Przyswajanie języka fonicznego przez dzieci z uszkodzeniami słuchu w toku interakcji komunikacyjnych wspomaganych fonogestami

• Authors: Kazimiera Krakowiak

Title variants

EN

Acquisition of Phonic Language by Children with Hearing Impairments during Communication Interactions Supported by Cued Speech

Abstracts

EN

The study contains a theoretical explanation and a synthetic summary of practical and research experiences accumulated during many years of logopedic and pedagogical activities and scientific experiments involving the use of the Cued Speech method in linguistic upbringing of hearingimpaired children. This method is currently used in many countries, most often as complementary with the use of auditory prostheses (particularly cochlear implants) as a way to facilitate listening and to support the natural way of phonic language acquisition. Through its consistent application, one can observe a full conformity of auditory-visual perception of speech sounds with the use of auxiliary cues (gestures) that support the functions of differentiation and identification of sounds in syllables in the way that exactly corresponds with their phonemic patterns. Cued speech are cues (gestures) that enrich the number of distinctive features of individual sounds with additional gestural signs accessible to sight, which facilitate differentiation and recognition of sounds in syllables that appear in rapid speech flow. This is possible by listening attentively and by simultaneously observing visible articulatory movements and special – simple, deliberate and discreet – hand movements made by the speaker near the mouth. Hand movements accompany the pronounced syllables in a eurhythmic way.

PL

Artykuł zawiera teoretyczne wyjaśnienie oraz syntetyczne podsumowanie doświadczeń praktycznych i badawczych zgromadzonych w toku wieloletniej działalności logopedycznej i pedagogicznej oraz eksperymentów naukowych i analiz badawczych związanych ze stosowaniem w wychowaniu językowym dzieci z uszkodzeniami słuchu Metody Fonogestów (Cued Speech). Metoda ta jest obecnie używana w wielu krajach, najczęściej komplementarnie ze stosowaniem protez słuchowych (zwłaszcza implantów ślimakowych) jako sposób ułatwiania słuchania i wspierania naturalnego procesu przyswajania języka fonicznego. Stosując ją konsekwentnie, można zaobserwować pełną zgodność percepcji słuchowo-wzrokowej dźwięków mowy z wykorzystywaniem gestów pomocniczych, które wspomagają czynności odróżniania oraz identyfikacji głosek w sylabach w sposób ściśle odpowiadający ich wzorcom fonemowym. Fonogesty to gesty, które wzbogacają liczbę cech dystynktywnych poszczególnych głosek dodatkowymi oznaczeniami gestowymi, dostępnymi dla wzroku i ułatwiającymi odróżnianie i rozpoznawanie głosek w sylabach pojawiających się w szybko płynącym strumieniu mowy. Jest to możliwe na drodze uważnego słuchania i jednoczesnej obserwacji widocznych ruchów artykulacyjnych oraz specjalnych – prostych, celowych i dyskretnych – ruchów ręki wykonywanych przez rozmówcę w pobliżu ust. Ruchy ręki towarzyszą wymawianym sylabom w sposób eurytmiczny.

Keywords

PL

uszkodzenie słuchu; niesłyszący; Metoda Fonogestów (Cued Speech); wychowanie językowe dzieci/uczniów z uszkodzeniami słuchu; implanty ślimakowe; edukacja głuchych; dwujęzyczna edukacja głuchych

EN

hearing-impairment; the deaf; Cued Speech method; linguistic upbringing of hearing-impaired children/schoolchildren; cochlear implants; education of the deaf; bilingual education of the deaf

• Publisher: Polskie Towarzystwo Logopedyczne
• Journal: Logopedia
• Year: 2022
• Volume: 51
• Issue: 2
• Pages: 21-44

Dates

published

2022

Contributors

author

Kazimiera Krakowiak

• Katedra Pedagogiki Specjalnej Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

