Dlaczego o dyslalii trzeba dziś mówić inaczej? O trzech ujęciach dyslalii w polskiej logopedii

• Authors: Danuta Pluta-Wojciechowska

Title variants

EN

Why do We Need to Talk Differently about Dyslalia Today? On Three Approaches to Dyslalia in Polish Speech Therapy

Abstracts

EN

The author presents an analysis of changes in the approaches that have occurred in Polish speech therapy towards patients with phoneme realization disorders. One presents the context in which Polish speech therapy is developing, which is related to the opportunities (and also the threats) that are associated with the uncontrolled market of various trainings, webinars, the space for exchanging opinions of numerous specialists formulating their views on the Internet and in other sites (e.g. Facebook , websites providing advice on speech disorders, including speech impediments). In the next part of the study the author presents three perspectives of phoneme realization disorders, namely: the traditional perspective, the new perspective and - which is a complementary view of the analysis - the traditional powdered perspective. The work ends with conclusions and postulates regarding the development of speech therapy in its academic and educational dimension.

PL

Autorka przedstawia analizę zmian postępowania w przypadku osób z zaburzeniami realizacji fonemów, które zaszły/zachodzą w polskiej logopedii. Przedstawia kontekst, w jakim rozwija się polska logopedia, co ma związek z możliwościami (a także z zagrożeniami), łączącymi się z niekontrolowanym rynkiem różnorodnych szkoleń, webinariów, przestrzenią wymiany opinii rozmaitych specjalistów, formułujących swoje opinie w internecie i nie tylko (np. facebook, strony internetowe udzielające porad na temat zaburzeń mowy, w tym wad wymowy). W kolejnej części opracowania autorka przedstawia trzy ujęcia zaburzeń realizacji fonemów, a mianowicie: ujęcie tradycyjne, ujęcie nowe i – co jest dopełniającą perspektywą analizy – ujęcie tradycyjne pudrowane. Pracę kończą wnioski i postulaty dotyczące rozwoju logopedii w jej wymiarze naukowym i związanym z kształceniem.

Keywords

PL

rozwój logopedii; zaburzenia realizacji fonemów; różne ujęcia dyslalii; dyslalia; wady wymowy; teoria i praktyka dyslalii; kształcenie logopedów

EN

development of speech therapy; disorders of phoneme realization; various perspectives of dyslalia; dyslalia; speech defects; theory and treatment of dyslalia; education of speech; therapists

• Publisher: Polskie Towarzystwo Logopedyczne
• Journal: Logopedia
• Year: 2023
• Volume: 52
• Issue: 1
• Pages: 197-226

