagiellonów nigdy nie była ciałem politycznym króla („jednoosobową korporacją”), lecz ciałem politycznym zbiorowym o uznanej osobowości prawnej (Corpus Regni, Corona Regni Poloniae). Nie ma wątpliwości, że Rzeczpospolita jako państwo istniała także po wygaśnięciu dynastii Jagiellonów, aż do 1795 r., a wolna elekcja czy liberum veto nie pozbawiały tego państwa realnego bytu prawnego. Teza o nieistnieniu I Rzeczypospolitej jako państwa nie opiera się na żadnej teorii państwa, a więc tym bardziej nie ma wartości naukowej. W pracy występują błędy rzeczowe, jak teza o trwałości granicy na Łabie i Dunaju. Aprioryczna założenie o wyższości monarchii absolutnej nad ustrojem monarchii mieszanej, jaką była I Rzeczpospolita, rozmija się tezami najnowszej historiografii. Wartość pracy jako samodzielnego dzieła naukowego podważają liczne zapożyczenia z prac innych autorów bez poszanowania autorstwa.

EN

Summary This article is a review of Jan Sowa’s book Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą (The Phantom Body of the  King: Peripheral Struggles with a Modern Form, TAiWPN, Kraków: UNIVERSITAS, 2011, pp. 572). Some academic circles treat this book as the discovery of “a new paradigm for research in the disciplines of history.” The reviewers, historians of the Polish State and its law, challenge the book’s scholarship and qualify it as an example of pseudo-scholarship and sham academia. In his description of economic, social, and political relations in the First Polish Republic in 1572-1795 J. Sowa commits a series of flagrant methodological errors. In particular, very often he ignores the facts or interprets them on the basis of presuppositions. The “reconceptualisation” he embarks on is conducted on the basis of a knowledge of history at the level presented in grammar-school textbooks, with no hint of the necessary analysis of the sources. His use of the historical material is selective and notoriously ignorant of the realities. The aspect of his book which qualifies especially for the label of pseudo-scholarship is his psychoanalysis of Polish history based on the Lacanian methodology, which has been pulled to pieces by critics like A. Sokal and J. Bricot for the use it makes of mathematics. Sowa’s fundamental hypothesis that there was no Polish State after 1572 – that the Commonwealth of Poland and Lithuania was “a phantom body of the king” – is an absurdity due to its author’s failure to understand Ernst Kantorowicz’s theory of the king’s two bodies, physical and political, and hence its misapplication to the realities of Polish history. The Jagiellonian kingdom which preceded the First Republic was never the body politic of its monarch, but a collective body politic with a recognised, enfranchised legal status as the Corpus Regni or Corona Regni Poloniae. The Polish-Lithuanian Republic most definitely continued to exist as a state after the extinction of the House of Jagiellon in 1572, right up to 1795; and neither the right of all who were enfranchised to take part in the election of its monarch nor the practice of liberum veto deprived that state of its statehood as a legal entity. Sowa’s claim that the First Polish Republic was not a state is not founded on any theory of the state, which makes it even more unwarranted as scholarship. The book is also wrong on objective facts, such as the alleged permanence of the borders along the Elbe and Danube. The aprioristic assumption of the superiority of absolute monarchy over the First Republic’s mixed monarchy is at odds with the opinions expressed in the recent historiography. The scholarship of Sowa’s book is further undermined by his numerous borrowings from the work of others without the requisite acknowledgement.

Keywords

PL

historia Polski XVI-XVIII w.; I Rzeczpospolita – ustrój; metodologia historii; historia kultury; krytyka naukowa w historiografii; paradygmat badań humanistycznych; habilitacja; postępowanie habilitacyjne; pseudonauka; pseudopsychoanaliza w historiografii; historia Polski XVI-XVIII w.; I Rzeczpospolita – ustrój; metodologia historii; historia kultury; krytyka naukowa w historiografii; paradygmat badań humanistycznych; habilitacja; postępowanie habilitacyjne; pseudonauka; pseudopsychoanaliza w historiografii

