Legal Consequences of the Prohibition on Widows’ Remarriage in Roman Law

• Authors: Piotr Niczyporuk , Piotr Kołodko

Title variants

PL

LE CONSEGUENZE LEGALI DEL DIVIETO DI NOZZE PER UNA VEDOVA NEL DIRITTO ROMANO

• Languages of publication: EN

Abstracts

EN

In the archaic period violations of the prohibition relating to mourning was regarded as a nefas and hence subject to penalisation under religious law. A widow guilty of an infringement was required to make an expiatory sacrifce known as a piaculum, viz. a bovis feta. This religious and customary practice underwent a series of transformations and eventually became a law (ius). In the pre-classical period the prohibition on the remarriage of widows in the period of mourning was perceived primarily as subject to penalties laid down by civil law. This was due to the question of the paternity of any offspring such a widow might bear in the tempus lugendi. The edictum perpetuum names the persons who were liable to infamy if they committed a breach of the prohibition on the remarriage of a widow within the period of mourning for her deceased husband. Such persons could neither engage in postulare pro aliis nor act as a procurator or cognitor. One of the consequences of a sentence of praetorian infamy was the convicted person’s forfeiture of the right to appoint his or her plenipotentiaries for legal proceedings. The classical period brought fundamental changes in the law on remarriage. Nonetheless, even though Augustus encouraged citizens to remarry, yet his legal provisions left widows a certain period of time following the loss of their husband in which they could refrain from remarrying. The reason behind this legal arrangement was not so much mourning as such; it was rather a question of Augustus wanting to show his respect for univirae (women who had been married only once). Augustus kept in force the provisions that gave a bad reputation to people who violated the prohibition of widows’ remarriage. The significance and effectiveness of these regulations made them a subject for jurists’ commentary, on account of the need to avoid situations where the paternity of children born to widows was uncertain. The prohibition on the remarriage of widows also shows that the creators of these regulations wanted marriage to be contracted primarily for the purpose of procreation, which would ensure the continuation of Roman families, especially as regards the perpetuation of their sacra, nomina, and pecunia.

PL

Skutki prawne zakazu zawierania małżeństw wdowom w prawie rzymskim   Streszczenie W okresie archaicznym pogwałcenie zakazu odnoszącego się do żałoby było czynnością określoną jako nefas i dlatego miała tutaj zastosowanie sankcja prawa sakralnego. Wdowa powinna była złożyć ofiarę ekspiacyjną zwaną piaculum, którą była bovis feta. Norma sakralno-obyczajowa doznawała przeobrażeń i przekształciła się w ius. Zakaz zawarcia ponownego małżeństwa przez wdowę w okresie tempus lugendi był postrzegany w epoce przedklasycznej przede wszystkim przez pryzmat sankcji ius civile. Zachodziła bowiem obawa co do ojcostwa przyszłego potomstwa, które urodziłaby owdowiała kobieta. W tekście edictum perpetuum zostały wymienione osoby, które podlegały infamii w przypadku złamania zakazu secundae nuptiae wdowy po śmierci męża. Nie mogły one działać postulare pro aliis ani też występować jako procurator lub cognitor. Pretorska infamia pociągała za sobą niemożność ustanawiania tych zastępców procesowych. Epoka klasyczna przyniosła zasadnicze zmiany w kwestii secundae nuptiae. Cesarz August, pomimo że zachęcał do zawierania powtórnych związków małżeńskich, to jednak w swoich ustawach pozostawił wdowie pewien okres (vacatio) w czasie którego mogła ona powstrzymać się od powtórnego małżeństwa. Regulacje te miały swój związek z żałobą a przede wszystkim były próbą okazania przez cesarza szacunku dla univira. Cesarz August utrzymał w mocy przepisy, które okrywały niesławą osoby naruszające zakaz powtórnego małżeństwa wdowy po śmierci męża. Aktualność tych regulacji spowodowała, że stały się przedmiotem komentarzy jurystów, chociażby ze względu konieczność uniknięcia niepewności co do ojcostwa przyszłego potomstwa, które urodziłaby owdowiała kobieta. Unormowania mogą też świadczyć o tym, że ich twórcom przyświecała idea, by małżeństwa były zawierane liberorum procreandorum causa, co w rezultacie miało doprowadzić do kontynuacji rzymskich rodzin w przyszłości, a szczególności sfery ich sacra, nomina czy pecunia.

Keywords

EN

luctus; tempus lugendi; tempus legitimum; secundae nuptiae; widow; period of mourning; new marriage.

