‘SI TANTI SIT OPERA, QUANTI DAMNUM EST’. WKŁAD POLEGAJĄCY NA ŚWIADCZENIU PRACY A UTRATA MAJĄTKU WNIESIONEGO DO SPÓŁKI

• Authors: Zuzanna Benincasa

Title variants

EN

‘Si tanti sit opera, quanti damnum est’. A Partner’s Contribution of Services and the Loss of the Assets of the Partnership

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł poświęcony jest zagadnieniu sytuacji wspólnika wnoszącego do spółki wkład polegający na opera w obliczu utraty majątku wniesionego do spółki przez pozostałych socii. Zagadnienie to w prawie rzymskim miało szczególne znaczenie w odniesieniu do spółek, w których wspólnicy nie tworzyli współwłasności określonego majątku, ale realizowali wspólny cel, oddając do dyspozycji spółki pieniądze, czy inne rzeczy określone gatunkowo lub indywidualnie. Jak wynika z analizowanych tekstów źródłowych, utrata takich wkładów, jeżeli nastąpiła podczas realizacji celu spółki, była uważana za stratę obciążającą wszystkich wspólników w proporcji do posiadanych przez nich udziałów. W takiej sytuacji wspólnik, który partycypował we wspólnym przedsięwzięciu jedynie w formie opera, mógł się znaleźć w niekomfortowej sytuacji, wymagającej od niego wyrównania pozostałym socii części poniesionej straty w kapitale. W szczególności problem ten dotyczył spółek, w których tylko jeden ze wspólników świadczył dla spółki pracę polegającą na inwestowaniu środków pochodzących od innych socii, ponieważ w obliczu utraty środków przeznaczonych na realizację spółki, wspólnik ten był na równi z pozostałymi obciążony taką stratą, nie otrzymując żadnego wynagrodzenia za świadczoną dla spółki pracę. Zdaniem autorki nie można więc wykluczyć, że propozycja Serviusa Sulpiciusa, by możliwe było w umowie spółki zwolnienie wspólnika świadczącego pracę w całości lub części od udziału w stratach, stanowiąca źródło kontrowersji nazywanej w tradycji literackiej magna quaestio, miała stanowić remedium na takie potraktowanie wkładu polegającego na świadczeniu pracy, postulując potraktowanie wnoszonej do spółki opera jako ekwiwalentu ekonomicznego wkładu określanego przez jurystów terminem pecunia.

EN

This paper is devoted to the situation of a partner who had contributed to the partnership only his services, however the business did not bring expected profits and the invested capital was lost. As may be inferred from the sources, if the capital was lost during the operations of the partnership, as a rule all the partners were considered liable for the loss in proportion to the value of their contribution. Thus a partner, who contributed to the partnership solely the opera necessary for the realization of the joint undertaking, could be put in an awkward situation, because he would have been expected to participate in such loss in proportion to his share. In particular, the problem affected partnerships in which only one of the partners contributed his services to the partnership by investing the resources provided by other partners. If the partnership sustained a loss, this partner’s liability for the loss of the capital invested would have been on a par with the liability of the remaining socii, and contemporarily he would not have been paid for the services performed. In Author’s opinion, Servius Sulpicius’ suggestion forming the basis for the magna quaestio, to fully or partially exempt partner who contributed opera to a partnership from the participation in the loss of the capital invested, was intended as a remedy to such a situation fully realizing the principle of economic equivalence between the work performed by one partner and the capital invested by the other.

Keywords

PL

spółka; societas; magna quaestio; wkład wspólnika.; spółka; societas; magna quaestio; wkład wspólnika.

EN

partnership; societas; magna quaestio; partner’s contribution.

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Zeszyty Prawnicze
• Year: 2019
• Volume: 19
• Issue: 1
• Pages: 25-60

