Plac Marszałka Józefa Piłsudskiego – trwały element w przestrzeni Warszawy. Od dziedzińca pałacowego do otoczenia Soboru, od końca XVIII do początku XX w.

• Authors: Anna Wieczorek , Magnolia Gorzelak

Title variants

EN

Marshall Józef Piłsudski Square – a permanent feature in Warsaw’s urban space. From the palace courtyard to the surroundings of the Cathedral from the late 18th to the early 20th century

Abstracts

EN

There are many publications on Marshal Józef Piłsudski Square in Warsaw and the surrounding buildings covering the history of the capital, as well as the history of architecture and urban planning. There are also substantial cartographic and iconographic resources available in museums and archives. An analysis of the source materials indicates a significant dispersion of information. There is a lack of a compendium on the origins of the Square, changes in its appearance, and the associated design concepts. These issues are the subject of a series of articles under the common Marshall Józef Piłsudski Square – a permanent feature in Warsaw’s urban space. This article, the second in the series, presents how the appearance of the Square changed from the late 18th to the early 20th century, transforming from the courtyard of the Saxon Palace into the surroundings of the Cathedral.

PL

O warszawskim Placu Marszałka Józefa Piłsudskiego i otaczających go budynkach można przeczytać w wielu książkach i artykułach dotyczących dziejów stolicy oraz historii architektury i urbanistyki. Istnieją również spore zasoby kartograficzne i ikonograficzne w muzeach i archiwach. Analiza materiałów źródłowych wskazuje na duże rozproszenie informacji. Brakuje kompendium wiedzy dotyczącej genezy powstania Placu, zmian w jego wyglądzie i związanej z tym myśli projektowej. Tym zagadnieniom poświęcony jest cykl artykułów pod wspólnym tytułem Plac Marszałka Józefa Piłsudskiego – trwały element w przestrzeni Warszawy. Niniejszy artykuł, drugi w tym cyklu, opowiada jak zmieniał się wygląd Placu od końca XVIII do początku XX w., przekształcając się z Dziedzińca Pałacu Saskiego w otoczenie Soboru.

Keywords

PL

Plac Marszałka Józefa Piłsudskiego; Pałac Saski; Pałac Brühla; Oś Saska

EN

Marshall Józef Piłsudski Square; Saxon Palace; Brühl Palace; Saxon Axis

• Publisher: Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego w Warszawie
• Journal: MAZOWSZE Studia Regionalne
• Year: 2024
• Issue: 49
• Pages: 91-117

