EPIGRAFIKA W WARSZTACIE BADACZA USTROJU RZYMSKIEGO – ‘CASE STUDY’

• Authors: Jacek Wiewiorowski

Title variants

EN

Epigraphy in the Researcher’s Workshop for the Study of the Roman Political System: a Case Study

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Tekst analizuje późnorzymskie chrześcijańskie epitafium w języku greckim, znalezione w rumuńskim mieście Constanţa (starożytne Tomis: SEG 19-463 = IGLR no 47 = SEG 28-625). Upamiętnia ono Markellosa, który był Ὠδυσιτᾶνος βικάρι(ο)ς. Autor streszcza dyskusję poświęconą Markellosowi i urzędowi, który pełnił. Według rumuńskiego badacza Ion Barnea i niektórych innych uczonych Markellos mógł być wikariuszem Odessos (współczesna Warna), który zarządzał dolnodunajskimi prowincjami Mezja Sekunda i Scytia Mniejsza w okresie pomiędzy likwidacją wiakriatu Tracji w końcu V wieku a utworzeniem quaestura Iustiniana exercitus w 536 r. Bułgarscy badacze Velizar Velkov i Veselin Beševliev sformułowali najpopularniejszy dzisiaj pogląd, że Markellos był wikariuszem w strukturach kościelnych, urodzonym w Odessos, który zmarł w Tomis. Odosobnioną hipotezę zaprezentowano w Prosopography of the Later Roman Empire; według niej Markellos mógł być vicarius, zastępcą trybuna wojsk rzymskich z Odessos. Autor dowodzi, że najprawdopodobniej Markellos urodził się w Odessos ale nie można przekonywująco ustalić jakim był rodzajem wikariusza. W konkluzjach podkreśla, że inskrypcja jest przykładem znaczenia i ograniczeń epigrafiki prawniczej, wskazując na potrzebę wykorzystywania metod współczesnej epigrafki w badaniach nad prawem rzymskim.

EN

This article discusses a Late Roman Greek Christian epitaph discovered in ancient Tomis (now the Romanian city of Constanţa: SEG 19-463 = IGLR no 47 = SEG 28-625). This epitaph commemorates a certain Ὠδυσιτᾶνος βικάρι(ο)ς Markellos. I summarise the discussion concerning Markellos and his ofce. According to the Romanian scholar Ion Barnea and some modern scholars, Markellos might have been the vicarius of Odessos (modern Varna) who governed the provinces of Moesia Secunda and Scythia Minor in the period between the abolition of the office of vicarius for Trace in the late 5th century and the establishment of the quaestura Iustiniana exercitus in 536 AD. The Bulgarian scholars Velizar Velkov and Veselin Beševliev claim that Markellos was a clergyman born in Odessos who died in Tomis – and this opinion is widely held, while according to the Prosopography of the Later Roman Empire Markellos might have been the deputy of a military officer from Odessos. In my opinion Markellos most probably came from Odessos, but it is impossible to ascertain what kind of vicarius he could have been. I conclude my article with an observation that this inscription is a good example of the importance and limitations of juridical epigraphy, showing the need for modern epigraphical methods in Roman law studies.

Keywords

PL

epigrafka; prawo rzymskie; późny antyk; wikariusz; Odessos.; epigrafka; prawo rzymskie; późny antyk; wikariusz; Odessos.

EN

epigraphy; Roman law; Late Antiquity; vicarius; Odessos.

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Zeszyty Prawnicze
• Year: 2019
• Volume: 19
• Issue: 1
• Pages: 153-172

