PL
Artykuł rekonstruuje spór, jaki toczyli w pierwszym dziesięcioleciu XX wieku Maksym Gorki i Lew Tołstoj – nie tylko znani i uznani na świecie beletryści, ale też ważne postaci ówczesnych rosyjskich debat filozoficznych i politycznych. Wybuch i przebieg pierwszej rosyjskiej rewolucji (1905–1908) skłoniły obu myślicieli do wykrystalizowania opozycyjnych stanowisk w najważniejszych dla myśli rosyjskiej kwestiach. Gorki reprezentował w tym sporze stanowisko socjalistycznego humanizmu, rozwoju cywilizacyjnego, aktywizmu i kulturotwórczej roli inteligencji, rewolucji społecznej, modernizacji na wzór zachodni. Tołstoj opowiadał się za archaicznym anarchizmem, negacją cywilizacji, chłopskim prymitywizmem, jednostkowym perfekcjonizmem moralnym, rosyjską Sonderwege. Autor twierdzi, że ta debata stanowi ważne dopełnienie dla głośnej dyskusji wywołanej publikacją almanachu Wiechi („Kamienie milowe”) w 1909 roku.