Dates

published

2024

Contributors

author

Anna Wieczorek

author

Magnolia Gorzelak

• Wyższa Szkoła Ekologii i Zarządzania w Warszawie

References

• Bieniecki Z., 1960, Oś barokowa Warszawy, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, t. V, s. 469–522.
• Brzostek B., 2021, Wstecz. Historia Warszawy do początku, Muzeum Warszawy, Warszawa.
• Chrościcki J.A., Rottermund A., 1977, Atlas architektury Warszawy, Wydawnictwo Arkady, Warszawa.
• Gieysztor A., Durko J. (red.), 1980, Warszawa jej dzieje i kultura, Wydawnictwo Arkady, Warszawa.
• Janczewski H., 1971, Warszawa. Geneza i rozwój inżynierii miejskiej, Wydawnictwo Arkady, Warszawa.
• Jeżewski A. – tekst, Kobielski D., Hermańczyk T. (red.), 1960, Warszawa na starej fotografii, Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne RSW „Prasa”, Redakcja Tek i Albumów, Warszawa.
• Karczewski A.J.M., 1955, Z dziejów trasy Belweder – Zamek – Żoliborz, Studia z historii budowy miast, Prace Instytutu Urbanistyki i Architektury, t. V, z. 1–14.
• Królikowski L., 2006, Oblicza stolicy. Nasz Ursynów – Nasza Warszawa – Nasza Polska, Warszawa.
• Królikowski L., 2014, Ursynów wczoraj, dziś, jutro, Warszawa.
• Lubomirska M., 2002, Pamiętniki księżnej Marii Zdzisławowej Lubomirskiej 1914–1918, do druku przygotował J. Pajewski, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
• Majewski J.S., 2003, Warszawa nieodbudowana. Metropolia Belle Epoque, Veda, Warszawa.
• Mączak A. (red.), 2006, Historia Europy, Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich Wydawnictwo, Wrocław–Warszawa–Kraków.
• Miłobędzki A., 1968, Zarys dziejów architektury w Polsce, Wiedza Powszechna, Warszawa.
• Nałęcz D., Nałęcz T., 1987, Józef Piłsudski – legendy i fakty, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Warszawa.
• Stępiński Z., 1988, Siedem placów Warszawy, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Sienkiewicz W. (red.), 2006, Ilustrowany atlas historii Polski, Demart Sp. z o.o., Warszawa.
• Watt R.M., 2005, Gorzka Chwała. Polska i jej los 1918–1939, A.M.F. Plus Group Sp. z o.o., Warszawa.
• Wieczorek A., Gorzelak M., 2024, Plac Marszałka Józefa Piłsudskiego – trwały element w przestrzeni Warszawy. Geneza powstania, MAZOWSZE Studia Regionalne, 48, Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego w Warszawie, Warszawa, s. 113–133, https://www.doi.org/10.21858/msr.48.05
• Wieczorek A., Kołodziej J., 1998, Krajobraz kulturowy Warszawy. Oś Saska – problemy ochrony konserwatorskiej, Ochrona Zabytków, 51, 2, s.156–161.
• Zahorski A. (red.), 1984, Warszawa w latach 1526–1795, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Zamoyski A., 2011, Polska. Opowieść o dziejach niezwykłego narodu 966–2008, Wydawnictwo Literackie, www.wydawnictwoliterackie.pl.
• Plan Warszawy i okolic z 1808 r. Archiwum Główne Akt Dawnych (Inwentarz zbioru kartograficznego 092-02), http://agadd2.home.net.pl/metrykalia/402/album/92-2/index.html [dostęp marzec, kwiecień 2024], w skrócie AGAD 1808, 092-02.
• Plan ogólny Warszawy z 1819 r. Archiwum Główne Akt Dawnych (Inwentarz zbioru kartograficznego 077-06), http://agadd2.home.net.pl/metrykalia/402/album/77-6/index.html [dostęp marzec, kwiecień 2024], w skrócie AGAD 1819, 077-06.
• Plan zabudowań w Ogrodzie Saskim w Warszawie, datowany na lata 1830–1836 Archiwum Główne Akt Dawnych (Inwentarz zbioru kartograficznego 069-01), http://agadd2.home.net.pl/metrykalia/402/album/69-1/index.html [dostęp marzec, kwiecień 2024], w skrócie AGAD 1830–1836, 069-01.
• Plan okolic Warszawy z 1836 r. Archiwum Główne Akt Dawnych (Inwentarz zbioru kartograficznego 048-16a), http://agadd2.home.net.pl/metrykalia/402/album/48-16A/index.html [dostęp marzec, kwiecień 2024], w skrócie AGAD 1836, 048-16a.
