Mowa i komunikacja społeczna małych dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu – perspektywa rozwojowa

• Authors: Barbara Winczura

Title variants

EN

Speech and social communication of young children with autism spectrum disorders – a developmental perspective

Abstracts

EN

Autism is a neurodevelopmental phenomenon characterized by varying levels of dysfunctions or disorders in many developmental areas. Changing neurobiological and clinical knowledge allows us to better understand the process of autism development and recognize its symptoms in younger and younger children. Language development, as well as the ability to communicate in autism, may manifest itself in many ways and depend on age, the severity of autistic features, cognitive deficits, intellectual level and co-occurring disorders. Depending on the depth of the disorder, children have different levels of ability to develop speech naturally. Communication difficulties include both verbal and non-verbal communication, including gestures, intonation, melody, rhythm of speech, facial expression and body posture, which determine effective communication in a specific social context. The development of speech and communication of children at risk of autism and diagnosed with autism should be considered as highly disharmonious, varied and depending on individual course of development. Speech development disorders in young children with autism is one of the best predictors of the child’s further development. The earlier and better speech develops, the better the child’s developmental prognosis.

PL

Autyzm jest zjawiskiem neurozwojowym, cechującym się różnym poziomem zakłóceń lub zaburzeń w wielu obszarach rozwojowych. Zmieniająca się wiedza neurobiologiczna i kliniczna pozwala coraz lepiej zrozumieć proces rozwoju autyzmu oraz obserwować jego objawy u coraz młodszych dzieci. Rozwój języka, jak i sama umiejętność komunikowania się w autyzmie mogą objawiać się na wiele sposobów i uzależnione są od wieku życia, stopnia nasilenia cech autystycznych, deficytów poznawczych, poziomu intelektualnego oraz zaburzeń współwystępujących. W zależności od głębokości zaburzenia dzieci posiadają różny poziom możliwości rozwinięcia mowy w sposób naturalny. Trudności w komunikowaniu się obejmują zarówno komunikację werbalną, jak i niewerbalną, w tym gesty, intonację, melodię, rytm wypowiedzi, ekspresję mimiczną i postawę ciała, które decydują o efektywnym porozumiewaniu się w określonym kontekście społecznym. Rozwój mowy i komunikacji dzieci zagrożonych autyzmem i z diagnozą autyzmu należy uznać za wysoce nieharmonijny, zróżnicowany i mający indywidualny przebieg rozwoju. Zaburzenia w rozwoju mowy małych dzieci z autyzmem są jednym z najlepszych prognostyków dalszego przebiegu rozwoju dziecka. Im wcześniej i im lepiej rozwija się mowa, tym lepsze są prognozy rozwojowe dziecka.

Keywords

PL

autystyczne spektrum zaburzeń; małe dziecko; rozwój mowy i języka; komunikacja społeczna

EN

autistic spectrum disorders; young children; speech and language development; social communication

• Publisher: Polskie Towarzystwo Logopedyczne
• Journal: Logopedia
• Year: 2024
• Volume: 53
• Pages: 59-80

Dates

published

2024

Contributors

author

Barbara Winczura

• Uniwersytet Wrocławski Wydział Nauk Historycznych i Pedagogicznych
• Instytut Pedagogiki Zakład Edukacji Osób z Niepełnosprawnością