Dates

published

2019-04-17

Contributors

author

Jacek Wiewiorowski

References

• Atanasov G., Christianity along the Lower Danube Limes in the Roman Provinces of Dacia Ripensis, Moesia Secunda and Sctia Minor (4th-6th C AD), [w:] The Lower Danube Roman Limes, red. L. Vagalinski, N. Sharankov, S. Torbatov, Sofia 2012, s. 327-380.
• Băbuş E., Aspecte ale istoriei si spiritualitatii Bizantului, http://www.vistieria. ro/carti/istoria_universala/aspectie_istorie_bizant.pdf.
• Barnea A., L’Époque du Dominat au Bas – Danube Présences, Liaisons, Influences, «Balcanica Posnaniensia» 7/1995, s. 277-283.
• Barnea I., Quelques considérations sur les inscriptions chrétiennes de la Scythie Mineure, «Dacia N.S.» 1/1957, s. 265-288.
• Barnea I., Un vicar de Odessos la Tomis, «Studii și Cercetări de Istorie Veche și Arheologie» 8/1957, s. 347-351.
• Barnea I., Les monumentes paléochrétiens de Roumanie, Città del Vaticano 1977.
• Barnea I., Christian Art in Romania, I: 3rd-6th Centuries, Bucharest 1979.
• Barnea I., L’épigraphie chrétienne de l'Illyricum oriental, [w:] Actes du Xe Congrès international d'archéologie chrétienne, Tessalonique 1984, s. 631-681.
• Beltrán Lloris F., Te ‘Epigraphic Habit’ in the Roman World, [w:] The Oxford Handbook of Roman Epigraphy¸ red. Ch. Bruun, J. Edmondson, Oxford 2014, s. 131-148.
• Beševliev V., Spätegriechische und spätlateinische Inschrifen aus Bulgarien, Berlin 1964.
• Beševliev V., Bemerkungen zu den drei Inschrifen von Scythia Minor, «Epigraphica» 40/1978, s. 225-227.
• Bodel J., Epigrafka i badacze antyku, [w:] Świadectwa epigrafczne Historia starożytna w świetle inskrypcji, tłum. A. Baziór, red. J. Bodel, Poznań 2008, s. 1-58.
• Browning R., Varna, [w:] Oxford Dictionary of Byzantium, III, red. A. Kazhdan, Cambridge 1991, s. 2153-2154.
• Browning R., Kazhdan A., Tomis, [w:] Oxford Dictionary of Byzantium, III, red. A. Kazhdan, Cambridge 1991, s. 2092.
• Bruun Ch., Edmondson J., The Epigrapher at Work, [w:] The Oxford Handbook of Roman Epigraphy¸ red. Ch. Bruun, J. Edmondson, Oxford 2014, s. 3-20.
• Buzoianu L., Bărbulescu M., Tomis. Comentariu istoric şi arheologic/Tomis. Historical and archaeological commentary, Constanţa 2012.
• Caldwell C.H., The Balkans, [w:] The Oxford Handbook of Late Antiquity, red. S.F. Johnson, Oxford 2012, s. 92-114.
• Curta F., ‘Quaestura exercitus’: The evidence of lead seals, «Acta Byzantina Fennica» 1/2002(N.s.), s. 9-26.
• Curta F., Amphorae and Seals: Te “Sub-Byzantine” Avars and the ‘Quaestura Exercitus’, [w:] Zwischen Byzanz und der Steppe: archäologische und historische Studien; Festschrif für Csanád Bálint zum 70 Geburtstag, red. A. Bollók, G. Csiky, T. Vida, Budapest 2016, s. 307-334.
• Ensslin W., ‘Vicarius’, «RE» 8A/1958, col. 2015-2044.
• Gkoutzioukostas A.E., Moniaros X.M., Hē periphereiakē dioikētikē anadiorganosē tēs Vyzantinēs Autokratorias apo ton Ioustiniano A' (527--565): hē periptosē tēs Quaestura Iustiniana Exercitus, Tessalonike 2009.
• Gutsfeld A., ‘Vicarius’, «Der Neue Pauly» 12.2/2003, col. 181-182, doi.org/10.1163/1574-9347_dnp_e12203980.
• Herrmann-Otto E., ‘Ex ancilla natus’ Untersuchungen zu den „hausgeborenen” Sklaven und Sklavinnen im Westen des Römischen Kaiserreiches, Stuttgart 1994 (http://www.sklaven.adwmainz.de/fleadmin/adwmainz/projekte/as/Herrmann-Otto_FAS_24.pdf).
