REGUŁA ‘PACTA SUNT SERVANDA’ I POCZĄTKI ZASADY SWOBODY UMÓW

• Authors: Agnieszka Kacprzak

Title variants

EN

The ‘pacta sunt servanda’ Rule and the Origins of Freedom of Contract

PL

LA REGOLA ‘PACTA SUNT SERVANDA’ E LA NASCITA DELLA LIBERTÀ CONTRATTUALE

• Languages of publication: IT

Abstracts

IT

Jak powszechnie wiadomo, swoboda umów awansowała do rangi podstawowej zasady prawa kontraktowego w doktrynach prawnonaturalnych epoki oświecenia. Jej korzenie są jednak znacznie głębsze, sięgają bowiem myśli średniowiecznych kanonistów, którzy jako pierwsi głosili tezę o wiążącym charakterze jednostronnych przyrzeczeń, nawet tych nieformalnych. Od tych pierwszych początków do pełnego uznania zasdy swobody umów prowadziła jednak długa droga. Celem przedłożonego artykułu jest ustalenie kluczowych momentów tego rozwoju. Przyczynili się do niego przedstawiciele wielu różnych nurtów myślowych: od wczesnośredniowiecznej kanonistyki, poprzez drugą scholastykę ze szkoły w Salamance, po teorie prawnonaturalne początków oświecenia. Inaczej niż w dotychczasowej literaturze, nie jest intencją autorki ustalenie dokładnego momentu powstania omawianej zasady ani tym bardziej przypisanie jej autorstwa jednemu ze wskazanych nurtów. Zgodnie z proponowaną tezą zasada swobody umów w jej współczesnym kształcie powstała w wyniku interakcji wszystkich tych tradycji, przy czym wkład intelektualny każdej z nich był równie istotny. Artykuł skupia się na historii pojęć, takich jak ogólne pojęcie kontraktu, jego relacja do przyrzeczenia, koncepcja woli jako źródła zobowiązania kontraktowego oraz moralne uzasadnienie mocy wiążącej kontraktów nieformalnych.

PL

Che la libertà contrattuale, espressa nel broccardo pacta sunt servanda, fosse diventata un principio pressoché indiscutibile nelle teorie giusnaturalistiche dell’Illuminismo, è conoscenza comune. Le sue radici sono tuttavia molto più profonde, in quanto risalgono al pensiero dei giuscanonisti medievali – i primi sostenitori della forza obbligatoria delle promesse informali. quello che ha portato al riconoscimento defnitivo del principio in questione è stato però un processo lungo e complesso. L’obbiettivo del presente articolo consiste nell’individuare i momenti cruciali di questo sviluppo, al quale hanno contribuito molte correnti intellettuali – dalla canonistica, attraverso la seconda scolastica, fino al giusnaturalismo dell’età dei Lumi. Senza tentare di decidere quale di queste correnti abbia portato il contributo decisivo alla creazione del principio in questione, come ha fatto la letteratura precedente, si propone la tesi che è stata la somma dei detti contributi, ciascuno di pari importanza, a portare all’affermarsi della libertà contrattuale nel pensiero giuridico dell’età moderna. Le presenti considerazioni sono focalizzate sullo sviluppo dei concetti, quali la nozione generale del contratto, il suo rapporto al concetto della promessa, la volontà umana come la fonte dell’obbligatorietà del contratto, nonché la giustifcazione morale di tale forza obbligatoria.

EN

It is generally known that freedom of contract, as expressed by the pacta sunt servanda rule, became an unquestionable principle of contract law in the theories of natural law developed in the Enlightenment. However, the roots of this principle go back much further in time, to the doctrine formulated by the medieval Canonists, who were the first to say that unilateral promises, even informal ones, were binding. Nevertheless, a long process led from these early beginnings to the definitive recognition of the principle. Te aim of the present article is to identify the crucial moments in this development, to which many different intellectual traditions contributed: from the doctrine of natural law formulated by the Canonists, through the Second Scholastic teachings pursued at the School of Salamanca, to the theories of natural law developed in the early Enlightenment. Unlike the general practice in the literature produced on the subject hitherto, my intention is not to pinpoint the exact time when the principle was created, and still less to ascribe it to any one of these intellectual movements. My argument is that it was only the overall outcome of these contributions, each of them equally important, that led to the recognition of the principle. My article focuses on its conceptual evolution, considering themes such as the creation of the general notion of the contract, its relation to the concept of a promise, the capacity of the human will to bind itself by a promise, and the moral grounds for its binding force.

Keywords

IT

consensus; contractus; conventio; pactum; przyrzeczenie; zobowiązanie; glosatorzy; komentatorzy; druga scholastyka; oświecenie; prawo naturalne; swoboda umów.; consensus; contractus; conventio; pactum; przyrzeczenie; zobowiązanie; glosatorzy; komentatorzy; druga scholastyka; oświecenie; prawo naturalne; swoboda umów.

PL

consensus; contractus; conventio; pactum; promessa; obbligazione; glossatori; commentatori; seconda scolastica; illuminismo; diritto naturale; libertà contrattuale.

EN

consensus; contractus; conventio; pact; promise; obligation; glossators; commentators; the Second Scholastic; the Enlightenment; natural law; freedom of contract.

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Zeszyty Prawnicze
• Year: 2019
• Volume: 19
• Issue: 1
• Pages: 203-240

Dates

published

2019-04-17

Contributors

author

Agnieszka Kacprzak

References

• Astuti, G., Contratto (diritto intermedio), «ED» 9/1961, p. 759-781.
• Birocchi, I., Causa e categoria generale del contratto, Torino 1997.
• Decock, W., Teologians and Contract Law Te Moral Transformation of the Ius Commune (ca 1500-1650), Leiden-Boston 2013.
• Diesselhorst, M., Die Lehre von Hugo Grotius vom Versprechen, Köln-Graz 1959.
• Dilcher, H., Der Typenzwang im mittelalterlichen Vertragsrecht,«ZSS» 77/1960, p. 270-303.
• Edwards, Ch., The Law of Nature in the Tought of Hugo Grotius, «The Journal of Politics» 32.4/1970, p. 784-807.
• Fedele, P., Considerazioni sull’efcacia dei patti nudi nel diritto canonico,«Annali dell’Università di Macerata» 1937, pp. 115-120.
• Gordey, J., The Philosophical Origins of Modern Contact Doctrine, Oxford 1991.
• Landau, P., ‘Pacta sunt servanda’ Zu den kanonistischen Grundlagen der Privatautonomie, [in] Festschrif Knut Wolfgang Nörr, ed. M. Ascheri, F. Ebel, M. Heckel, Weimar 2003, p. 457-474.
• Nanz, K.P., Die Entstehung des allgemeinen Vertragsbegriffs im 16 bis 18 Jahrhundert, München 1985.
• Söllner, A., Die causa in Kondiktionen- und Vertragsrecht des Mittelalters bei den Glossatoren, Kommentatoren und Kanonisten, «ZSS» 77/1960, p. 182-269.
• Volante, R., Il sistema contrattuale del diritto comune classico Struttura dei patti e individuazione del tipo Glossatori e Ultramonatni, Milano 2001.
• Wieacker, F., ‘ Contractus’ und ‘Obligatio’ im Naturrecht zwischen Spätscholastik und Auflärung, [in:] La seconda scolastica nella formazione del diritto privato moderno, ed. P. Grossi, Milano 1973, p. 223-239

Identifiers

DOI

10.21697/zp.2019.19.1.12