Dates

published

2019-04-17

Contributors

author

Zuzanna Benincasa

References

• Arangio-Ruiz V., La società in diritto romano, Napoli 1950.
• Belda-Mercado J., La responsabilidad del comodatario en el derecho romano, «Revista Electrónica de la Facultad de Derecho de la Universidad de Granada» (www.refdugr.com.).
• Benincasa Z., Kontrakt spółki jako alternatywna dla pożyczki morskiej forma prawna finansowania handlu morskiego, «Zeszyty Prawnicze» 10.2/2010, s. 62-89.
• Benincasa Z., Periculi pretium Prawne aspekty ryzyka związanego z podróżami morskimi (II w p n e /II w n e ), Warszawa 2011.
• Benincasa Z., Kontrowersje związane z ustaleniem przez osoby trzecie elementów przedmiotowo istotnych kontraktu konsensualnego w prawie rzymskim, «Studia Iuridica Lublinensia» 16/2011, s. 73-94.
• Blanch-Nougés J.M., Nuevas consideraciones acerca de Gai 3,149 y D. 17,2,29,2: ‘magna quaestio societatis’ y ‘societas leonina’ en derecho romano, «Revista General del Derecho Romano» 11/2008.
• Blanch-Nougés J.M., Reflexiones acerca de la ‘societas leonina’ en el Derecho Romano, «RIDA» 55/2008, s. 83-106.
• Bona F., Contributi alla storia della ‘societas universorum quae ex quaestu veniunt’ in diritto romano, [w:] Studi in onore di Giuseppe Grosso, I, Torino 1968, s. 383-461.
• Bona F., Studi sulla società consensuale in diritto romano, Milano 1973.
• Borges dos Santos Gomes de Araujo D., A dererminação das ‘partes lucri et damni’ no contrato de sociedade romano, «Revista da Faculdade de Direito (Universidade de São Paulo)» 97/2002, s. 35-59.
• Cerami P., Di Porto A., Petrucci A., Il diritto commerciale romano. Profilo storico, wyd. 2, Torino 2004.
• Cerami P., Impresa e ‘societas’ nei primi due secoli dell’impero, «AUPA» 52/2007-2008, s. 75-132.
• Cerami P., Riflessioni sul ‘diritto societario’ Fondamenti romani e simmetrie diacroniche, «Iura» 42/2014, s. 91-136.
• D’Arms J.H., Senators’ Involvement in Commerce in the Late Republic: Some Ciceronian Evidence, «Memoirs of the American Academy in Rome» 36/1980 (= Te Seaborne Commerce of Ancient Rome: Studies in Archeology and History, red. J.H. D’Arms, E.C. Kopf), s. 77-89.
• D’Arms J.H., Commerce and Social Standing in Ancient Rome, Cambridge-Massachusetts-London 1981.
• Del Chiaro E., Le contrat de société en droit privé romain sous la République et au temps des jurisconsultes classiques, Paris 1928.
• ‘Digesta Iustiniani’. Digesta justyniańskie Tekst i przekład, III, red. T. Palmirski, Kraków 2014.
• Di Porto A., Impresa collettiva e schiavo ‘manager’ in Roma antica (II sec. a.C.-II sec. d.C.), Milano 1994.
• Di Porto A., Il diritto commerciale romano. Una ‘zona d’ombra’ nella storiografa romanistica e nelle riflessioni storico-comparative dei commercialisti, [w:] Nozione, formazione e interpretazione del diritto dall’età romana alle esperienze moderne. Ricerche dedicate al Professor Filippo Gallo, III, Napoli 1997, s. 418-452.
• Fuenteseca M., La magna quaestio societatis y otros problemas del contrato de sociedad romano, «Revista xuridica de Santiago de Compostela. Dereito» 7.1/1998, s. 35-65.
• Gaius Instytucje, tłum. C. Kunderewicz, Warszawa 1982, s. 319, 321.
• Gallo F., La dottrina di Proculo e quella di Paolo in materia di arbitraggio, [w:] Studi in onore di Giuseppe Grosso, III, Torino 1970, s. 480-542.
• Gandolfi G., ‘Damnum commune’, [w:] Studi in onore di Edoardo Volterra, III, Milano 1971, s. 526-543.
• Giaro T., Excusatio necessitatis nel diritto romano, Warszawa 1982.
• Guarino A., La società col leone, «Labeo» 18/1972, s. 72-77.
• Guarino A., ‘Societas consensu contracta’, Napoli 1972.
• Guarneri-Citati A., Conferimenti e quote sociali in diritto romano, «BIDR» 42/1934, s. 165-194.
• Harke J.D., ‘Societas’ als Geschäfsführung und das römische Obligationensystem, «TR» 73/2005, s. 43-66.
• Hernando Lera J., El contrado de sociedad La casuistica jurisprudencial clasica, Dykinson 1992.
• Hingst K.-M., Die ‘societas leonina’ in der europäischen Privatrechtsgeschichte. Der Weg vom Typenzwang zur Vertragsfreiheit am Beispiel der Geschichte der Löwengesellschaf vom römischen Recht bis in die Gegenwart, Berlin 2003.
• Horak F., ‘Rationes decidendi’. Entscheidungsbegründungen bei den älteren Römischen Juristen bis Labeo, I, Aalen 1969.
• Instytucje Justyniana, tłum. C. Kunderewicz, Warszawa 1986, s. 202-203.
• Kaser M., Neue Literatur zur ‘societas’, «SDHI» 41/75, s. 278-338.
• Meissel F.-S., rec. z: G. Santucci, Il socio d’opera in diritto romano Conferimenti e responsabilità, «ZSS» 117/2000, s. 554-567.