• Holubeanu I., Noi interpretări privind rangul scaunului bisericesc de la Tomis în secolele al V‐lea și al VI‐lea p Chr (New Interpretations Regarding the Rank of the Seat of Tomis in the 5th and the 6th Centuries AD ), «Pontica» 48-49/2015-2016, s. 25-60.
• Holubeanu I., Organizarea bisericească în Moesia Secunda în secolele V-VII p. Chr. (The Bishoprics of Moesia Secunda (5th-7th centuries AD), «Pontica» 50/2017, s. 71-126.
• Jordanov I., Byzantine Seals with Geographical Names, Sofia 2003.
• Kajanto I., Te Latin Cognomina, Helsinki 1965.
• Kazhdan A., Cutler A., Vicar, [w:] Oxford Dictionary of Byzantium, III, red. A. Kazhdan, Cambridge 1991, s. 2164.
• Królczyk K., Trynkowski J., Inskrypcje łacińskie, [w:] ‘Vademecum’ historyka starożytnej Grecji i Rzymu Źródłoznawstwo starożytności klasycznej2, I/II, red. E. Wipszycka, Warszawa 20012, s. 186-252.
• Kuryłowicz M., Prawo i obyczaje w starożytnym Rzymie, Lublin 1994.
• Laurent V., Notes du titulature Byzantine, «Échos d’Orient» 38/1938, s. 353-379.
• Lilie R.-J., Ludwig C., Zielke B., Pratsch T., Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit Online, https://www.degruyter.com/view/db/pmbz.
• Łajtar A., Epigrafka, [w:] ‘Vademecum’ historyka starożytnej Grecji i Rzymu Źródłoznawstwo czasów późnego antyku2, III, red. E. Wipszycka, Warszawa 1999, s. 364-416.
• Magdearu A., Un eşalon logistic din armata bizantină din secolul al VI-lea: ‘quaestura exercitus Iustiniani’, «Gândirea militară românească» 20.4/2009, s. 189-194.
• Mărculeț V., Un posibil quaestor Justinianus exercitus: Germanus, ful lui Dorotheus, «Tyragetia (Serie Nouă)» 1/2017, s. 227-234.
• Te Prosopography of the Later Roman Empire, III: AD 527-641, red. J.R. Martindale, Oxford 1992.
• Paraschiv-Talmaţchi C., About an early medieval settlements in the south of ancient Tomis, «Konštantínove listy» 11.1/2018, s. 3-15.
• Pleket H.W., Stroud R.S., SEG 28-625 Tomis Epitaph of the Clergyman Marcellus, 5th cent A D , [w:] SEG 28 http://dx.doi. org/10.1163/1874-6772_seg_a28_625.
• Popescu E., Die Spătrömischen Inschrifen aus Klein Scythien, «Dacia N.S.» 11/1967, s. 163-176.
• Popescu E., Inscripţiile greceşti şi latine din secolele IV-XIII descoperite în România, Bucureşti 1976.
• Popescu E., Curs de Bizantinologie, Universitatea din București, Facultatea de Teologie Ortodoxă, București 1996, I (https://teopi.fles.wordpress. com/2013/03/volumul-i.pdf).
• Robinson O.F., The Sources of Roman Law Problems and Methods for Ancient Historians, London-New York 1997.
• Rotman Y., Byzantine Slavery and the Mediterranean World, trans. J.M. Todd, Cambridge Mass.-London 2009.
• Rowe G., The Roman state: laws, lawmaking, and legal documents, [w:] The Oxford Handbook of Roman Epigraphy¸ red. Ch. Bruun, J. Edmondson, Oxford 2014, s. 299-318.
• Salway B., Late Antiquity, [w:] The Oxford Handbook of Roman Epigraphy¸ red. Ch. Bruun, J. Edmondson, Oxford 2014, s. 364-393.
• Schneider K., s.v. ‘Vicarius’ «RE» 8A/1958, col. 2044-2053.
• Siebigs G., Kaiser Leo I Das oströmische Reich in den ersten drei Jahren seiner Regierung (457-460 n Chr ), Bd. I, Berlin-New York 2010.
• Skoczylas J., Żyromski M., Symbolika kamienia jako elementu procesu legitymacji władzy w cywilizacji europejskiej, Poznań 2005.
• Suceveanu A., Barnea A., La Dobrudja Romana, Bucarest 1991.
• Torbatov S., ‘Quaestura Exercitus: Moesia Secunda and Scythia under Justinian’, «Archaelogia Bulgarica» 1.3/1997, s. 78-87.
