Radykalizm szlachecki. Próba konstrukcji pojęcia

• Authors: Andrzej Gniazdowski

Title variants

EN

Gentry radicalism: An attempt at construction of the concept

Abstracts

PL

Celem artykułu jest przedstawienie rezultatów badań z zakresu historii idei zarówno europejskiego republikanizmu, jak i radykalizmu politycznego. Punktem wyjścia podjętych analiz jest rekonstrukcja interpretacji historycznego sensu sarmackiego republikanizmu szlacheckiego wypracowanej przez jednego z głównych przedstawicieli Warszawskiej Szkoły Historii Idei – Andrzeja Walickiego. W nawiązaniu do tej interpretacji, argumentacja przedstawiona w artykule kieruje się przeciwko szeroko akceptowanej tezie o jednoznacznym konserwatyzmie tej formy republikanizmu. Drogą argumentacji jest wskazanie na wewnętrzną paradoksalność opisywanego zjawiska intelektualnego, będącego z perspektywy historii idei anty-absolutystyczną, obywatelską ideologią wolności politycznej. Tym, co stanowi w artykule przedmiot krytyki, jest podjęta przez Walickiego próba interpretacji republikanizmu szlacheckiego jako „zalążkowej” postaci nowoczesnego nacjonalizmu obywatelskiego. Argumentem przeciwko tej interpretacji jest stwierdzenie, iż jest ona oparta na normatywnym, a nie tylko opisowym podejściu do idei nowoczesności oraz ukrytej tezie na temat wewnętrznej logiki historii. W myśl głównej tezy artykułu, właściwszą drogą rozwiązania paradoksu związanego z interpretacją sarmackiego republikanizmu szlacheckiego jako „konserwatyzmu wolności” jest wpisanie tego zjawiska w europejską tradycję radykalizmu politycznego. Oryginalność przedstawionych tu badań z zakresu historii radykalizmu polega na wypracowaniu w ich ramach uogólnionego pojęcia „radykalizmu stanowego”. Celem tej konstrukcji pojęciowej jest umożliwienie zidentyfikowania idei samej nowoczesności jako integralnego elementu ideologii radykalizmu trzeciego stanu względnie radykalizmu klasy średniej. Zgodnie z przedstawioną w artykule interpretacją, sarmacki republikanizm szlachecki należałoby z kolei zidentyfikować tak samo, jak francuski „frondyzm” – jako swoisty radykalizm szlachecki, w którym można widzieć pewną sekularną religię polityczną.

Keywords

PL

ideologia mieszczańska; konserwatyzm; marksizm; nacjonalizm obywatelski; nowoczesność; radykalizm; republikanizm szlachecki; stan trzeci; A. Walicki; złota wolność

EN

civic nationalism; conservatism; gentry republicanism; golden liberty; Marxism; middle‑class ideology; modernity; radicalism; third estate; A. Walicki

• Publisher: Polska Akademia Nauk
• Journal: Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria
• Year: 2021
• Issue: 2

Dates

published

2021

Contributors

author

Andrzej Gniazdowski

• Polska Akademia Nauk, Instytut Filozofii i Socjologii

Identifiers

DOI

10.24425/pfns.2021.137378

Biblioteka Nauki

15028152