Tak zwane seplenienie boczne. O objawie i mechanizmie zaburzeń

• Authors: Danuta Pluta-Wojciechowska

Title variants

EN

The so-called lateral lisp. About the symptom and mechanism of disorders

Abstracts

EN

The author presents the basic issues concerning various forms of impediments in the production of dental phonemes, which are called lateral lisp in speech therapy. The author makes assumptions related to the fundamental aspects of the management of dyslalia, based on the latest results of research on disorders of phoneme realization of anatomical and / or functional ethology. One also refers to the name “lateral lisp”, and explains the mechanism of this type of disorder, at the same time taking into account the analyses of other authors.

PL

Autorka przedstawia podstawowe zagadnienia dotyczące różnych form zaburzeń realizacji fonemów dentalizowanych, które są nazywane w logopedii seplenieniem bocznym. Przyjmuje założenia związane z fundamentalnymi aspektami postępowania w przypadku dyslalii, opierając się na najnowszych wynikach badań zaburzeń realizacji fonemów o etiologii anatomicznej i/lub czynnościowej. Odnosi się do nazwy „seplenienie boczne”, a także objaśnia mechanizm tego typu zaburzeń, jednocześnie uwzględniając analizy innych autorów.

Keywords

PL

zaburzenia artykulacji spółgłosek dentalizowanych; wady wymowy; seplenienie boczne; diagnoza wad wymowy

EN

articulation disorders of dentalised consonants; speech disorders; lateral lisp; diagnosis of speech impediments

• Publisher: Polskie Towarzystwo Logopedyczne
• Journal: Logopedia
• Year: 2022
• Volume: 51
• Issue: 1
• Pages: 205-224

