Rozwój społeczno-gospodarczy a racjonalność globalna – w kierunku gospodarki umiaru

• Authors: Piotr Banaszyk , Barbara Borusiak , Bogusław Fiedor , Marian Gorynia , Małgorzata Słodowa-Hełpa

Title variants

EN

Socio-economic development and global rationality – towards the economy of moderation

Abstracts

EN

The article sets three groups of objectives. The first article concerns the preparation of a diagnosis regarding the impact of economic growth and socio-economic development processes on the natural environment. The second includes an outline of the normative approach to the idea of global rationality, the economy of moderation and the common good. The third group of objectives focuses on defining recommendations for economic policy in light of the diagnosis and the proposed normative approach. The main method used in the study is the critical analysis of the literature on the subject.

PL

W artykule przedstawiono trzy grupy celów. Pierwsza odnosi się do sporządzenia diagnozy wpływu procesów wzrostu gospodarczego i rozwoju społeczno-gospodarczego na środowisko naturalne. Druga obejmuje zarysowanie ujęcia normatywnego idei racjonalności globalnej, gospodarki umiaru i dobra wspólnego. W trzeciej grupie celów uwaga jest skupiona na zdefiniowaniu zaleceń dla polityki gospodarczej w świetle przeprowadzonej diagnozy i zaproponowanego podejścia normatywnego. Główną metodą wykorzystaną w opracowaniu jest krytyczna analiza literatury przedmiotu.

Keywords

PL

rozwój społeczno-gospodarczy; trwały rozwój gospodarczy; racjonalność globalna; gospodarka umiaru; dobro wspólne

EN

socio-economic development; sustainable economic growth; global rationality; economy of moderation; common good

• Publisher: Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego w Warszawie
• Journal: MAZOWSZE Studia Regionalne
• Year: 2023
• Issue: 45
• Pages: 9-35

