Wadliwa pozycja języka w realizacjach fonemu samogłoskowego /i/ oraz w realizacjach fonemów spółgłoskowych /ɕ, ʑ, ʨ, ʥ, ɲ, j/

• Authors: Lilianna Konopska

Title variants

EN

Defective Position of the Tongue in the Realization of the Vowel Phoneme /i/ and in the Realization of Consonant Phonemes /ɕ, ʑ, ʨ, ʥ, ɲ, j/

Abstracts

EN

The paper deals with the issue of the high frontal system of the tongue in the realization of the vowel phoneme /i/, as well as consonant phonemes, the realization of which includes the high frontal system of the tongue. The results of contemporary speech therapy research on selected anatomical and functional conditions of defective realization of consonant phonemes /ɕ, ʑ, ʨ, ʥ, ɲ, j/ and /i/, as well as the phenomenon of depalatalization, are discussed.

PL

W pracy podjęto zagadnienia itowego układu języka w realizacjach fonemu samogłoskowego /i/, a także fonemów spółgłoskowych, w których realizację wpisany jest itowy układ języka. Omówiono wyniki współczesnych badań logopedycznych nad wybranymi anatomiczno-czynnościowymi uwarunkowaniami wadliwych realizacji fonemów spółgłoskowych /ɕ, ʑ, ʨ, ʥ, ɲ, j/ oraz /i/, a także zjawisko depalatalizacji.

Keywords

PL

samogłoska [i]; miękkie spółgłoski; depalatalizacja; wada wymowy

EN

vowel [i]; soft consonants; depalatalization; speech defect

• Publisher: Polskie Towarzystwo Logopedyczne
• Journal: Logopedia
• Year: 2023
• Volume: 52
• Issue: 2
• Pages: 13-35