References

• Baranek G.T., 1999, Autism during infancy: a retrospective video analysis of sensory – motor and social behaviors at 9-12 months of age, “Journal of Autism and Developmental Disorders”, 29, s. 213–224. Baron-Cohen S.,1995, Mindblindness: An essay on autism and theory of mind, Cambridge, MA; London.
• Baron-Cohen S, Cox A, Baird G et al.,1996, Psychological markers of autism at 18 months of age in a large population, “British journal of psychiatry”, 168, s. 158–163.
• Bernabei P., Cerquiglini A., Cortesi F., D’Ardia C., 2007, Regression versus no regression in the autistic disorder: Developmental trajectories, “Journal of Autism and Developmental Disorders”, 37 (3), s. 580–588.
• Błeszyński J., 2009, Czy echolalia w autyzmie jest problemem komunikacyjnym?, [w:] Autyzm. Na granicy zrozumienia, red. B. Winczura, Kraków, s. 101–108.
• Bobrowicz-Lewartowska L., 2000, Autyzm dziecięcy Zagadnienia diagnozy i terapii, Kraków.
• Cieszyńska-Rożek J., 2013, Metoda Krakowska wobec zaburzeń rozwoju dzieci. Z perspektywy fenomenologii, neurobiologii i językoznawstwa, Kraków.
• Christie P., 1997, Jak radzić sobie z zaburzonymi zachowaniami osób autystycznych?, „Impuls” – Kwartalnik Informacyjny Krakowskiego oddziału Krajowego Towarzystwa Autyzmu, 12, Kraków 12.
• Chrzczonowicz A., Majkowska a., 2009, Wspieranie rozwoju komunikacji u dziecka z autyzmem.
• Studium przypadku, [w:] Wspomaganie rozwoju osób z autyzmem, red. M. Gambin, E. łukow
• ska, Warszawa, s. 116–137.
• Coonrod E.E., Stone W.I., 2014, Early Concerns of Parents of Children with Autistic and Nonautistic Disorders, “Infants and young Children”, 17, 3, s. 258–268.
• Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth edition, DSM-5, 2013, Washington, DC London.
• Filipek P.A., Accardo P.J., Baranek G.T. et al.,1999, The screening and diagnosis of autism spectrum disorders, “Journal of Autism and Developmental Disorders”, 29, s. 439–484.
• Frith U., 2008, Autyzm. Wyjaśnienie tajemnicy, Gdańsk.
• Gagat-Matuła A., Malik n., 2018, Dysfunkcje komunikacyjne u dziecka z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Studium przypadku, „Logopedia Silesiana”, 7, s. 202–214.
• Gałkowski T., 1982, Psychologiczne aspekty rozwoju i zaburzeń mowy u dzieci, [w:] Zaburzenia mowy u dzieci, red. J. Szumska, Warszawa, s. 82–96.
• Gałkowski T., 1993a, Autyzm, [w:] Diagnoza i terapia zaburzeń mowy, red. T. Gałkowski, T. Tarkowski, Z. Zaleski, Lublin.
• Gałkowski T., 1993b, Autyzm w rodzinie – ujęcie interdyscyplinarne, „Kultura i edukacja”, 2 (4), s. 85–102. Gałkowski T., Siergiej e., 2001, Zaburzenia procesu komunikacji a dojrzałość społeczna dzieci autystycznych, „Audiofonologia”, s. 20, 73–79.
• Gernsbacher M.A., Morson E.M., Grace E.J., 2015, Language development in autism. Edited by Hickok G., Small S., “neurobiology of Language”, s. 879–886.
• Greenspan S.I., Wieder S., 2014, Dotrzeć do dziecka z autyzmem Jak pomóc dzieciom nawiązywać relacje, komunikować się i myśleć, Kraków.
• International Classification of Diseases 11th Revision – ICD-11, 2018, World Health Organization,
• https://icd.who.int/browse/2024-01/mms/en#821852937, (data dostępu: 22.03.2024).
• Jagielska G., 2009, Diagnostyka różnicowa i badania diagnostyczne, [w:] Autyzm i zespół Aspergera, red. J. Komender, G. Jagielska, A. Bryńska, Warszawa, s. 61–64.
• Jaklewicz H. ,1993, Autyzm wczesnodziecięcy – diagnoza, przebieg, leczenie, Gdańsk.
• Jaklewicz H., 1994, Autyzm wczesnodziecięcy – próba wyróżnienia postaci klinicznych, [w:] Autyzm, kontrowersje i wyzwania, red. Wł. Dykcik poznań, s. 47–53.
• Jaklewicz H., 1998, Zaburzenia mowy – kryterium wczesnej diagnozy autyzmu. Wybór tekstów wygłoszonych na I seminarium polsko-francuskim na temat autyzmu dziecięcego, Kraków.