Dates

published

2023

Contributors

author

Piotr Banaszyk

• Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

• https://orcid.org/0000000294573613

author

Barbara Borusiak

• Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

• https://orcid.org/0000000306721135

author

Bogusław Fiedor

• Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

• https://orcid.org/0000000264642577

author

Marian Gorynia

• Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

• https://orcid.org/0000000276338249

author

Małgorzata Słodowa-Hełpa

• Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

• https://orcid.org/0000000273123453

References

• Akerlof G., 1970, The Market for Lemons, Quality, Uncertainty, and the Market Mechanism, Quarterly Journal of Economics, 84, s. 488–500.
• Allen B., 2013, An Update on “Actual World, Possible Future – A Documentary about Elinor and Vincent Ostrom”, 19, 1, s. 3.
• Anderson E., 2000, Beyond Homo Economicus. New Developments in Theory of Social Norms, Philosophy and Public Affairs, 29, 2, s. 170–200.
• Aşıcı A., 2013, Economic growth and its impact on environment: A panel data analysis, Ecological Indicators, 24, s. 324–333.
• Bałtowski M., 2016, Od ekonomii umiaru do gospodarki umiaru – rola państwa [w:] J. Pach, K. Kowalska, P. Szyja (red.), Ekonomia umiaru. Realna perspektywa? Nowy paradygmat Grzegorza W. Kołodko, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Begg D., Fischer S., Dornbusch R., 1992, Ekonomia, t. 2, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Begg D., Fischer S., Dornbusch R., 1993, Ekonomia, t. 1, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Boundreaux D.J., Meiners R., 2019, Externality: Origins and Classifications, Natural Resources Journal, 59, 1, s. 1–33.
• Brocki W., 2015, Odpowiedzialna eksploatacja zasobów naturalnych na przykładzie rybołówstwa, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 377, s. 252–266.
• Buczkowski B., Kuna-Marszałek A., 2015, Motywy zagranicznych inwestycji bezpośrednich – przykład przedsiębiorstw z województwa łódzkiego, Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Szczecińskiego, 41, 2, s. 127.
• Climate Change, 2023, ARC Synthesis Report IPCC, https://www.ipcc.ch/report/ar6/syr/, [dostęp: 24.03.2023].
• Dahrendorf R., 2006, Homo sociologicus. Ein Versuch zur Geschichte, Bedeutung und Kritik der Kategorie der sozialen Rolle, VS Verlag für Sozialwissenschaften, Wiesbaden.
• Dequech D., 2007, Neoclassical mainstream, orthodox and heterodox economics, Journal of Post-Keynesian Economics, 30, 2, s. 279–302.
• Dinda S., 2004, Environmental Kuznets Curve Hypothesis: A Survey, Ecological Economics, 49, 4, s. 431–455.
• Dohmen T., Falk A., Huffman D., Sunde U., 2009, Homo Reciprocans. Survey evidence on behavioral outcomes, The Economic Journal, 119, 536, s. 592–612.
• Dokurno Z., Fiedor B., 2016, Sustainable Development and the Concept of World Economy Development from Contemporary Macroeconomics Development, Gospodarka Narodowa, 2, s. 5–24.
• Drabińska D., 2002, Ekonomia neoklasyczna – ujęcie retrospektywne, Kwartalnik Historii Nauki i Techniki, 47, 3, s. 43–75.
• Fiedor B., 2003, Teoria trwałego rozwoju jako krytyka neoklasycznej ekonomii środowiska i wzrostu gospodarczego [w:] B. Fiedor (red.), Podstawy ekonomii środowiska i zasobów naturalnych, Wydawnictwo C.H. BECK, Warszawa, s. 225–254.
• Fiedor B., 2013, Normatywny charakter koncepcji trwałego (zrównoważonego) rozwoju a potrzeba poszukiwania jej podstaw mikroekonomicznych, Handel Wewnętrzny, t. 1, s. 7–20.
• Fiedor B., 2014, Sustainable Development – The Role of the State, with Special Attention to Environmental Dimension in the Period of Systemic Transformation [w:] G. Kołodko (red.), Management and Economic Policy for Development, Nova Science Publishers Inc., New York, s. 271–192.
• Fiedor B., 2016, Implementacja koncepcji CSR jako przesłanka trwałości firmy i jej sukcesu rynkowego, Przegląd Organizacji, 1, s. 23–28.
• Fiedor B., 2019, Podział na ortodoksję i heterodoksję w świetle potrzeby pluralizmu metodologicznego w ekonomii, perspektywa mikroekonomiczna [w:] M. Gorynia (red.), Ewolucja nauk ekonomicznych. Jedność i różnorodność, Polska Akademia Nauk, Warszawa, s. 41–56.
• Fiedor B., Dokurno Z., 2019, Natural capital Scarcity, economic growth and well-being – retrospective approaches in the economic thought theory [w:] Z. Dokurno (red.), Natural Capital Valuation – recent advances from the perspective of sustainable development, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 47–68.
• Fiedor B., Graczyk A., 2016, Normatywny i pozytywny charakter kategorii trwałego rozwoju, OPTIMUM – Studia Ekonomiczne, 1, s. 3–13.
• Fiedor B., Ostapiuk A., 2017, Utylitaryzm versus aksjologiczne i społeczne uwarunkowania wyborów ekonomicznych [w:] E. Mączyńska, J. Sojka (red.), Etyka i ekonomia. W stronę nowego paradygmatu, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Folan P., Browne J., 2005, A review of performance measurement: Towards performance management, Computers in Industry, 56, s. 663–680.