Dates

published

2023

Contributors

author

Danuta Pluta-Wojciechowska

• Uniwersytet Śląski Instytut Językoznawstwa

• https://orcid.org/0000000304256006

References

• ASHA – American Speech-Language Hearing Association, b.d., Evidence-Based Practice (EBP), <https://www.asha.org/Research/EBP/Evidence-Based-Practice/> (dostęp: 20.07.2018).
• Brackenbury T., Burroughs E., Hewitt L.E., 2008, A Qualitative Examination of Current Guidelines for Evidence-Based Practice in Child Language Intervention, „Language Speech and Hearing Services in Schools” 38 (1), s. 78–88.
• Brumbaugh K.M., Smit A.B., 2013, Treating children ages 3–6 who have speech sound disorder. A survey, „Language, Speech, and Hearing Services in Schools” 44 (3), s. 306–319.
• Bunton K., 2008, Speech versus Nonspeech: Different Tasks. Different Neural Organization. „Seminars in Speech and Language”, vol. 29 (4), s. 267–275.
• Czaplewska E., 2012, Diagnoza zaburzeń rozwoju artykulacji, [w:] Diagnoza logopedyczna. Podręcznik akademicki, red. E. Czaplewska, S. Milewski, Gdańsk 2012, s. 65–120.
• Demel G., 1978, Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, Warszawa.
• Emiluta-Rozya D., 2013a, Całościowe badanie logopedyczne z materiałem obrazkowym, Warszawa.
• Emiluta-Rozya D., Lipiec D., 2021, Zaburzenia artykulacji – przyczyny, symptomatologia, klasyfikacje, [w:] Logopedia przedszkolna i wczesnoszkolna. Rozwój sprawności językowych. Podstawowe problemy logopedyczne, red. A. Domagała, U. Mirecka, Gdańsk, s. 330–363.
• Forrest K., 2002, Are oral-motor exercises useful in treatment of phonological/articulation disorders?„Seminars in Speech and Language”, vol. 23, s. 15–25.
• Grabias S., 2008, Postępowanie logopedyczne. Diagnoza, programowanie terapii, terapia. „Logopedia” t. 37, s. 13–27.
• Grabias S., 2012, Teoria zaburzeń mowy. Perspektywy badań, typologie zaburzeń, procedury postępowania logopedycznego, [w:] Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, red. S. Grabias, Z.M. Kurkowski, Lublin.
• Grabias S., Panasiuk J., Woźniak T., 2015, Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego. Podręcznik akademicki, Lublin.
• Gúthová M., Šebianová D., 2002, Terapia dyslálie. [w:] Terapia narušenej komunikačnej schopnosti, red. V. Lechta et al, s. 119–144.
• Kania J.T., 2001, Dyslalie na tle procesu rozwojowego artykulacji, „Biuletyn Fonograficzny” 1967, nr 8. Przedruk J.T. Kania, Szkice logopedyczne, Lublin, s. 175–192.
• Kita M., 2012, „Razem”. Konsiliencja, interdyscyplinarność, transdyscyplinarność, [w:] Transdyscyplinarność badań nad komunikacją medialną, red. M. Kita, M. Ślawska, t. 1: Stan wiedzy i postulaty badawcze, Katowice, s. 11–30.
• Koczanowicz L., 2011, Interdyscyplinarność między rabunkiem a dialogiem, [w:] Interdyscyplinarność i transdyscyplinarność pedagogiki – wymiary praktyczny i teoretyczny, red. R. Włodarczyk, W. Żłobicki, Kraków, s. 35–43.
• Konopska L., 2002, Jakość wymowy osób z wadą zgryzu, „Logopedia”, t. 31, s. 157–198.
• Konopska L., 2006, Wady wymowy u osób z wadami zgryzu, Szczecin.
• Konopska L., 2015a, Desonoryzacja w dyslalii. Analiza artykulacyjna, akustyczna i audytywna, Szczecin.
• Konopska L, 2015b, Postępowanie logopedyczne w przypadku osób z wadą zgryzu, [w:] Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego. Podręcznik akademicki, red. S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak, Lublin, s. 626–654.
• Kotarbiński T., 1957, Myśli o działaniu, Warszawa.
• Krzysztofiak W., 2022, KRYSZTOFIAK: BLOG GLOBALNY: Naukowcy i studenci!!! Strzeżcie się psów ogrodnika (krysztofiak-wojciech.blogspot.com) dostęp. 25.01.2022 r.).
• Lipiec D., Więcek-Poborczyk I., 2021, Nienormatywne dźwiękowe realizacje fonemów języka polskiego u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, [w:] Logopedia przedszkolna i wczesnoszkolna. Rozwój sprawności językowych. Podstawowe problemy logopedyczne, red. A. Domagała, U. Mirecka, Gdańsk, s. 88–121.