• Meissel F.-S., ‘Societas’. Struktur und Typenvielfalt des römischen Gessellschafsvertrages, Frankfurt am Main 2004.
• Misera K., Zur Gefahrttragung bei der römischen ‘societas’, [w:] ‘Iuris Professio’. Festgabe für Max Kaser zum 80 Geburtstag, Wien 1986, s. 201-210.
• Møller Jensen B., ‘Societas leonina’ or the lion’s share An analysis of Aesopica 149, Phaedrus I 5 and Babrius I 67, tekst online dostępny pod adresem https://hal-hprints.archives-ouvertes.fr/hprints-00475199.
• Muciaccia G., ‘Casus’ nel diritto penale romano, [w:] Atti del II seminario romanistico gardesano, Milano 1980, s. 333-355.
• Pastori F., Commodato. Contratto. Responsabilità, Milano 1984.
• Polojac M., Casuistry and General Rules – Problem of Risk Bearing in Roman ‘societas’, «Annals of the Faculty of Law in Belgrade», LVIII, 3/2010, s. 235-247.
• Riccobono S., Capacità manageriale e partecipazione agli utili nella ‘societas romana’ (Gai. 3.148-149), [w:] Atti del seminario sulla problematica contrattuale, Milano 7-9 aprile 1987, I, Milano 1988, s. 224-232.
• Santucci G., Il socio d’opera in diritto romano Conferimenti e responsabilità Milano 1997.
• Santucci G., Il credito ‘personale’ del socio. Un proflo della teoria dei conferimenti alla luce della tradizione romanistica, [w:] Modelli teorici e metodologici nella storia del diritto privato. Obbligazioni e diritti reali, red. R. Cardilli, C. Cascione, F. Cursi, F. Lambrini, C. Masi Doria, M. Salazar Revuelta, G. Santucci, Napoli 2003, s. 374-420.
• Santucci G., La ‘magna quaestio’ in Gai 3 149, «Index» 42/2014, s. 331-348.
• Santucci G., Te equality of contributions and the liability of the partners, [w:] ‘Nova Ratione’ Change of paradigms in Roman Law, red. B. Sirks, «Philippika, Altertumswissen-schafliche Abhandlungen» 72/2014, s. 87-105.
• Schiavone A., Nascita della giurisprudenza. Cultura aristocratica e pensiero giuridico nella Roma tardo-repubblicana, Roma-Bari 1976.
• Schiavone A., Il caso e la natura Un’indagine sul mondo di Servio, [w:] Modelli etici, diritto e trasformazioni sociali, Roma-Bari 1981.
• Schiavone A., Giuristi e nobili nella Roma reppublicana. Il secolo della rivoluzione scientifca nel pensiero giuridico antico, Roma 1987.
• Serrao F., Sulla rilevanza esterna del rapporto di società in diritto romano, [w:] Studi in onore di Edoardo Volterra, V, Milano 1971, s. 743-767 (= Impresa e responsabilità a Roma nell’età commerciale, Pisa 1989, s. 67-91).
• Serrao F., L’impresa in Roma antica. Problemi e riflessioni, [w:] Atti del seminario sulla problematica contrattuale in diritto romano, Milano 7-9 aprile 1987, I, Milano 1990, s. 21-49.
• Słonina J., Korzystanie z rzeczy użyczonej w prawie rzymskim, «Prawo Kanoniczne» 26.3-4/1983, s. 181-212.
• Służewska Z., Rozliczenie kosztów podróży w ramach spółki a zagadnienie ‘impensa in societatem’ i ‘propter societatem’ w rozumowaniu Labeona i Juliana, «Zeszyty Prawnicze» 8.1/2008, s. 29-61.
• Stein P., Te place of Servius Sulpicius Rufus in the development of Roman legal science, [w:] Festschrift für Franz Wiaecker zum 70. Geburtstag, Göttingen 1978, s. 175-184.
• Talamanca M., s.v. società (diritto romano), «ED» 42/1990.
• Talamanca M., Costruzione giuridica e strutture sociali fno a Quinto Mucio, [w:] Società romana e produzione schiavistica. Modelli etici, diritto e trasformazioni sociali, red. A. Giardino, A. Schiavone, Roma 1991, s. 24-30.
• Watson A., Some Cases of Distortion by the Past in Classical Roman Law, «TR» 31/1963, s. 69-91.
• Watson A., The Law of Obligations in the later Roman Republic, Oxford 1965.
• Watson A., The Notion of Equivalence of Contractual Obligation and Classical Roman Partnership, «The Law Quarterly Review» 97/1981, s. 275-286.
• Wiacker F., ‘Societas’. Hausgemeinschaf und Erwerbsgesellschaf. Untersuchungen zur Geschichte des römischen Gesellschafsrechts, I, Weimar 1936.
• Wojciechowski R., Rozwiązanie i likwidacja spółki według komentatorów, «Acta UWr.» 2367/2002, «Prawo» 276, s. 27-59.
• Wojciechowski R., Spółka w twórczości glosatorów i komentatorów, Wrocław 2003.
• Zabłocki J., rec. z: P. Zanini, Spunti critici per una storia del commodatum, «Prawo Kanoniczne» 28.1-2/1985, s. 232-234.
• Zabłocki J., ‘Consortium ercto non cito’ w ‘Noctes Atticae’ Aulusa Gelliusa, «Prawo Kanoniczne» 31.3-4/1988, s. 271-282.
• Zanini P., Spunti critici per una storia del ‘commodatum’, Milano 1983.

Identifiers

DOI

10.21697/zp.2019.19.1.02