Dates

published

2023

Contributors

author

Lilianna Konopska

• Uniwersytet Szczeciński, Instytut Pedagogiki, Katedra Pedagogiki Specjalnej

• https://orcid.org/0000000292894683

References

• Benni T., 1959, Fonetyka opisowa języka polskiego: z obrazami głosek polskich podług M. Abińskiego, Wrocław.
• Ciecierska-Zajdel B., 2017, Głoski [ś, ź, ć, ʒ́] w wymowie studentów Uniwersytetu Warszawskiego. Ujęcie socjolingwistyczne, „Poradnik Językowy”, 6, s. 74–83.
• Ciecierska-Zajdel, B., 2020, Wewnątrzjęzykowe uwarunkowania zniekształceń wymowy polskich sybilantów palatalnych, „Logopedia”, 48(1), s. 121–135.
• Ciecierska-Zajdel, B., 2021, Zróżnicowanie realizacji sybilantów dziąsłowo-palatalnych w wymowie studentów Uniwersytetu Warszawskiego. Streszczenie. http://www.polon.uw.edu.pl/documents/9763960/10761134/ciecierska-zajdel_streszczenie.pdf (data dostępu 10 grudnia 2023).
• Cieszyńska-Rożek, J., 2012, Metody wywoływania głosek, Kraków.
• Czaplicki B., Żygis M., Pape D., Jesus L.M.T., 2016, Analiza akustyczna i socjolingwistyczna nowych sybilantów w wymowie młodych kobiet, „Poradnik Językowy”, 7, s. 38–53.
• Dróżdż-Łuszczyk K., Siudzińska N., 2017, Współczesna, nienormatywna wymowa głosek [ś], [ź], [ć], [dź]. Charakterystyka fonetyczna i interpretacja fonologiczna zjawiska, „Prace Filologiczne”, LXXI, s. 115–126.
• Dukiewicz L., 1995, Fonetyka, [w:] Gramatyka współczesnego języka polskiego. Fonetyka i fonologia, red. W.H. Wróbel, Kraków, s. 9–103.
• Ethnologue: Languages of the World, https://www.sil.org/about/endangered-languages/languagesof-the-world (data dostępu: 2 grudnia 2023).
• Fitch W.T., Giedd, J., 1999, Morphology and development of the human vocal tract: A study using magnetic resonance imaging, „The Journal of the Acoustical Society of America”, 106(3), s. 1511–1522.
• Góral-Półrola J., Zakrzewska S., 2016, Będę mówić poprawnie. Program terapii logopedycznej głosek: ś, ź, ć, dź, Kielce.
• Hortis-Dzierzbicka M., Zomkowska, E., Osowicka-Kondratowicz E., Gonet W., 2014/2015, Ocena foniatryczna kandydatów na studia logopedyczne – wyniki badań, spostrzeżenia, uwagi, „Logopedia”, t. 43–44, s. 135–147.
• Jassem W., 1973, Podstawy fonetyki akustycznej, Warszawa.
• Jassem W., 2003, Illustrations of the IPA: Polish, „Journal of the International Phonetic Association”, 33 (1), s. 103–107.
• Kamińska, I., 2008, Laryngologiczne efekty rozsuwania szwu podniebiennego, „Annales Academiae Medicae Stetinensis” vol. 54, 3, s. 24–30.
• Kamińska, I., 2010, Efekty ortodontyczne rozsuwania szwu podniebiennego, „Magazyn Stomatologiczny”, 7–8, s. 18–30.
• Komornicka E., 1999, Uczymy się poprawnie mówić ś ź ć dź. Poradnik logopedyczny z ćwiczeniami, Warszawa.
• Koneczna H., Zawadowski W., 1951, Przekroje rentgenograficzne głosek polskich, Warszawa.
• Konopska L., 2005, Pozanormatywne realizacje fonemu /i/ – doniesienie z własnej praktyki logopedycznej, plakat, XV Konferencja Naukowo-Szkoleniowa Polskiego Towarzystwa Logopedycznego, Lublin.
• Konopska L., 2015a, Postępowanie logopedyczne w przypadku osób z wadą zgryzu, [w:] Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego, red. S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak, Lublin, s. 627–653.
• Konopska L., 2015b, Desonoryzacja w dyslalii. Analiza artykulacyjna, akustyczna i audytywna, Szczecin.
• Konopska L., 2018, Nieprawidłowości w i-towym układzie języka w realizacjach fonemu samogłoskowego /i/ a wadliwe realizacje miękkich fonemów spółgłoskowych, referat wygłoszony na VII Ogólnopolskiej Konferencji Naukowo-Szkoleniowej pt. „Terapia logopedyczna. Strategie – metody – techniki”, Organizator: Naukowe Koło Logopedów i Audiologów UMCS w Lublinie, Lublin, 27–28 stycznia 2018.
• Konopska L., Jankowska M., 2007, Wpływ kolczykowania języka na jakość wymowy, „Logopedia”, 36, s. 77–89.
• Lorenc, A., Święciński, R., 2014, Badania artykulacyjne głosek języka polskiego, „Logopedia”, 43, s. 63–86.
• Malicka I., 2018, Dysfunkcje oddychania i połykania jako przyczyny zaburzeń mowy dzieci w wieku przedszkolnym oraz wczesnoszkolnym, nieopublikowana rozprawa doktorska, Katowice.
• Michalak-Widera I., 2007, Miłe uszom dźwięki. Usprawnienie narządów mowy i ćwiczenia prawidłowego wymawiania głosek, Katowice.
• Myszka, A., 2015, Pięć szeregów głosek dentalizowanych? O półpalatalnych głoskach szumiących i ciszących, „Logopedia Silesiana”, (4), s. 170–182.
• Osowicka-Kondratowicz M., 2013, Specyficzne problemy związane z realizacją spółgłosek w rozwoju mowy dziecka, „Prace Językoznawcze”, XV/2, s. 55–68.
• Osowicka-Kondratowicz M., Serowik A., 2009, Defektywne realizacje spółgłosek palatalnych dentalizowanych przy prawidłowych i nieprawidłowych warunkach zgryzowych. Wskazówki do terapii logopedycznej, „Prace Językoznawcze”, XI, s. 155–177.
• Ostapiuk B., 1997, Zaburzenia dźwiękowej realizacji fonemów języka polskiego – propozycja terminów i klasyfikacji, „Audiofonologia”, t. 10, Warszawa–Lublin.
• Ostapiuk B., 2013a, Dyslalia ankyloglosyjna. O krótkim wędzidełku języka, wadliwej wymowie i skuteczności terapii, Szczecin.