PL

luctus; tempus lugendi; tempus legitimum; secundae nuptiae; vedova; periodo di lutto; nuove nozze.; luctus; tempus lugendi; tempus legitimum; secundae nuptiae; vedova; periodo di lutto; nuove nozze.

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Zeszyty Prawnicze
• Year: 2018
• Volume: 18
• Issue: 3
• Pages: 151-177

Dates

published

2018-11-16

Contributors

author

Piotr Niczyporuk

author

Piotr Kołodko

References

• Astolfi R., Il fidanzamento nel diritto romano, Milano 1992.
• Astolfi R., La ‘lex Iulia et Papia’, Padova 1986.
• Baccari Vari M.P., Matrimonio e donna, I: Concetti ulpianei, Torino 2012.
• Baltrusch E., ‘Regimen morum’. Die Reglamentierung des Privatlebens der Senatoren und Ritter in römischen Republik und frühen Kaiserzeit, München 1988.
• Berger A., Encyclopedic Dictionary of Roman Law, Philadelphia 1953.
• Bianchi E., Per un’indagine sul principio ‘conceptus pro iam nato habetur’. (Fondamenti arcaici e classici), Milano 2009.
• Biondi B., La legislazione di Augusto, Conferenze augustee nel bimillenario della nascita, Milano 1939, pp. 141-262., ora [in:] Scritti giuridici, II, Milano 1965 pp. 77-188.
• Bojarski W., Dajczak W., Sokala A., ‘Verba iuris’ Reguły i kazusy prawa rzymskiego (‘Verba iuris’ Le regole e i casus del diritto romano), Toruń 2007.
• Bojarski W., Remarks on Textual Reconstruction in Roman Law, [in:] Le droit romain et le monde contemporain Mélanges à la mémoire de Henryk Kupiszewski, ed. W. Wołodkiewicz, M. Zabłocka, Varsovie 1996, pp. 83-89.
• Bonfante P., Corso di diritto romano, I: Diritto di famiglia, Roma 1925 (ristampa Milano 1963).
• Camacho F., La ‘infamia’ en el Derecho Romano, Alicante 1997.
• Colatacomo A., Pescatore T., Matrimonio e divorzio nell’antica Roma, Roma 1981.
• Corbier M., Les comportements de l’aristocratie romaine (II siècle av J C – III siècle ap J C ), [in:] «Annales: Economiès, Sociétés, Civilisations» 42/1987, pp. 1267-1285.
• Csisllag P., The Augustan Laws on Family Relations, Budapest 1976.
• Cuq E., «DS» 2.2/1896, s.v. ‘Funus’, p. 1367-1409.
• Derda T., Łajtar A., Chronologia (Cronologia), [in:] ‘Vademecum’ historyka starożytnej Grecji i Rzymu Źródłoznawstwo czasów późnego antyku (‘Vademecum’ dello storico della Grecia antica e di Roma Una fonte di studi nella tarda antichità), III, Warszawa 1999, pp. 357-358.
• Dixon S., The Roman Family, Baltimore 1992.
• Dixon S., The Roman Mother, London-Sydney 1988.
• Dulckeit G., Schwarz F., Waldstein W., Römischen Rechtsgeschichte Eine Studienbuch, München 1981.
• Fernandez de Buján A., Las nociones de ignominia e ‘infamia’ en Derecho Romano, Homenaje a Vallet de Goytisolo, IV, Madrid 1988, pp. 313-341.
• Ferretti P., ‘In rerum natura esse in rebus humanis nondum esse’ L’identità del concepito nel pensiero giurisprudenziale classico, Milano 2007.
• Greenidge A.H.J., ‘Infamia’. Its Place in Roman Public and Private Law, Oxford 1894 (ristampa Aalen 1977).
• Hopkins M., Deat and Reneval Sociological Studies in Roman History, II, Cambridge 1983.
• Humbert M., Le remariage à Rome Étudie d’histoire juridique et social, Milano 1972.
• Insadowski H., Rzymskie prawo małżeńskie a chrześcijaństwo (Diritto romano e cristianità), Lublin 1935.
• Jors P., Über das Verhältnis der ‘Lex Iulia de maritandis ordinibus’ zur ‘Lex Papia Poppaea’, Bonn 1882 (ristampa Napoli 1985).
• Kacprzak A., Hombres, mujeres y obligacion de llevar luto A proposito del regimen del luto en derecho romano, [in:] Cristianismo y mundo romano V y VI ciclos de conferencias sobre el Mundo Clásico Área de Derecho Romano, Facultad de Derecho de la UPV/EHU, ed. J.A. Tamayo Errazquin, Bilbao 2011, pp. 231-245.