• Lof G., 2009, The nonspeech-oral motor exercise phenomenon in speech pathology practice, [w:] C. Bower: Children’s speech sound disorders, Oxford, s. 181–184.
• Lof G., 2008, Controversies surrounding nonspeech oral motor exercises for childhood speech disorders, „Seminars in Speech and Language” 29 (4), s. 253–255.
• Lof G., 2003, Oral motor exercises and treatment outcomes, „Perspectives on Language, Learning and Education” 10 (1), s. 7–12.
• Lorenc A., 2016, Wymowa normatywna polskich samogłosek nosowych i spółgłoski bocznej, Warszawa.
• Malicka I., 2019, Dysfunkcje oddychania i połykania jako przyczyny zaburzeń mowy dzieci w wieku przedszkolnym oraz wczesnoszkolnym, niepublikowana rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem dr hab. prof. UŚ Danuty Pluty-Wojciechowskiej, Katowice, Uniwersytet Śląski.
• Michalak-Widera, 2007, Miłe uszom dźwięki. Usprawnianie narządów mowy i ćwiczenia prawidłowego wymawiania głosek, Katowice.
• Michalak-Widera I., 2012, Terapia dyslalii, [w:] W świecie logopedii. Materiały dydaktyczne, red. A. Podstolec, K. Węsierska, Katowice.
• Michalik M., 2015, Transdyscyplinarność logopedii – między metodologiczną koniecznością a teoretyczną utopią, [w:] Metodologia badań logopedycznych z perspektywy teorii i praktyki, red. S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray Gdańsk, s. 32–46.
• Ostapiuk B., 1997, Zaburzenia dźwiękowej realizacji fonemów języka polskiego – propozycja terminów i klasyfikacji, „Audiofonologia”, t. 10, s. 117–136.
• Ostapiuk B., 2002, Dziecięca artykulacja czy wada wymowy – między fizjologią a patologią, „Logopedia” nr 31, s. 95–156.
• Ostapiuk B., 2005, Logopedyczna ocena ruchomości języka, [w:] Logopedia. Teoria i praktyka, red. M. Młynarska, T. Smereka, Wrocław, s. 299–306.
• Ostapiuk B., 2013a, Dyslalia. O badaniu jakości wymowy w logopedii, Szczecin.
• Ostapiuk B., 2013b, Dyslalia ankyloglosyjna. O krótkim wędzidełku języka, wadliwej wymowie i skuteczności terapii, Szczecin.
• Ostapiuk B., 2015, Postępowanie logopedyczne u osób z dyslalią i ankyloglosją, [w:] Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego. Podręcznik akademicki, red. S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak, Lublin, s. 655–685.
• Ostapiuk B., Pluta-Wojciechowska D., Grabias S., Woźniak T., 2018, Dyskusja po dyskusji na konferencji w Chorzowie, czyli o niektórych problemach logopedii w Polsce, „Logopedia”, t. 1, nr 47, s. 369–398.
• Pluta-Wojciechowska D., 2002, Realizacja fonemów języka polskiego u osób z rozszczepem podniebienia pierwotnego i/lub wtórnego – przegląd wybranych problemów, stanowisk, propozycji, „Logopedia”, t. 31, s. 199–225.
• Pluta-Wojciechowska D., 2005, Lowely, jody i safy”, czyli o tzw. substytucjach i deformacjach, „Śląskie Wiadomości Logopedyczne” nr 8, s. 26–29.
• Pluta-Wojciechowska D., 2008a, Zaburzenia mowy u dzieci z rozszczepem podniebienia. Badania – teoria – praktyka, wyd. 2 poprawione i poszerzone, Bytom.
• Pluta-Wojciechowska D., 2008b, Standard postępowania logopedycznego w przypadku osób z rozszczepem wargi i podniebienia, „Logopedia”, nr 37, s. 175–205.
• Pluta-Wojciechowska D., 2010, Podstawy patofonetyki mowy rozszczepowej. Dyslokacje, Bytom.
• Pluta-Wojciechowska D., 2011, Mowa dzieci z rozszczepem wargi i podniebienia, Kraków.
• Pluta-Wojciechowska D., 2013, Zaburzenia czynności prymarnych i artykulacji. Podstawy postępowania logopedycznego, Bytom.
• Pluta-Wojciechowska D, 2015a, Standard postępowania logopedycznego w przypadku rozszczepu wargi i podniebienia, [w:] Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego. Podręcznik akademicki, red. S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak, Lublin, s. 727–780.
• Pluta-Wojciechowska D., 2015b, Analityczno-fonetyczna ocena realizacji fonemów w logopedii, [w:] Metody i narzędzia diagnostyczne w logopedii, red. M. Kurkowska, E. Wolańska, Warszawa.