• https://orcid.org/0000000239952303

References

• Białas M., 2007, Głusi, język, metafora. Rozumienie metaforycznego znaczenia wyrażeń językowych przez uczniów niesłyszących, Piotrków Trybunalski.
• Borowicz A., Kołodziejczyk R., 2011, Środki wspomagania komunikacji z osobami niesłyszącymi, [w:] Student niesłyszący we wspólnocie akademickiej. Informator o warunkach edukacji wyższej osób z uszkodzeniami słuchu, red. K. Krakowiak, R. Kołodziejczyk, A. Borowicz, E. Domagała-Zyśk, Lublin, s. 62–70.
• Borowicz A., 2016, Metoda Cued Speech i jej adaptacje do różnych języków świata, [w:] Język i wychowanie. Księga Jubileuszowa z okazji 45-lecia pracy naukowej Profesor Kazimiery Krakowiak, red. E. Domagała-Zyśk, A. Borowicz, R. Kołodziejczyk. Lublin, s. 465–482.
• Bouvet D., 1996, Mowa dziecka. Wychowanie dwujęzykowe dziecka niesłyszącego, tłum. T. Gałkowski, Warszawa.
• Cieszyńska J., 2000, Od słowa przeczytanego do wypowiedzianego. Droga nabywania systemu językowego przez dzieci niesłyszące w wieku poniemowlęcym i przedszkolnym, Kraków.
• Cornett R.O., Daysey M.E., 2009, Fonogesty a implanty ślimakowe, [w:] Metoda fonogestów w Stanach Zjednoczonych i w Polsce. Wspomaganie rozwoju językowego dzieci i młodzieży z uszkodzonym słuchem, red. E. Domagała-Zyśk, Lublin, s. 223–237.
• Domagała-Zyśk E., red., 2009, Metoda fonogestów w Stanach Zjednoczonych i w Polsce. Wspomaganie rozwoju językowego dzieci i młodzieży z uszkodzonym słuchem, Lublin.
• Domagała-Zyśk E., Becucci S., De Bock A., Borowicz C., Ceccarelli I., De Corte A., Ebouaney E., Dolza R., Kołodziejczyk G., Loi A., Ochmann W., Ochmann K., Krakowiak K., 2021, Fonogesty – metoda i jej zastosowanie. The Cued Speech system and its practice, Brussels.
• Doroszewski W., 1952, Podstawy gramatyki polskiej, Warszawa.
• Gadamer H.G., 2000, Rozum, słowo, dzieje. Szkice wybrane, wybrał i opracował K. Michalski, tłum. M. Łukasiewicz, K. Michalski, Warszawa, s. 56.
• Gulip M., 2021, Nauczanie łączliwości składniowej czasownika jako element wychowania językowego dzieci z uszkodzeniami słuchu, Lublin.
• Kołodziejczyk R., 2004, Rola transliteratora w integracyjnej edukacji młodzieży niesłyszącej, [w:] Rehabilitacja, opieka i edukacja specjalna w perspektywie zmiany, red. Cz. Kossakowski, A. Krause. Olsztyn, s. 193–198.
• Kołodziejczyk R., 2005, Strategie przetwarzania informacji w czasie symultanicznej transliteracji tekstów osobom niesłyszącym, [w:] Procesy poznawcze i język. Klasyczna problematyka – współczesne rozwiązania, red. K. Ciepiela, Piotrków Trybunalski, s. 119–126.
• Kołodziejczyk R., 2006, Rola transliteratora w kształceniu osób niesłyszących, [w:] „Nie głos, ale słowo…” Przekraczanie barier w wychowaniu osób z uszkodzeniami słuchu, red. K. Krakowiak, A. Dziurda-Multan. Lublin, s. 409–421.
• Kołodziejczyk R., 2010, Wczesna interwencja logopedyczna z zastosowaniem metody fonogestów w terapii dziecka niesłyszącego, [w:] Edukacja i rehabilitacja osób z wadą słuchu – wyzwania współczesności, red. M. Wójcik, Toruń, s. 78–93.
• Kornas-Biela D., 1993, Kształtowanie się zdolności słuchowych w prenatalnym okresie rozwoju dziecka, [w:] Opuscula logopaedica: in honorem Leonis Kaczmarek, red. J. Bartmiński et al., Lublin, s. 143–158.
• Krakowiak K., 1986, Fonogesty. Gesty wspomagające odczytywanie wypowiedzi z ust. Poradnik dla logopedów, nauczycieli i rodziców dzieci niesłyszących, Lublin.
• Krakowiak K., 1987, Czy fonogesty umożliwią dzieciom niesłyszącym pełny rozwój językowy?, „Szkoła Specjalna” 1, 44–50.