• Ostapiuk B., 2010/2011, Asymetria w tworzeniu głosek u osób z ankyloglosją, „Logopedia”, 39/40, s. 121–146.
• Ostapiuk B., 2013b, Dyslalia: o badaniu jakości wymowy w logopedii, Szczecin.
• Ostapiuk B., Konopska L., 2006, Realizacja fonemu samogłoskowego /i/–wstępne doniesienie z badań własnych, cz. 1, „Logopedia”, 35, s. 189–198.
• Pfitzinger H.R., Niebuhr O., 2011, Historical Development of Phonetic Vowel Systems-The Last 400 Years, In ICPhS, s. 160–163.
• Pluta-Wojciechowska D., 2009, Połykanie jako jedna z niewerbalnych czynności kompleksu ustno-twarzowego, „Logopedia”, 38, s. 119–148.
• Pluta-Wojciechowska D., 2013, Zaburzenia czynności prymarnych i artykulacji. Podstawy postępowania logopedycznego, Bytom.
• Pluta-Wojciechowska D., 2014/2015, Prototypowe doświadczenia orofacjalne, „Logopedia”, t. 43–44, s. 43–62.
• Pluta-Wojciechowska D., 2019, Efektywność terapii dyslalii. Logopedyczno-lingwistyczna analiza wyników badań, Katowice.
• Prusakiewicz-Kucharska S., 2007. Prawidłowa wymowa samogłosek ustnych. https://easyvoice.pl/ emisja-glosu/artykulacja-i-dykcja/prawidlowa-wymowa-samoglosek-ustnych/
• Rocławski B., 2001, Podstawy wiedzy o języku polskim dla glottodydaktyków, pedagogów, psychologów i logopedów, Gdańsk.
• Rocławski B., 2005, Podstawy wiedzy o języku polskim dla glottodydaktyków, pedagogów, psychologów i logopedów, Gdańsk.
• Rocławski B., 2016. Język w tworzeniu artykułowanej mowy, „Rocz. PAM”, 52, 3, s. 23.
• Rutkiewicz-Hanczewska M., 2009, Błąd wymowy czy wada wymowy? O nowej artykulacji głosek szeregu ciszącego, „Język Polski”, 4–5, s. 353–364.
• Sambor B., 2014/2015, Zaburzone wzorce połykania i pozycji spoczynkowej języka a budowa artykulacyjna głoskowych realizacji fonemów u osób dorosłych, „Logopedia”, t. 43/44, s. 149–188.Sambor B., 2015, Mówienie z tzw. szczękościskiem. Fakty i mity, [w:[ Diagnoza i terapia zaburzeń realizacji fonemów, red. D. Pluta-Wojciechowska, Katowice.
• Sambor B., 2016a, Niepożądane cechy fonetyczne samogłosek a zaburzenia czynności prymarnych u osób dorosłych, [w:] Problemy badawcze i diagnostyczne w logopedii, red. I. Jaros, R. Gliwa, Łódź.
• Sambor B., 2016b, Skaza dykcyjna czy wada wymowy? Logopedyczne badanie młodych adeptów sztuki aktorskiej, [w:] Logopedia artystyczna, red. B. Kamińska, S. Milewski, s. 460–485.
• Sambor B., 2021, Wymowa młodych aktorów. Analiza wyników badań realizacji fonemów spółgłoskowych, Katowice.
• Simpson A.P., 2000, Gender-specific differences in the articulatory and acoustic realization of interword vowel sequences in American English. In 5th Seminar on Speech Production: Models and Data. Kloster Seeon, s. 209–212.
• Simpson A.P., 2001, Dynamic consequences of differences in male and female vocal tract dimensions. „The Journal of the Acoustical Society of America”, 109(5), s. 2153–2164.
• Simpson A.P., 2009, Phonetic differences between male and female speech, „Language and linguistics compass”, 3(2), s. 621–640.
• Skorek M., 2000, Samogłoski. Profilaktyka, diagnoza, korekcja nieprawidłowej artykulacji, Kraków.
• Sołtys-Chmielowicz A., 2004, Wady w wymowie samogłosek i ich korygowanie, „Biuletyn Logopedyczny” ZG PTL, 2 (14).
• Styczek I., 1973, Badania eksperymentalne spirantów polskich s, š, ś ze stanowiska fizjologii i patologii mowy, seria: Prace Językoznawcze PAN, Wrocław.
• Styczek I., 1983, Logopedia, Warszawa.
• Toczyska B., 2004. Elementarne ćwiczenia dykcji, Gdańsk.
• Trochymiuk A., Święciński R., 2009, Artykulograficzne badanie wymowy grzbietowej. Studium przypadku, „Logopedia”, 38, s. 173–201.
• UCLA Phonological Segment Inventory Database, https://phoible.org/contributors/UPSID, (data dostępu: 2 grudnia 2023).
• Vorperian H.K., Wang S., Chung M.K., Schimek E.M., Durtschi R.B., Kent R.D., Gentry L.R., 2009, Anatomic development of the oral and pharyngeal portions of the vocal tract: An imaging study, „The Journal of the Acoustical Society of America”, 125(3), s. 1666–1678.
• Vorperian H.K., Wang S., Schimek E.M., Durtschi R.B., Kent R.D., Gentry L.R., Chung M.K., 2011, Developmental sexual dimorphism of the oral and pharyngeal portions of the vocal tract: An imaging study, „J Speech Lang Hear Res.”, Aug; 54(4), s. 995–1010.
• Waszakowa K., 2011, Polszczyzna przełomu XX i XXI wieku: dynamika procesów sprzyjających internacjonalizacji, „Issledovanija po slawianskimi jazykam”, s. 125–142.
• Wein B., Angerstein W., Neuschaefer-Rube C., Obrębowski A., Klajman, S., 1994, Badanie obwodowego narządu mowy przy wymowie głosek polskich za pomocą jądrowego rezonansu magnetycznego (NMR), „Otolaryngologia Polska”, XLVIII, 2, s. 178–198.
• Weirich M., Simpson A.P., 2014, Differences in acoustic vowel space and the perception of speech tempo, „Journal of Phonetics”, 43, s. 1–10.
• Wierzchowska B., 1971, Wymowa polska, Warszawa.
• Wierzchowska B., 1980, Fonetyka i fonologia języka polskiego. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk.
• Wojnarowska E., 2016, Logopeda w szkole teatralnej, [w:] Logopedia artystyczna, red. B. Kamińska, S. Milewski, Gdańsk, s. 486–499.

Identifiers

DOI

10.24335/gacz-8q41

Biblioteka Nauki

27314594