• Velkov V., Gradʺt v Trakiâ i Dakiâ prez kʺsnata anticnostʹ (IV-VI v ) Proucvaniâ i materialy/ Die thrakische u dakische Stadt in der Spätantike (4.-6. Jh.). Untersuchungen und Materialien, Sofia 1959 = Cities in Trace and Dacia in Late Antiquity (Studies and Materials), Amsterdam 1977.
• Velkov V., Das Schicksal einer frühbyzantinischen Stadt zur Zeit der Völkerwanderung (Odessos-Varna am Schwarzen Meer), [w:] Roman Cities. Collected Studies, red. V. Velkov, Amsterdam 1980, s. 245-250.
• Vulpe R., Barnea I., Din Istoria Dobrogei, II: La Romani Dunărea de Jos, Bucureşti 1968.
• Wiewiorowski J., ‘Moesiae secundae et Scythiae Minoris exempla prosopographica’, [w:] Scripta Minora, III: ‘Aetas imperatoria’, red. B. Lapis, L. Mrozewicz, K. Ilski, Poznań 1999, s. 347-461.
• Wiewiorowski J., ‘Quaestor Iustinianus exercitus’ i jego kompetencje wobec wojska, [w:] Współczesna romanistyka prawnicza w Polsce, red. A. Dębiński, M. Wójcik, Lublin 2004, s. 301-322.
• Wiewiorowski J., ‘Quaestor Iustinianus exercitus’ – a Late Roman Military Commander?, «Eos» 93/2006, s. 317-340.
• Wiewiorowski J., Stanowisko prawne rzymskich dowódców wojsk prowincjonalnych – ‘duces’ w prowincjach ‘Scythia Minor’ i ‘Moesia Secunda’, Poznań 2007.
• Wiewiorowski J., Kompetencje późnorzymskiego ‘vicarius Traciae’ w VI-VII w. , «CPH» 62.2/2010, s. 31-47.
• Wiewiorowski J., ‘Vicarius Traciarum’ in the 4th and 5th centuries: some remarks, «Byzantinische Forschungen» 30/2011, s. 394-395.
• Wiewiorowski J., Te Defence of the Long Walls of Trace (Makrá Teíchē tês Trā́ikēs) under Justinian the Great (527-565 A D ), «Studia Ceranea» 2/2012, s. 181-194 = «Bulgaria Mediaevalis» 3/2012, s. 235-247.
• Wiewiorowski J., Bikários Trákēs (Vicarius Traciae) as the Roman official of the new type, «Bulgaria Mediaevalis» 4–5/2013-2014, s. 297-306.
• Wiewiorowski J., Zakres terytorialny kompetencji ‘vicarius Traciae’, [w:] Świat starożytny Państwo i społeczeństwo, red. R. Kulesza, M. Stępień, E. Szabat, M. Daszuta, Warszawa 2013, s. 507-515.
• Wiewiorowski J., The Judiciary of Dioecesan Vicars in the Later Roman Empire, Poznań 2015.
• Wiewiorowski J., O pożytkach płynących z uważnej lektury: krótkie uwagi na temat C.T. 5.7.1 (Brev. 5.5.1) = C. 8.50.19 (a. 366), «‘Sapientia Iuris’. Prawo Rzymskie i Kanoniczne» 1/2018, s. 82-101, http://sapientiaiuris.wpiaus.pl/images/1/wiewiorowski.pdf.
• Woodhead A.G., SEG 19-463 Tomis (nunc Bucarest in museo) Tit. sep. Marcelli, Odessi vicarii, s. V/VIp (ante a 536p), [w:] SEG 19 http://dx.doi. org/10.1163/1874-6772_seg_a19_463.
• Zacos G., Veglery A., Byzantine lead seals, Basel 1972.
• Zahariade M., Scythia Minor: A History of a Later Roman Province (284-681), Amsterdam 2006.
• Wykaz stron internetowych
• Digital Atlas of the Roman Empire: https://dare.ht.lu.se/
• OLKAS: “From the Aegean to the Black Sea” – medieval Ports in the Maritime Routs of the East.”: http://www.olkas.net/lemmata/8_Tomis
• http://archaeologyinbulgaria.com/2018/02/01/fortress-tower-ancient-odessos-found-chance-bulgarias-varna-afrms-data-odd-early-byzantine-district-quaestura-exercitus/
• http://www.coinarchives.com
• https://edh-www.adw.uni-heidelberg.de/inschrif/suche?qs=Marcellus
• https://epigraphy.packhum.org/text/172141?&bookid=197&location=12.
• https://www.deon.pl/imieniny/imie,1970,marceli.html

Identifiers

DOI

10.21697/zp.2019.19.1.09