• Plan miasta Warszawy z wykazem ulic z 1876 r. Archiwum Główne Akt Dawnych (Inwentarz zbioru kartograficznego 145-03), http://agadd2.home.net.pl/metrykalia/402/album/145-3/index.html [dostęp marzec, kwiecień 2024], w skrócie AGAD 1876, 145-03.
• Plan placu Saskiego w mieście Warszawie z 1883 r. Archiwum Główne Akt Dawnych (Inwentarz zbioru kartograficznego 29-16), http://agadd2.home.net.pl/metrykalia/402/album/29-16/index.html [dostęp marzec, kwiecień 2024], w skrócie AGAD 1883, 029-16.
• Plan opracowany pod kierunkiem Williama Heerleina Lindleya w skali 1:10 000, wydany w 1912 r. Publikowany – Wydawca: Muzeum Warszawy Muzeum Warszawy, Gabinet Planów i Map Warszawy, https://muzeumwarszawy.pl/obiekt/plan-niwelacyjny-miasta-warszawy-w-skali-110-000-wydany-w-1912-roku-opracowany-pod-kierunkiem-williama-heerleina-lindleya/ [dostęp marzec, kwiecień], w skrócie MW 1912.
• Plan miasta stołecznego Warszawy i Okolic z 1916 r. Archiwum Główne Akt Dawnych (Inwentarz zbioru kartograficznego 478-14), http://agadd2.home.net.pl/metrykalia/402/album/478-14/index.html [dostęp marzec, kwiecień 2024], w skrócie AGAD 1916, 478-14.
• Mapa Warszawy z 2024 r. https://mapa.um.warszawa.pl/mapaApp1/mapa?service=mapa_historyczna# [dostęp marzec, kwiecień 2024], w skrócie https://mapa.um.warszawa.pl
• Mapa Warszawy i okolic z 2024 r. [dostęp marzec, kwiecień 2024], w skrócie https://www.mapz.com/
• Otok Planu Warszawy i okolic z 1819 r. Archiwum Główne Akt Dawnych (Inwentarz zbioru kartograficznego 092-04), http://agadd2.home.net.pl/metrykalia/402/album/92-4/index.html [dostęp marzec, kwiecień 2024], w skrócie AGAD 1819, 092-04.
• Obelisk ku czci generałów i oficerów polskich, którzy w powstaniu listopadowym rzekomo dochowali wierności carowi i zginęli z rąk powstańców (projekt datowany na lata 1834–1837) Archiwum Główne Akt Dawnych (Inwentarz zbioru kartograficznego 009-06), http://agadd2.home.net.pl/metrykalia/402/album/9-6/index.html [dostęp marzec, kwiecień 2024], w skrócie AGAD 1834–1837, 009-06.
• Projekt prawosławnego soboru pw. Św. Aleksandra Newskiego na pl. Saskim datowany na 1894 r. Archiwum Główne Akt Dawnych (Inwentarz zbioru kartograficznego 015-01), http://agadd2.home.net.pl/metrykalia/402/album/15-1/index.html [dostęp marzec, kwiecień 2024], w skrócie AGAD 1894, 015-01.
• Mail AGAD z 2024.04.08 r. do Anny Wieczorek – odpowiedź na maila Anny Wieczorek z dnia 2024. 04.05 w sprawie Planu zabudowań w Ogrodzie Saskim w Warszawie, w skrócie AGAD mail.
• Mail Sekretariatu Biura Stołecznego Konserwatora Zabytków z 2024.04.10 r. do Anny Wieczorek – odpowiedź na maila Anny Wieczorek z dnia 2024. 04.05 w sprawie otoczenie Domu bez kantów – budynków Sądów Wojskowych i Komendy Miasta w Warszawie, w skrócie SKZ mail.
• Proklamacja datowana na 5 listopada 1916 r., https:// upload.wikimedia.org//wikipedia//com [dostęp 22.03.2024], w skrócie Akt z 5.11.1916 r.
• Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie https://www.google.pl/search?q=agad&sca_esv=65b627a4699ea87d&source=hp&ei=mwghZsqzK-C5wPAPxtmwuAs&iflsig=ANes7DEAAAAAZiEWq1-MbTSG1zoDIIXS6wZt4aGKpV98&udm=&gs_ssp=eJzj4tLP1TfItiivzMszYLRSNagwMTdMTU42S7M0SjG2SDNLsjKoSLQwSLY0Mza3MEs2MDI1T_JiSUxPTAEA2f0QFQ&oq=AGAD&gs_lp=Egdnd3Mtd2l6IgRBR0FEKgIIADIUEC4YgAQYsQMYgwEYxwEYjgUYrwEyCBAuGIAEGLEDMggQABiABBixAzIFEAAYgAQyBRAAGIAEMgUQABiABDIOEC4YgAQYxwEYjgUYrwEyCxAAGIAEGLEDGIMBMgUQABiABDIFEAAYgARIkEdQlgtY4zVwAngAkAEAmAFroAGjA6oBAzQuMbgBAcgBAPgBAZgCB6AC1QSoAgrCAgoQABgDGOoCGI8BwgIKEC4YAxjqAhiPAcICERAuGIAEGLEDGNEDGIMBGMcBwgIOEAAYgAQYsQMYgwEYigXCAgsQLhiABBixAxiDAcICDhAuGIAEGLEDGIMBGIoFwgILEC4YgAQYxwEYrwHCAgUQLhiABJgDHZIHAzMuNKAHxFA&sclient=gws-wiz [dostęp 18.04.2024], w skrócie AGAD.

Identifiers

DOI

10.21858/msr.49.05

Biblioteka Nauki

32444013