• Jaklewicz H., 2000, Autyzm dziecięcy, [w:] Psychiatria wieku rozwojowego, red. A. Popielarska, M. Popielarska,
• Warszawa, s. 114–122.
• Johnson Ch.P., Myers S.M., 2007, Identification and evaluation of children with autismspectrum disorders, “Clinical report. pediatrics”, 120, 5, s. 1183–1215.
• Kaczmarek B.B., 2009, Nie jak, ale dlaczego? O własnym języku dzieci z autyzmem, [w:] Autyzm Na granicy zrozumienia, red. B. Winczura, Kraków, s. 109–132.
• Kanar M., Bąbka J., 2024, O samowiedzy osób dorosłych w spektrum autyzmu – jej źródłach, znaczeniu diagnozy oraz psychoedukacji, Toruń.
• Karpuszenko E., 2022, Wprowadzenie do tematu i podstaw teoretycznych autystycznego spektrum zaburzeń, [w:] Spektrum autyzmu Spojrzenia, red. I. Bołtuć, M. Dworzańska, Częstochowa, s. 12–26.
• Kominek a., 2014, Zakłócenia w dziedzinie podobieństwa w komunikacji językowej osób z autyzmem i co z tego wynika, „LingVaria”, 9, 2(18), s. 55–68.
• Korendo M., Sedivy K., 2017, Wczesne objawy autyzmu, [w:] Diagnoza interdyscyplinarna. Wybrane problemy, red. J. Skibska, Kraków, s. 231–239.
• Korendo m., 2022, Zaburzenia mowy i komunikacji w autyzmie, [w:] Autyzm u dzieci. Wiedza kliniczna, red. E. Emich-Widera, B. Kazak, J. Paprocka, Warszawa, s. 71–89.
• Kościańska A., Banasiak A., 2022, Diagnoza spektrum autyzmu dziecka jako podstawa planowania rehabilitacji, [w:] Spektrum autyzmu. Spojrzenia, red. I. Bołtuć, M. Dworzańska Częstochowa, s. 28–44.
• Lovaas o.I.,1993, Nauczanie dzieci niepełnosprawnych umysłowo, Warszawa.
• Maestro S., Muratori F., Cesari A. et al., 2006, A view to regressive autism through home movies. Is early development really normal?, “Acta psychiatrica Scandinavica”, 113, s. 68–72.
• Maj Ł., 2023, Zachowania komunikacyjne osób w spektrum autyzmu – dylematy metodologiczne
• w logopedii „Logopedia”, 52/2, s. 95 -111.
• Marciniak-Firadza R., 2022, Zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD) w teorii i praktyce logopedycznej, [w:] Spektrum autyzmu – od diagnozy i terapii do integracji i inkluzji, red. T. Pietras,
• D. Podgórska-Jachnik, K. Sipowicz, A. Witusik, Wrocław, s. 604–617.
• Markiewicz K., 2004, Możliwości komunikacyjne dzieci autystycznych, Lublin.
• Markiewicz K., 2007, Charakterystyka zmian w rozwoju umysłowym dzieci autystycznych, Lublin.
• Minczakiewicz E., 1994, Z badań nad rozwojem mowy dzieci autystycznych, [w:] Autyzm, kontrowersje i wyzwania, red. Wł. Dykcik, poznań, s. 91-106.
• Minczakiewicz E. M., Błeszyński J.J., 2012, Niepełnosprawność intelektualna jako zaburzenie współwystępujące, [w:] Diagnoza i terapia logopedyczna osób z niepełnosprawnością intelektualną, red. J.J.. Błeszyński, K. Kaczorowska-Bray, Gdańsk, s. 65 –129.
• Młynarczyk-Karabin E., 2016, Komunikacja dzieci z autyzmem – przegląd badań, „Człowiek – niepełnosprawność – Społeczeństwo”, 2(32), s. 103–116.
• Młynarska M., 2008, Autyzm w ujęciu psycholingwistycznym. Terapia dyskursywna a teoria umysłu, Wrocław.
• Morrison J., 2016, DSM-5 bez tajemnic. Praktyczny przewodnik dla klinicystów, Kraków.
• Newson E., 2000, Pragmatyzmy językowe: wyrównywanie głównych deficytów u dzieci autystycznych w wieku 2 i 3 lat, „Dziecko Autystyczne”, 8, s. 18–29.
• Olempska-Wysocka M., 2014, Dziecko z zaburzeniami mowy w systemie oświaty, „Studia edukacyjne”, 32, s. 211–224.
• Osterling J., Dawson D.,1994, Early recognition of children with autism: A study of first birthday home videotapes, “Journal of Autism and Developmental Disorders”, 24, s. 247–259.
• Paul R., Wilson K.P., 2017, Diagnoza mowy, języka i komunikowania się w zaburzeniach ze spektrum autyzmu, [w:] Diagnoza zaburzeń ze spektrum autyzmu, red. S. Goldstein, J.A.