• Pluta-Wojciechowska D., 2017, Dyslalia obwodowa. Diagnoza i terapia logopedyczna wybranych form zaburzeń, Bytom.
• Pluta-Wojciechowska D., 2019a, Dyslalia obwodowa. Diagnoza i terapia logopedyczna wybranych form zaburzeń, wyd. 2 poprawione i poszerzone, Bytom.
• Pluta-Wojciechowska D., 2019b, Efektywność terapii dyslalii. Logopedyczno-lingwistyczna analiza wyników badań, Katowice.
• Pluta-Wojciechowska D., 2019c, Orofacjologopedia, „Logopedia”, nr 49, s. 137–158.
• Pluta-Wojciechowska D., 2020a, Terapia strategiczna dyslalii obwodowej. Inspiracje do ćwiczeń warg i języka dla dzieci oraz dorosłych, Bytom.
• Pluta-Wojciechowska D., 2020b, Logopaedics as an Interdisciplinary Science in the Eyes of Speech Therapists. Preliminary Research Results, „Logopaedica Lodziensia”, nr 4, s. 141–155.
• Pluta-Wojciechowska D., 2020c, Terapia tradycyjna a terapia strategiczna dyslalii obwodowej, „Logopedia” nr 49–1, s. 47–66.
• Pluta-Wojciechowska D., 2021, Przygotowanie logopedy do pracy z dzieckiem z rozszczepem wargi i/lub podniebienia. Projekt modelu kształcenia, „Logopaedica Lodziensia”, nr 5, s. 171–183.
• Pluta-Wojciechowska D., 2022a, Tzw. Seplenienie boczne. O objawie i mechanizmie zaburzeń, „Logopedia” 51–1, t. 1, s. s. 205–224.
• Pluta-Wojciechowska D., 2022b, O kształceniu logopedów w zakresie dyslalii. Nowe wyzwania, „Logopaedica Lodziensia”, (6), s. 209–229.
• Pluta-Wojciechowska D., 2022c, Donata Oziemczuk, Monika Owsianowska, Nowe spojrzenie na wędzidełko języka u niemowląt i starszych dzieci, Wydawnictwo Stomatologia Oziemczuk, Zielona Góra 2022, ss. 144. „Logopedia” 51–2, s. 299–306.
• Pluta-Wojciechowska D., 2022d, Zaburzenia czynności prymarnych i artykulacji. Podstawy postępowania logopedycznego, wyd. 4 poprawione i poszerzone, Bytom.
• Pluta-Wojciechowska D., 2023, w druku, Tradycyjna a nowa diagnoza zaburzeń realizacji fonemów. „Logopaedica Lodziensia”.
• Pluta-Wojciechowska D., Sambor B., 2018, O popularnych, lecz dyskusyjnych ćwiczeniach języka w przypadku obwodowych zaburzeń artykulacji, „Logopedia”, t. 1, nr 47, s. 265–278.
• Powell T.W., 2008, An integrated evaluation of nonspeech oral motor treatments. „Language, Speech, and Hearing Services in Schools” 39, s. 422–427.
• Ramanarayanan V., Tilsenc S., Proctord M., Töger J., Goldsteinf L., Nayakf K.S., Narayanan S., 2018, Analysis of speech production real-time MRI, „Computer Speech & Language” no. 52, s. 1–22.
• Rocławski B., 2010, Podstawy wiedzy o języku polskim dla glottodydaktyków, pedagogów, psychologów i logopedów, Gdańsk.
• Rodak H., 1992, Terapia dziecka z wadą wymowy, Warszawa.
• Sambor B., 2021, Wymowa młodych aktorów. Analiza wyników badań realizacji fonemów spółgłoskowych, Katowice.
• Słownik języka polskiego PWN, b.d., https://sjp.pwn.pl/ (dostęp: 25.05.2022).
• Sołtys-Chmielowicz A., 2008, Zaburzenia artykulacji. Teoria i praktyka, Kraków.
• Stasiak J., 2015, Postępowanie logopedyczne w przypadku dyslalii, [w:] Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego. Podręcznik akademicki, red. S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak, Lublin, s. 227–236.
• Stecewicz M., Halczy-Kowalik L., 2015, Postępowanie logopedyczne u osób po wycięciu nowotworu jamy ustnej, [w:] Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego, red. S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak, Lublin, s. 687–725.
• Styczek I., 1981, Logopedia, Warszawa.
• Trzaskalik J., 2016, Seplenienie boczne w polskiej literaturze logopedycznej. Rozważania teoretyczne, „Forum Logopedyczne”, 24, s. 33–46.
• Trzaskalik J., 2017, Terminologiczne dyskusje wokół sygmatyzmu i jego rodzajów – na przykładzie sygmatyzmu lateralnego, [w:] Współczesne tendencje w diagnozie i terapii logopedycznej, red. D. Pluta-Wojciechowska, B. Sambor, Gdańsk, s. 137–153.
• Van Riper Ch., Irwin J.V., 1970, Artikulationsstörungen. Diagnose und Behandlung, Berlin–Charlottenburg.

Identifiers

DOI

10.24335/101j-5b27

Biblioteka Nauki

24373235