Dates

published

2022

Contributors

author

Danuta Pluta-Wojciechowska

• Uniwersytet Śląski Instytut Językoznawstwa

• https://orcid.org/0000000304256006

References

• ASHA – American Speech-Language Hearing Association: www.asha. org/research/eBP/evidence-Based-Practice. https://www.asha.org/research/eBP/evidence-Based-Practice/ (data dostępu: 20.07. 2018).
• Clark C., 2022, Speech Therapy For a Lateral Lisp: A Case Study. Blog Speech and Language Kids.
• Demel G., 1978, Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, Warszawa.
• Emiluta-Rozya D., 2013, Całościowe badanie logopedyczne z materiałem obrazkowym, Warszawa.
• Emiluta-Rozya D., Lipiec D., 2021, Zaburzenia artykulacji – przyczyny, symptomatologia, klasyfikacje, [w:] Logopedia przedszkolna i wczesnoszkolna. Rozwój sprawności językowych. Podstawowe problemy logopedyczne, t. 1, red. A. Domagałą, U. Mirecka, Gdańsk, s. 330–363.
• Grabias S., 2008, Postępowanie logopedyczne. Diagnoza, programowanie terapii, terapia, „Logopedia” 37, s. 13–27.
• Grabias S., 2012, Teoria zaburzeń mowy. Perspektywy badań, typologie zaburzeń, procedury postępowania logopedycznego, [w:] Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, red. S. Grabias, Z.M. Kurkowski, Lublin.
• Hiiemae K.M., Palmer J.B., 2003, Tongue movements in feeding and speech, „Critical Reviews in Oral Biology & Medicine”, 14 (6), s. 413–429.
• Jacky G., 2012, Understanding Lateral Lisps, [w:] Speech Buddies. Blog Speech, Language Pronunciation Guides, https://www.speechbuddy.com/blog/speech-disorders/understanding-lateral-li sps/?msclkid=e100e479a62511ec853fba950a8e452b
• Jassem W., 1973, Podstawy fonetyki akustycznej, Warszawa.
• Jastrzębowska G., 1999, Dyslalia, [w:] Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, Opole, s. 429–461.
• Jeżewska-Krasnodębska E., 2019, Zaburzenia mowy u dzieci. Analiza zmian realizacji fonemów w badaniach podłużnych, Warszawa.
• Kania J.T., 2001, Dyslalie na tle procesu rozwojowego artykulacji. „Biuletyn Fonograficzny” 1967, 8. Przedruk J.T. Kania Szkice logopedyczne, Lublin, s.175–192.
• Karłowska I., red, 2001, Zarys współczesnej ortodoncji, Warszawa.
• Konopska L., 2002, Jakość wymowy osób z wadą zgryzu, „Logopedia” 31, s. 157–198.
• Konopska L., 2006, Wady wymowy u osób z wadami zgryzu, Szczecin.
• Konopska L., 2015, Desonoryzacja w dyslalii. Analiza artykulacyjna, akustyczna i audytywna, Szczecin.
• Lakoff G., Johnson M., 1988, Metafory w naszym życiu, Warszawa.
• Lorenc A., 2016, Wymowa normatywna polskich samogłosek nosowych i spółgłoski bocznej, Warszawa.
• Łuszczuk M., 2020, Czy (a)symetria w obrębie kompleksu orofacjalnego może być związana z preferencją ręki? „Logopedia” 49, s. 83–94.
• Mackiewicz B., 2002, Dysglosja jako jeden z objawów zespołu oddechowo-połykowego, Gdańsk.
• Mackiewicz B., 2001, Odwzorowanie czynności pokarmowych w ruchach artykulacyjnych, „Logopedia” 29, s. 87–92.
• Mackiewicz B., 1992, Współzależność wad zgryzu i wymowy na tle przyczynowym, „Magazyn Stomatologiczny” 2, s. 28–30.
• Malicka I., 2019, Dysfunkcje oddychania i połykania jako przyczyny zaburzeń mowy dzieci w wieku przedszkolnym oraz wczesnoszkolnym, niepublikowana rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem dr hab. prof. UŚ Danuty Pluty-Wojciechowskiej, Uniwersytet Śląski, Katowice.
• Masztalerz A., 1981, Zarys ortopedii szczękowej – ortodoncji, Warszawa.
• Moss M.L., 1997, The functional matrix hypothesis revisited. 1. The role of mechano-transduction, „Am. J. Orthod. Dentofacial Orthop.” July 112(1), s. 8–11.
• Newman D., 2013, The Lateral Lisp. David Newmonic Language Games 2013–2016. www.speechlanguage-resources.com (data dostępu: 17.03.2022).
• Orlik-Grzybowska A., 1964, Podstawy ortodoncji, Warszawa.
• Ostapiuk B., 1997, Zaburzenia dźwiękowej realizacji fonemów języka polskiego – propozycja terminów i klasyfikacji, „Audiofonologia” 10, s. 117–136.