EN

history of Poland (16th-18th c.); the political and constitutional system of the First Republic of Poland; methodology of history; history of culture; academic criticism in historiography; the humanities research paradigm

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Zeszyty Prawnicze
• Year: 2017
• Volume: 17
• Issue: 1
• Pages: 177-223

Dates

published

2017-12-09

Contributors

author

Jacek Matuszewski

author

Wacław Uruszczak

References

• Adamkiewicz S., Banialuki Pana Sowy, http://kuznia.art.pl/recenzje/874--fantomowe-cialo-krola-jan-sowa.html
• Białek F., Realne, czyli polskość, http://nowe-peryferie.pl/index.php/2012/11/realne-czyli-polskosc/
• Bohuszewicz P., Hermeneutyki sarmatyzmu, [w:] Tradycje szlacheckie we współczesnej kulturze polskiej. Przybliżenia i perspektywy badawcze, red. M. Lutomierski, Toruń 2014, s. 105-130
• Brodacki J., Uczony kult cargo albo nieustraszeni pogromcy wampirów. Czytanie Jana Sowy Fantomowe ciało króla, http://www.taraka.pl/uczony_kult_cargo_albo (dostęp 1 kwietnia 2015 r.)
• Cegielski T., K. Zielińska K., Historia 2. Dzieje nowożytne. Podręcznik dla szkół średnich klasy II liceum ogólnokształcącego, Warszawa 1991
• Davies N., Boże igrzysko. Historia Polski, Kraków 1990
• Dąbrowski J., Korona Królestwa Polskiego w XIV w., Wrocław-Kraków 1956,
• Dzięgielewski J., Sejmy elekcyjne, elektorzy, elekcje 1573-1764, Pułtusk 2003.
• Flieger E., Peryferyjne zmagania z formą Jana Sowy, «Sensus Historiae» 11.2/2013, s. 208-215;
• Frost I. R., Pełen uniżoności brak szacunku: problem władzy królewskiej w Rzeczypospolitej Obojga Narodów za panowania Wazów, 1587-1668, Warszawa 2010, s. 187-210.
• Frost I. R., The Polish-Lithuanian Monarchy in European Context, c. 1500-1795, red. R. Butterwick, 2001
• Gabiś T., Dwaj Panowie S. o pożytkach z kolonizacji Polski, http://nowadebata.pl/2014/01/18/dwaj-panowie-s-o-pozytkach-z-kolonizacji-polski/
• Gardner M., Pseudonauka i pseudouczeni, Warszawa 1966
• Grzybowski K., ‘Corona regni’ a ‘Corona Regni Poloniae’, «CPH» 9.2/1957, s. 299-331.
• Grzybowski K., Teoria reprezentacji w Polsce epoki odrodzenia, Warszawa 1959
• Historia Polski PAN, I: do roku 1764, 2: do połowy XV w., red. H. Łowmiański, Warszawa 1958
• How to Recognize Plagiarism, https://www.indiana.edu/~istd/patterns.html
• Kantorowicz E. H., Dwa ciała króla. Studium ze średniowiecznej teologii politycznej, Warszawa 2007
• Klimrath H., Histoire du droit. Etudes sur les coutumes, „Revue des Revues de droit publiées à l’étranger”, Bruxelles 1839
• Lewandowska-Malec I., Artykuł recenzyjny książki Jana Sowy Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą, «Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa» 6(3)/2013, s. 285-301
• Łachecki Ł., Rzeczypospolita lacanowska (wrzesień 2012), http://literatki.com/7512/jan-sowa-fantomowe-cialo-krola-rzeczpospolita-lacanowska
• Markiewicz M., Demokracja szlachecka, oligarchia magnacka ‒ z dziejów pewnych pojęć, [w:] Między barokiem a oświeceniem. Apogeum sarmatyzmu. Kultura polska drugiej połowy XVII wieku: praca zbiorowa, red. K. Stasiewicz, S. Achremczyk, Olsztyn 1997