• Krakowiak K., 1995, Fonogesty jako narzędzie formowania języka dzieci z uszkodzonym słuchem, Komunikacja językowa i jej zaburzenia, t. 9, Lublin.
• Krakowiak K., 2000a, O potrzebie pomocy dla rodzin wychowujących dzieci z uszkodzeniami słuchu [w;] W: Rodzina: źródło życia i szkoła miłości, red. D. Kornas-Biela, Lublin, s. 339–358.
• Krakowiak K., 2000, Pedagogiczna typologia uszkodzeń słuchu i osób nimi dotkniętych, [w:] Przekraczanie barier w wychowaniu osób z uszkodzeniami słuchu, red. K. Krakowiak, A. Dziurda-Multan, Lublin.
• Krakowiak K., 2004a, Czy potrafimy nauczyć niesłyszące dzieci czytać? Lingwistyczne przesłanki metodyki językowego wychowania osób z uszkodzeniami słuchu, [w:] Rehabilitacja, opieka i edukacja specjalna w perspektywie zmiany, red. Cz. Kosakowski, A. Krause, Olsztyn, s. 281–290.
• Krakowiak K., 2004b, Rola eurytmii w komunikowaniu się, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica II”, folia 19, s. 191–198.
• Krakowiak K., 2012, Dar języka. Podręcznik metodyki wychowania językowego dzieci i młodzieży z uszkodzeniami narządu słuchu, Lublin.
• Krakowiak K., 2020. Udział uniwersytetu w przemianach edukacji osób z uszkodzeniami słuchu, [w:] Osoba z uszkodzeniem słuchu a współczesne tendencje w edukacji, Seria: Nie głos, ale słowo… t. 7, red. R. Kołodziejczyk, A. Borowicz, E. Domagała-Zyśk, s. 15–34.
• Krakowiak K., 2021, Życie z niesłyszącymi i słabosłyszącymi. O trudnościach osób słyszących w relacjach z osobami z uszkodzeniami słuchu, [w:] Oblicza życia. Księga jubileuszowa Profesor Doroty Kornas-Bieli, red. E. Domagała-Zyśk, A. Borowicz. R. Kołodziejczyk, K. Martynowska, Lublin.
• Krakowiak K., Ostapiuk B., 2018, Udostępnianie języka metodą fonogestowej wizualizacji głosek, [w:] Metody terapii logopedycznej, red. A. Domagała, U. Mirecka, Lublin, s. 23–46.
• Kurkowski Z.M., 2013, Audiogenne uwarunkowania zaburzeń komunikacji językowej, Lublin.
• Leszka L., 2006, Wychowanie słuchowo-językowe dzieci niesłyszących z zastosowaniem fonogestów, praca doktorska napisana pod kierunkiem dr hab. K. Krakowiak w Katedrze Pedagogiki Specjalnej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
• Leybaert J., Colin C., 2007, Le rôle des informations visuelles dans le développement du langage de l’enfant sourd muni d’un implant cochléaire. [Rôle of visual information in the development of language in deaf children with Cochlear Implants], „Enfance”, 59(3), s. 245–253.
• Leybaert J., LaSasso C.J. ,2010, Cued Speech for Enhancing Speech Perception and First Language Development of Children With Cochlear Implants Trends in Amplification 14(2) 96–112 © The Author(s) Reprints and permission: http://www. sagepub.com/journalsPermissions.nav DOI: 10.1177/1084713810375567 http://tia.sagepub.co
• Rocławski B., 1991, Słuch fonemowy i fonetyczny. Teoria i praktyka, Gdańsk.
• Stieber Z., 1966, Historyczna i współczesna fonologia języka polskiego, Warszawa.
• Trochymiuk A., 2008, Wymowa dzieci niesłyszących. Analiza audytywna i akustyczna, Lublin, s. 264.
• Trubiecki N.S. 1970, Podstawy fonologii, tłum. A. Heinz, Warszawa.
• Wierzchowska B., 1980, Fonetyka i fonologia języka polskiego, Wrocław.
• Worsfold A., 2009, Implanty ślimakowe i fonogesty – doświadczenia międzynarodowe, [w:] Metoda fonogestów w Stanach Zjednoczonych i w Polsce. Wspomaganie rozwoju językowego dzieci i młodzieży z uszkodzonym słuchem, red. E. Domagała-Zyśk, Lublin s. 244–248.

Identifiers

DOI

10.24335/gygm-j303

Biblioteka Nauki

2179764