• Kacprzak A., Krzynówek J., Wołodkiewicz W., ‘Regulae iuris’. Łacińskie inskrypcje na kolumnach Sądu Najwyższego Rzeczypospolitej Polskiej (‘Regulae iuris’ I broccardi latini sulle colonne della Corte Suprema della Repubblica Polacca), ed. W. Wołodkiewicz, Warszawa 2001.
• Kacprzak A., L’obbligo del lutto e il controllo sociale sulla sessualità delle vedove, [in:] ‘Mater familias’ Studi per Maria Zabłocka, red. Z. Benincasa, J. Urbanik, Varsavia 2016, pp. 323-350.
• Kacprzak A., The Widow’s Duty of Mourning and the Ancient Concept of Pregnancy, [in:] El Cisne Derecho romano, biologismo y algo más, Lecce 2010, pp. 81-98.
• Karlowa O., Römischen Rechstgeschichte, II: Privatrecht, Civilprozess, Strafrecht und Strafprozess, Leipzig 1892.
• Karlowa O., Zur Geschichte der ‘Infamia,’ «ZR» 9/1870, p. 204-238.
• Kaser M., Das Römische Privatrecht2, I, München 1971.
• Kreyser K., Śladami mitów starożytnej Grecji i Rzymu (Sulle tracce dei miti della Grecia e della Roma antica), Warszawa 1992.
• Kŭbler P., «RE» 13.2/1927, s.v. ‘Luctus’, col. 1698-1704.
• Kuleczka G., Prawo rzymskie epoki Pryncypatu wobec dzieci pozamałżeńskich (Il diritto romano dell’epoca del principato relativo ai bambini extramatrimoniali), Wrocław-Warszawa-Kraków 1969.
• Kuryłowicz M., Kontynuacja rodziny w państwie i prawie rzymskim okresu republiki (La continuazione della famiglia nello stato e nel diritto romano del periodo repubblicano), [in:] ‘Divina et humana’, Lublin 2001, pp. 125-133.
• Lambert G.R., Childless by choice: Graeco-Roman arguments and their uses, «Prudentia» 14/1982, pp. 289-311.
• Lamberti F., La famiglia romana e i suoi volti Pagine scelte su diritto e persone in Roma antica, Torino 2014.
• Lenel O., Das ‘Edictum Perpetuum’3, Leipzig 1927 (ed. Aalen 1956).
• López Pedreira A., ‘Tempus lugendi’ y secundae nuptiae en Derecho Romano, «Revista Internacional de Derecho Romano» (RIDROM) 11/2013, pp. 332-377.
• Mayer-Maly Th., «RE» 16 (2)/1958, s.v. ‘Vidua’, col. 2098-2107.
• Mayer-Maly Th., Trauerzeit und Wiederheirat, [in:] Im Dienste des Rechtes in Kirche und Staat, «Kirche und Recht», Festschrif Franz Arnold, IV, ed. W.M. Plöchl, J. Gampl, Wien 1963, pp. 314-330.
• Mercogliano F., ‘Tituli ex corpore Ulpiani’ Storia di un testo, Camerino 1997.
• Niczyporuk P., Powtórne małżeństwo wdowy w okresie ‘tempus lugendi’ w epoce archaicznej prawa rzymskiego (La contrazione di nuove nozze di una vedova durante il periodo del lutto nel periodo arcaico del diritto romano), [in:] ‘Honeste vivere’. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Władysława Bojarskiego, Toruń 2001, pp. 139-149.
• Niczyporuk P., Talecka-Niczyporuk A., Prawne aspekty czasu trwania ciąży w starożytnym Rzymie (Gli aspetti legali del periodo della gravidanza nella Roma antica), [in:] Kobieta – Etyka – Ekonomia, ed. E. Ozorowski, R. Cz. Horodeński, Białystok 2009, pp. 107-125.
• Niczyporuk P., Żałoba i powtórne małżeństwo wdowy w prawie rzymskim (Il lutto e le seconde nozze della vedova in diritto romano), Białystok 2002.
• Niczyporuk P., Żałoba w prawie rzymskim (Il lutto nel diritto romano), [in:] Prawo a dzieje państwa i ustroju, Białystok 1996, pp. 57-77.
• Niczyporuk P., Zawarcie małżeństwa ‘liberorum procreandorum causa’ w prawie rzymskim (La contrazione delle nozze ‘liberorum procreandorum causa’ in diritto romano), «Zeszyty Prawnicze» 14.3/2014, pp. 193-220.