• Garcia A., 2020, The Environmental Impacts of Agricultural Intensification, Technical Note 9, Standing Panel on Impact Assessment, Rome.
• Garcia-Soto C., Cheng L., Caesar L., Schmidtko S., Jewett E.B., Cheripka A., Rigor I., Caballero A., Chiba S., Báez J.C., Zielinski T., Abraham J.P., 2021, An Overview of Ocean limate Change Indicators, Frontiers in Marine Science, 8, https://doi.org/10.3389/fmars.2021.642372.
• Genstwa N., 2020, Środowiskowa krzywa Kuznetsa: przegląd teoretyczno-metodyczny, Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 49, s. 39–50, https://doi.org/10.14746/rrpr.2020.49.04.
• Global Climate Change, 2023, NASA, https://climate.nasa.gov/ [dostęp: 23.03.2023].
• Gomes V.H.F., Vieira I.C.G., Salomão R.P., ter Steege H., 2019, Amazonian tree species threatened y deforestation and climate change, Nature Climate Change, 9, s. 547–553, https://doi.org/10.1038/s41558-019-0500-2
• Gorynia M., 1998, Zachowania przedsiębiorstw w okresie transformacji. Mikroekonomia przejścia, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań.
• Gorynia M., 2021, Niech PKB rośnie, ale inaczej, Rzeczpospolita z dn. 22 września.
• Gorynia M., 2022a, Czy możliwa jest ekonomia umiaru?, Bank, 8, s. 102–105.
• Gorynia M., 2022b, O umiarze w ekonomii, Rzeczpospolita z dn. 25 października.
• Gorynia M., Słodowa-Hełpa M., 2022a, Dobro wspólne w pandemii, Rzeczpospolita z dn. 31 stycznia.
• Gorynia M., Słodowa-Hełpa M., 2022b, Czy pandemię można rozumieć jako przejaw deficytu dobra wspólnego?, obserwatorfinansowy.pl z dn. 5 lutego.
• Gorynia M., Słodowa-Hełpa M., 2022c, Category of the Common Good from the COVID-19 Pandemic Perspective, Studies in Logic, Grammar and Rhetoric, 67, 80, s. 335–354.
• Gómez-Bagenthun E., de Groot R., Lomas P.L., Montes C., 2010, The history of ecosystem services in economic history and practice: From early notions to market and payment schemes, Ecological Economics, 69, 6, s. 1209–1218.
• Granovetter M., 1985, Economic Action and Social Structure: The Problem of Embeddedness, American Journal of Sociology, 91, 3, s. 481–510.
• Granovetter M., 2002, A Theoretical Agenda for Economic Sociology [w:] M. Guillen, R. Collins, P. England, M. Meyer (red.), The New Economic Sociology: The Developments in an Emerging Field, Stanford University, Russel Sage Foundation, New York.
• Grossman G.M., Krueger A.B., 1995, Economic growth and the environment, Quarterly Journal of Economics, 110, 2, s. 353–377.
• Hickel J., 2022, Mniej znaczy lepiej, Karakter, Kraków.
• Horodecka A., 2018, Obraz człowieka we współczesnej ekonomii, Oficyna Wydawnicza Szkoły Głównej Handlowej, Warszawa.
• Hotelling H., 1931, The economics of exhaustible resources, Journal of Political Economy, 39, 2, s. 137–175.
• Kiełczewski D., 2016, Racjonalność człowieka gospodarującego w ujęciu koncepcji homo sustinens, Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 449, s. 269–276.
• Kiełczewski D., 2021, Koncepcja zintegrowanej teorii ekonomicznej zrównoważonego rozwoju. Między mainstreamem a heterodoksją ekonomiczną, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
• Kołodko G.W., 2016, Nowy pragmatyzm, czyli ekonomia i polityka dla przyszłości [w:] J. Pach, K. Kowalska, P. Szyja (red.), Ekonomia umiaru. Realna perspektywa? Nowy paradygmat Grzegorza W. Kołodko, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Kowalczewski W., 2013, Przedsiębiorstwo w teorii ekonomicznej i praktyce gospodarczej, Zeszyty Naukowe Uczelni Warszawskiej im. Marii Skłodowskiej-Curie, 1, 39, s. 85–100.
• Krakowiak-Bal A., 2019, Zrównoważona konkurencyjność obszarów wiejskich w województwie małopolskim – ujęcie wielokryterialne, C.H. BECK Warszawa.
• Krugman P., Wells R., 2020, Mikroekonomia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Kwarciński T., 2014, Racjonalność, normatywne zaangażowanie i autonomia podmiotu, Prakseologia, 156, s. 297–324.
• Lal R., 2015, Restoring Soil Quality to Mitigate Soil Degradation, Sustainability, 7, 5, s. 5875–5895.
• Lawson T., 1997, Economics and Reality, Routledge, London.
• Lawson T., 2006, The Nature of Heterodox Economics, Cambridge Journal of Economics, 30, 4, s. 483–505.
• Luten D.B., 1980, Ecological Optimism in the Social Sciences. The Question of Limits to Growth, American Behavioral Scientist, 24, 1, s. 125–151.
• Mączyńska E., 2021, Kryzysy jako impulsy zmian systemów społeczno-gospodarczych, MAZOWSZE Studia Regionalne, 37, Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego w Warszawie, Warszawa, s. 11–32, https://doi.org/10.21858/msr.37.01
• Mäler K.G., 2001, Economic Growth and the Environment [w:] S.A. Levin (red.), Encyclopedia of Biodiversity, Elsevier, s. 277–281.
• Mert M., Bölük G., 2016, Do Foreign Direct Investment and Renewable Energy Consumption Affect the CO2 Emissions? New Evidence from a Panel ARDL Approach to Kyoto Annex Countries, Environmental Science and Pollution Research, 23, s. 21669–21681.
• Neumayer E., 2010, Weak versus strong sustainability: Exploring the Limits of Two Opposing Paradigms, 3rd ed., Edward Elgar Publishing, Cheltenham.