• Matuszewski J., Kudrycyzacja, czyli poniewieranie nauki przez biurokrację, «SDPiPP» 18/2015
• Mączak A., Klientela. Nieformalne systemy władzy w Polsce i Europie XVI-XVIII w. , wyd. 2, Warszawa 2000
• Nowak L., Metodologiczne kryterium demarkacji i problem statusu teologii, «Nauka» 3/2004, s. 121-136.
• Olson D.R., Pojęciowe i poznawcze implikacje pisania i czytania, Warszawa 2010
• Perspektywy badań nad kulturą, red. R. Kluszczyński, A. Zeidler-Janiszewska, Łódź 2008
• Płaza S., Wielkie bezkrólewia, Dzieje narodu i państwa polskiego, t. I-22, Kraków 1988
• Rojt E., Zygmunt Bauman przepisuje z Wikipedii, albo wielka nauka i małe machlojki, http://kompromitacje.blogspot.com/2014/04/bauman-przepisuje-z-wikipedii.html, lub https://pl.wikipedia.org/wiki/Zygmunt_Bauman#cite_note-20
• Roudinesco E., Jacques Lacan. Jego życie i myśl, Warszawa 2005 Rusiński W., Zarys historii gospodarczej Polski na tle dziejów gospodarczych powszechnych, Warszawa 1986
• Sienkiewicz B., Państwo na niby, «Przegląd Polityczny» nr 115/116
• Silverman S.F., Patronage and Community-Nation Relationships in Central Italy. «Ethnology», 4 (2)/1965, s. 172-189
• Sokal A., Bricmont J., Modne bzdury: o nadużywaniu pojęć z zakresu nauk ścisłych przez postmodernistycznych intelektualistów, Warszawa 2004
• Sosnowska A., Zrozumieć zacofanie: spory historyków o Europę Wschodnią (1947-1994), Warszawa 2004
• Sowa J., Kiedy dwa minusy nie powinny dawać plusa, Praktyka teoretyczna, http://www.praktykateoret yczna.pl/jan-sowa-kiedy-dwa-minusy-nie-powinny-dawac-plusa/.
• Sowa J., Nota na temat artykułu J. Matuszewskiego, «SDPiPP», 18/2015
• Sowa J., Z takim sposobem uprawiania „polemik naukowych” godzić się nie można. Odpowiedź Wacławowi Uruszczakowi, «SDPiPP», 18/2015
• Stanisławski A. T., Niedojrzałość, bóle fantomowe i pustka, którą nazwano „złotym wiekiem”, «Ruch Literacki» 54.3 (318)/2013,
• Teksty źródłowe do nauki historii w szkole. Nr 18 Polska wieś folwarczno-pańszczyźniana w XVI-XVIII wieku, opr. J. Bartyś i J. Goldberg, Warszawa 1960
• Topolski J., Narodziny kapitalizmu w Europie XVI-XVII wieku, Poznań 2003
• Uruszczak W., ‘In Polonia lex est rex’. Niektóre cechy ustroju Rzeczypospolitej XVI-XVII w., [w:] Polska na tle Europy XVI-XVII wieku, Konferencja Muzeum Historii Polski, Warszawa 2007, Materiały pokonferencyjne, z. 1
• Uruszczak W., Z takim sposobem uprawiania nauki godzić się nie można. Naruszanie cudzego autorstwa w pracach historycznoprawnych i historycznych, «SDPiPP» 18/2015
• Wiśniewski T., Czyja historia, jaka teoria?, http://www.stanrzeczy.edu.pl/wisniewski-czyja-historia-jaka-teoria/, dostęp 22 listopada 2012 r.
• Wyczański A., Polska w Europie XVI stulecia, Warszawa 1973 Zajas K., Fantazmaty Sarmaty albo historia Polskiej Kompanii Kresowej. O dzielnej książce Jana Sowy „Fantomowe ciało króla”, Teksty Drugie, «IBL PAN» 3/2012
• Zarycki T., Recenzja książki Jana Sowy, Fantomowe ciało króla. Peryferyjne zmagania z nowoczesną formą. Kraków: Universitas, http://www.iss.uw.edu. pl/zarycki/pdf/RecenzjaSowa.pdf.

Identifiers

DOI

10.21697/zp.2017.17.1.10