• Ostapiuk B., 2002, Dziecięca artykulacja czy wada wymowy – między fizjologią a patologią, „Logopedia” 31, s. 95-156.
• Ostapiuk B., 2013, Dyslalia. O badaniu jakości wymowy w logopedii, Szczecin.
• Pluta-Wojciechowska D., 2002, Realizacja fonemu /t/ ze względu na miejsce artykulacji u osób z rozszczepem podniebienia pierwotnego i/lub wtórnego. „Logopedia” 30, s. 115–130.
• Pluta-Wojciechowska D., 2005, „Lowely, jody i safy”, czyli o tzw. substytucjach i deformacjach, „Śląskie Wiadomości Logopedyczne” 8, s. 26-29.
• Pluta-Wojciechowska D., 2008a, Zaburzenia mowy u dzieci z rozszczepem podniebienia. Badania – Teoria – Praktyka, wyd. 2 poprawione i poszerzerzone, Bytom.
• Pluta-Wojciechowska D., 2008b, Standard postępowania logopedycznego w przypadku osób z rozszczepem wargi i podniebienia, „Logopedia” 37, s. 175–205.
• Pluta-Wojciechowska D., 2010, Podstawy patofonetyki mowy rozszczepowej. Dyslokacje, Bytom.
• Pluta-Wojciechowska D., 2011, Mowa dzieci z rozszczepem wargi i podniebienia, Kraków.
• Pluta-Wojciechowska D., 2015, Analityczno-fonetyczna ocena realizacji fonemów w logopedii, [w:] Metody i narzędzia diagnostyczne w logopedii, red. M. Kurkowska, E. Wolańska, Warszawa.
• Pluta-Wojciechowska D., 2019a, Dyslalia obwodowa. Diagnoza i terapia logopedyczna wybranych form zaburzeń, wyd. 2 poprawione i poszerzone, Bytom.
• Pluta-Wojciechowska D., 2019b, Efektywność terapii dyslalii. Logopedyczno-lingwistyczna analiza wyników badań, Katowice.
• Pluta-Wojciechowska D., 2020, Terapia strategiczna dyslalii obwodowej. Inspiracje do ćwiczeń warg i języka dla dzieci oraz dorosłych, Bytom.
• Pluta-Wojciechowska D., 2007, „Wymiary głoski” – jako istotne elementy poznania – podstawą kategoryzacji dyslalii. Próba opisu, „Logopedia” 36, s. 51–76.
• Pluta-Wojciechowska D., 2022, Zaburzenia czynności prymarnych i artykulacji. Podstawy postępowania logopedycznego, wyd. 4 poszerzone i poprawione, Bytom.
• Pruszewicz A., 1992, Foniatria kliniczna, Warszawa.
• Ramanarayanan V., Tilsenc S., Proctord M., Töger J., Goldsteinf L., Nayakf K.S., Narayanan S., 2018, Analysis of speech production real-time MRI, „Computer Speech & Language” 52, s. 1–22.
• Rocławski B., 2010, Podstawy wiedzy o języku polskim dla glottodydaktyków, pedagogów, psychologów i logopedów, Gdańsk.
• Rodak H., 1992, Terapia dziecka z wadą wymowy, Warszawa.
• Serrurier A., Badin P., Barney A., Boë L.-J., Savariaux C., 2012, Comparative articulatory modelling of the tongue in speech and feeding. „Journal of Phonetics” (40), 6, s. 745–763.
• Sambor B., 2015, Zaburzone wzorce połykania i pozycji spoczynkowej języka a budowa artykulacyjna głoskowych realizacji fonemów u osób dorosłych, „Logopedia” 43, s. 149–188.
• Sambor B., 2021, Wymowa młodych aktorów. Analiza wyników badań realizacji fonemów spółgłoskowych, Katowice.
• Skorek E.M., 2009, Z logopedią na ty. Podręczny słownik logopedyczny, Kraków.
• Słownik języka polskiego PWN, wersja elektroniczna https://sjp.pwn.pl/ (data dostępu: 25.05.2022).
• Sołtys-Chmielowicz A., 1997, Klasyfikacje dyslalii, „Audiofonologia” X, s. 111–116.
• Sołtys-Chmielowicz A., 2008, Zaburzenia artykulacji. Teoria i praktyka, Kraków.
• Styczek I., 1981, Logopedia, Warszawa.
• Trochymiuk A., Święciński R., 2009, Artykulograficzne badanie mowy grzbietowej. Studium przypadku, „Logopedia” 38, s. 173–202.
• Trzaskalik J., 2016, Seplenienie boczne w polskiej literaturze logopedycznej. Rozważania teoretyczne, „Forum Logopedyczne” 24, s. 33–46.
• Trzaskalik J., 2017, Terminologiczne dyskusje wokół sygmatyzmu i jego rodzajów – na przykładzie sygmatyzmu lateralnego, [w:] Współczesne tendencje w diagnozie i terapii logopedycznej, red. d. Pluta-Wojciechowska, B. Sambor, Gdańsk, s. 137–153.
• Trzaskalik J., 2018, Terapia logopedyczna dziecka z sygmatyzmem lateralnym, [w:] Metody terapii logopedycznej, red. A. Domagała, U. Mirecka, Lublin, s. 811–825.

Identifiers

DOI

10.24335/h6qq-qx66

Biblioteka Nauki

2168461