• Neumayer E., 2012, Human Developments and Sustainability, Journal of Human Development and Capabilities, 13, 4, s. 401–449.
• Nordhaus W.D., 1974, Resource as a constraint on growth, American Economic Review, 62, 2, s. 22–25.
• Nordhaus W.D., 2021, Kasyno Klimatyczne. Ryzyko, niepewność i ekonomia globalnego ocieplenia, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Özokcu S., Özdemir Ö., 2017, Economic growth, Energy and environmental Kuznets curve, Renewable and Sustainable Energy Reviews, 72, s. 639–647.
• Pajestka J., 1990, Prolegomena globalnej racjonalności człowieka, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Pettit Ph., 2001, The virtual reality of homo oeconomicus [w:] U. Mäkki (red.), The Economic World View: Studies in the Ontology of Economics, Oxford University Press, Oxford.
• PKB definicja, https://stat.gov.pl/metainformacje/slownik-pojec/pojecia-stosowane-w-statystyce-publicznej/364,pojecie.html [dostęp: 25.03.2023].
• Popkiewicz M., 2014, Stężenie CO2 – jak zmieniało się na przestrzeni wieków? Miesięcznik Dzikie Życie, 6, 240, https://dzikiezycie.pl/archiwum/2014/czerwiec-2014/stezenie-co2-jak-zmienialo-sie-na-przestrzeni-wiekow [dostęp: 23.03.2023].
• Rappaport A., 1999, Wartość dla akcjonariuszy. Poradnik menedżera i inwestora, WIG-Press, Warszawa.
• Rist G., 2015, Urojenia ekonomii, Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa.
• Rogall H., 2010, Ekonomia zrównoważonego rozwoju, Zysk i s-ka, Poznań.
• Schrader U., 2007, The moral responsibility of consumers as citizens, International Journal of Innovation and Sustainable Development, 2, 1, s. 79–96.
• Sen A.K., 1977, Rational Fools: A Critique of the Behavioral Foundations of Economic Theory, Philosophy And Public Affairs, 6, 4, s. 317–344.
• Siebenhüner B., 2000, Homo Sustinens – towards a new conception of humans for the science of sustainability, Ecological Economics, 32, 1, s. 15–25.
• Słodowa-Hełpa M., 2015a, Interdyscyplinarna natura paradygmatu rozwoju – uwarunkowania i propozycje usprawnienia dialogu, Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, 41, 67–92.
• Słodowa-Hełpa M., 2015b, Odkrywanie na nowo dobra wspólnego, Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy, 43, 7–24.
• Smith A., 2015, Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Stern D.I., 2017, The environmental Kuznets curve after 25 years, Journal of Bioeconomics, 19, 1, 2 s. 7–28, https://doi.org/10.1007/s10818-017-9243-1
• Stern D.I., 2018, The Environmental Kuznets Curve [w:] Reference Modules in Earth Systems and Environmental Sciences, Elsevier, http://doi.org.10.1016/B978-0-12-409548-9.0.09278-2 [dostęp: 6.04.2023].
• Stiglitz J.E., 2015, Cena nierówności, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
• Stiglitz J.E., 2020, Ludzie chcą zysku nie wyzysku, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Stiglitz J.E., Fitoussi J.P., Durand M., 2019, Poza PKB. Mierzmy to, co ma znaczenie dla rozwoju społeczno-gospodarczego, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Stiglitz J.E., Sen A.K., Fitoussi J.P., 2013, Błąd pomiaru. Dlaczego PKB nie wystarcza, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Szarzec K., 2005, Racjonalny podmiot gospodarczy w klasycznej myśli ekonomicznej i jej rozwinięcie we współczesnych kontynuacjach, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne i Fundacja Promocji i Akredytacji Kierunków Ekonomicznych, Warszawa.
• Światowy dzień długu ekologicznego 2022: następne pięć miesięcy będziemy żyć na kredyt, 2022, https://swiatoze.pl/swiatowy-dzien-dlugu-ekologicznego-2022/ [dostęp: 25.03.2023].
• Thaler R., 2000, From homo Oeconomicus to Homo Sapiens, Journal of Economic Perspectives, 14, 1, s. 133–141.
• Urban D., 2020, Finansyzacja gospodarki w ujęciu makroekonomicznym, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 1, s. 232–234.
• van der Voet E., van Oers L., Nikolic I., 2005, Dematerialization. Not Just a Matter of Weight, Journal of Industrial Ecology, 8, 4, s. 121–137.
• Wawrzyniak D., 2018, Weryfikacja środowiskowej krzywej Kuznetsa dla krajów Unii Europejskiej, Ekonomista, 3, s. 57–73.
• Weintraub E.R., 2003, Neoclassical Economics [w:] D.R. Henderson (red.), The Concise Encyclopedia of Economics, https://www.econlib.org/library/Enc1/NeoclassicalEconomics.html [dostęp: 6.04.2023].
• Wilczyńska-Michalik W., Świder K., 2010, Założenia koncepcji Ekologicznego Śladu i przykłady obliczeń dla dużych miast, Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia Geographica, 1, s. 103–125.
• Włodarczyk J., 2008, Racjonalność gospodarowania a druga zasada termodynamiki, Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, 48, s. 75–92.
• Wyżnikiewicz B., 2017, Produkt krajowy brutto jako przedmiot krytyki, Wiadomości Statystyczne, 3, 670, s. 5–15.
• Yadav N., Sushil S., Sagar M., 2013, Performance measurement and management frameworks, Research trends of the last two decades, Business Process Management Journal, 19, 6, s. 947–971.
• Zieleniewski J., 1979, Organizacja i zarządzanie, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.

Identifiers

DOI

10.21858/msr.45.01

Biblioteka Nauki

16449935