• Nörr D., Te Matrimonial Legislation of Augustus, An Early Instance of Social Engineering, «The Irish Jurist» 16/1981, pp. 350-364.
• Pankiewicz R., Apotropaiczno-odnawiające funkcje kary śmierci w społeczeństwie wczesnorzymskim (Le funzioni apotropaiche-rinnovatorie della pena di morte nella prima società romana), [in:] Kara śmierci w starożytnym Rzymie, ed. H. Kowalski, M. Kuryłowicz, Lublin 1996, pp. 23-39.
• Parkin T.G., Demography and Roman Society, Baltimore-London 1992.
• Pfaff S., «RE» 9 (2)/1916, s.v. ‘Infamia’ col. 1537-1540.
• Rasi P., ‘Tempus lugendi’, [in:] Scritti Ferrini, I, Milano 1947, pp. 393-409.
• Rėvėsz G., Das Trauerjahr der Witwe, «ZVR» 15/1902, pp. 395-402.
• Rousselle A., Sesso e società alle origini dell’età cristiana, Roma 1985.
• Salmon P., Population et dépopulation dans l’Empire romain, Bruxelles 1974.
• Schulz F., Interpolationenkritische Studien, [in:] Festschrif für E Zitelmann, München, Leipzig 1913, pp. 1-24.
• Sitek B., Infamia w ustawodawstwie cesarzy rzymskich (Infamia nella legislazione degli imperatori romani), Olsztyn 2003.
• Sokala A., ‘Meretrix’ i jej pozycja w prawie rzymskim (‘Meretrix’ e il suo status in diritto romano), Toruń 1998.
• Spruits J.E., De ‘lex Iulia et Pappaea’ Beschouwingen over de Bevolkingspolitiek van Augustus, Deventer 1969.
• Suder W., ‘Kloto, Lachesis, Atropos’ Studia społeczno-demografczne i medyczne z historii starożytnego Rzymu (‘Kloto, Lachesis, Atropos’ Gli studi socio-demografci e medici dalla storia di Roma antica), «Acta Universitas Wratislaviensis», N. 1676, «Historia» 120/1994.
• Troplong R.T., De l’influence du cristianisme sur le droit civil des Romains, Aalen 1975.
• Van Bynkerhoek C., ‘Observationes iuris romani’, Lungduni Batavorum 1733.
• Villanueva L.S., Le seconde nozze della vedova «intra tempus luctus» e il valore derogatorio del diritto canonico nella dottrina intermedia, [in:] Studi Fadda, III, Napoli 1906, pp. 59-166.
• Voci P., Diritto sacro romano in età arcaica, «SDHI» 19/1953, pp. 38-103.
• Volterra E., «NNDI» 18/1971, s.v. ‘sponsalia’ p. 34-36.
• Volterra E., Osservazioni sull’obbligo del lutto nell’editto pretorio, «RISG» 8/1933, ora [in:] Scritti Giuridici, I: Famiglia e successioni, Milano 1991, pp. 171-198.
• Volterra E., Un’osservazione in tema di impedimenti matrimoniali, [in:] Studi Albertoni, I, Padova 1934, ora [in:] Scritti Giuridici, I: Famiglia e successioni, Milano 1991, pp. 449-476.
• Winniczuk L., Ludzie, zwyczaje, obyczaje Starożytnej Grecji i Rzymu (La gente, i costumi e le usanze della Grecia e della Roma antica), II, Warszawa 1983.
• Yaron R., ‘Ad secundas nuptias convolare’, [in:] ‘Symbolae Iuridicae et Historicae Martino David’, ed. A.M. Ankum, R. Feenstra, W. F. Leemans, I, Leiden 1968, pp. 265-279.
• Zabłocka M., Le modifche introdotte nelle leggi matrimoniali augustee sotto la dinastia giulio-claudia, «BIDR» 89/1986, pp. 379-410.
• Zabłocka M., Przemiany prawa osobowego i rodzinnego w ustawodawstwie dynastii julijsko-klaudyjskiej (L’evoluzione del diritto di persone e di famiglia nella legislazione della dinastia giulio-claudia), Warszawa 1987.
• Zabłocka M., Zmiany w ustawach małżeńskich Augusta za panowania dynastii julijsko-klaudyjskiej (Le modifche introdotte nelle leggi matrimoniali augustee sotto la dinastia giulio-claudia), «PK» 30.1-2/1987, pp. 151-178.
• Zanon G., La capacità patrimoniale della donna Tra realtà e apparenza giuridica, Padova 2013.

Identifiers

DOI

10.21697/zp.2018.18.3.06