• Naglieri, S. Ozonoff, Kraków, s. 217–259.
• Pisula E., 2005, Małe dziecko z autyzmem, diagnoza i terapia, Gdańsk.
• Pisula E., 2008, Zaburzenia komunikacji u dzieci z autyzmem, [w:] Kiedy mózg pracuje inaczej… – postrzeganie, ruch, emocje, komunikacja, Międzynarodowa Konferencja org. przez ogólnopolską Fundację na rzecz Dzieci niepełnosprawnych „promyk Słońca”, Wrocław, 5 grudnia, „Zeszyty naukowe”, 6, s. 42–45.
• Pisula E., 2010, Autyzm. Przyczyny, symptomy, terapia, Gdańsk.
• Pisula E., 2011, Wspomaganie osób z zaburzeniami należącymi do autystycznego spektrum w perspektywie psychopatologi rozwojowej, [w:] Psychologia rozwoju człowieka, red. J. Trempała,
• Warszawa, s. 446–454.
• Pisula E., 2012, Autyzm. Od badań mózgu do praktyki psychologicznej, Sopot.
• Randall P., Parker J., 2010, Autyzm. Jak pomóc rodzinie. Sopot.
• Rakowska a., 2003, Język, komunikacja, niepełnosprawność. Wybrane zagadnienia, Kraków.
• Rogers S.J., Dawson G., Vismara LA., 2015, Metoda wczesnego startu dla dziecka z autyzmem (ESDM) Jak wykorzystać codzienne aktywności, aby pomóc dzieciom tworzyć więzi, komunikować się i uczyć, Kraków.
• Rybakowski F., Białek A., Chojnicka I., Dziechciarz P., horvath A., Janas-Kozik M., jeziorek A., Pisula E., piwowarczyk A., Słopień A., Sykut-Cegielska J., Szajewska H., Szczałuba K., Szymańska K., Urbanek K., Waligórska A., Wojciechowska A., Wroniszewski M., Dunajska A., 2014, Zaburzenia ze spektrum autyzmu – epidemiologia, objawy, współzachorowalność i roz
• poznawanie, „psychiatria polska”, 48(4), s. 653–665.
• Siegel B., 1996, The world of the autistic child. Understanding and Treating Autistic Spectrum Disorders, oxford.
• Skórczyńska M., 2009, Wczesne diagnozowanie autyzmu – perspektywy i dylematy, [w:] Autyzm. Na granicy zrozumienia, red. B. Winczura, Kraków, s. 35–63.
• Skórczyńskka M., 2012, Autyzm a opóźnienie rozwoju, [w:] Dzieci z zaburzeniami łączonymi. Trudne ścieżki rozwoju, red. B. Winczura, Kraków, s. 13–32.
• Słopień A., Wociechowska A., 2015, Specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka w diagnozie różnicowej ASD, [w:] Spektrum autyzmu – nierozwojowe zaburzenia współwystępujące, red. A. Rozetti, F. Rybakowski, łódź–Warszawa, s. 139–153.
• Syta a., 2018, Rozwój mowy i komunikacji dziecka z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Studium przypadku, „Logopedia Silesiana”, 7, s. 215–225.
• Smith D.D., 2008, Pedagogika specjalna. Podręcznik akademicki, t. 1, red. A. Firkowska-Mankiewicz, G. Szumski, Warszawa.
• Tager-Flusberg H., paul R., Lord C., 2005, Language and communication in autism, [w:] Handbook of autism and pervasive developmental disorders: Diagnosis, development, neurobiology, and behavior, red. F.R. Volkmar, R. paul, A. Klin, D.J. Cohen, N.J. Hoboken, John Wiley and Sons, s. 335–364.
• Werner E., Dawson G., Munson J. et al., 2005, Variation in early developmental course in autism and its relations with behavioral outcome at 3-4 years of age, “journal of Autism and Developmental Disorders”, 35, s. 337–350.
• Wetherby A., Woods J., Allen L. et al., 2004, Early Indicators of Autism Spectrum Disorders in the Second Years of Life, “journal of Autism and Developmental Disorders”, 43(5), s. 473–493.
• Wojciechowska A., 2022, Rozwój mowy, języka i komunikacji u osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, [w:] Spektrum autyzmu – od diagnozy i terapii do integracji i inkluzji, red. T. pietras, D. Podgórska-Jachnik, K. Sipowicz, A. Witusik, Wrocław, s. 586–603.
• Wołosiuk B., 2017, Rozwijanie komunikacji dziecka ze spektrum autyzmu, „Roczniki pedagogiczne”, 9 (45), 3, s. 7–109

Identifiers

DOI

10.24335/m8fv-vw42

Biblioteka Nauki

62440526