Twórczość baletowa Eugeniusza Morawskiego w kontekście poszukiwania polskiej tożsamości narodowej

• Authors: Oskar Łapeta

Title variants

EN

The Ballets of Eugeniusz Morawski in the Context of the Search for Polish National Identity

Abstracts

EN

The topic of this article is Eugeniusz Morawski’s ballet music analysed in the context of the search for national identity in Poland after it regained independence in 1918. The author’s reflection is focused on two fully preserved ballet compositions written in the 1920s. In the monumental four-part dance poem Miłość [Love] by Morawski, together with the author of the libretto, Franciszek Siedlecki, presents an allegorical journey of the pair of protagonists in search of spiritual renewal in a world threatened by progressive mechanisation. Their pilgrimage ends on Earth, and Mazurka is the central point of the last part of the composition. The two-part ballet Świtezianka [Fair Maiden from Svitez], written by the composer to his own libretto, contains in the first part a group scene in which the composer stylizes Polish folk dances. Morawski uses in these works numerous archaizing elements, such as col legno articulation in the strings or empty fifths in the bass; he also uses a pentatonic scale and modal scales, these fragments are distinguished by incisive rhythms. The composer’s treatment of folk material brings to mind an analogy between his work and the works of composers regarded as representatives of the national-folkloric trend in Polish music: Karol Szymanowski, Stanisław Wiechowicz and Roman Palester. Similar tendencies can also be observed in numerous literary and art works created during the inter-war period. A return to folklore and combination of its elements with modern composing techniques can also be found in the works of the most oustanding representatives of the avant-garde: Igor Stravinsky and Béla Bartók.

PL

Tematem niniejszego artykułu jest twórczość baletowa Eugeniusza Morawskiego, rozpatrywana w kontekście poszukiwania tożsamości narodowej po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku. Przedmiotem refleksji są dwa zachowane w całości dzieła kompozytora, napisane w latach 20. XX wieku. W monumentalnym, czteroczęściowym poemacie tanecznym Miłość Morawski, razem z autorem libretta Franciszkiem Siedleckim, przedstawił alegoryczną wędrówkę pary bohaterów w poszukiwaniu duchowych wartości w świecie zagrożonym przez postępującą mechanizację. Peregrynacja kończy się na Ziemi, a centralnym punktem ostatniego ogniwa utworu jest Mazur. Dwuczęściowy balet Świtezianka, napisany przez Morawskiego do własnego libretta, zawiera w pierwszej części scenę zbiorową, w której kompozytor stylizuje polskie tańce ludowe. Stosuje liczne zabiegi archaizujące, takie jak artykulacja col legno w partii smyczków czy puste kwinty w basie, wykorzystuje też skalę pentatoniczną i skale modalne, a na pierwszy plan wysuwa się w tych fragmentach wyrazista rytmika. Wątki polskie pojawiają się także w zachowanym w formie niekompletnego wyciągu fortepianowego balecie Legenda o Kraku i smoku, w sposób swobodny opartego na legendzie o smoku wawelskim. Sposób traktowania przez artystę materiału o proweniencji ludowej każe wysnuć analogię pomiędzy jego twórczością a dziełami kompozytorów, w których twórczości zaznaczył się trend narodowo-folklorystyczny: Karola Szymanowskiego, Stanisława Wiechowicza czy Romana Palestra. Podobne tendencje zaobserwować można także w licznych dziełach literackich i plastycznych tworzonych w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Powrót do ludowości i mariaż tych elementów z nowoczesnymi technikami kompozytorskimi odnaleźć można w twórczości najwybitniejszych przedstawicieli muzycznej awangardy: Igora Strawińskiego czy Béli Bartóka.

Keywords

PL

Eugeniusz Morawski; „Świtezianka”; „Miłość”; „Legenda o Kraku i smoku”; balet

EN

Eugeniusz Morawski; “Świtezianka” (Fair Maiden from Svitez); “Miłość” (Love); “Legenda o Kraku i smoku” (The Legend of Krak and the Dragon); ballet

• Publisher: Związek Kompozytorów Polskich
• Journal: Polski Rocznik Muzykologiczny
• Year: 2021
• Volume: 19
• Pages: 54-66

Dates

published

2021

Contributors

author

Oskar Łapeta

References

• Anonim, „Świtezianka” Eugeniusza Morawskiego, „Tygodnik Ilustrowany” 1931 nr 19 (9 maja), s. 373.
• Archiwum rodziny Morawskich, zbiory prywatne, Warszawa.
• Archiwum Związku Kompozytorów Polskich, teczka „Eugeniusz Morawski”, bez sygnatury.
• Adam Galis, Rozmowy o muzyce, „Tygodnik Ilustrowany” 1935 nr 18 (5 maja), s. 345–347.
• Mateusz Gliński, Eugeniusz Morawski, laureat Państwowej Nagrody Muzycznej, „Muzyka” 1933 nr 4–6, s. 131–132.
• Zofia Helman, Między romantyzmem a nową muzyką, seria Historia Muzyki Polskiej, t. 6, Warszawa 2013.
• Oskar Łapeta, Język muzyczny Eugeniusza Morawskiego na przykładzie baletów Miłość i Świtezianka, „Kwartalnik Młodych Muzykologów UJ” 2019 nr 40, s. 27–73.
• Stanisław Piasecki, Z teatrów. Nowe balety w Teatrze Wielkim. „Świtezianka” E. Morawskiego - „Na kwaterze” Moniuszki - „Faun i Psyche” P. Rytla, „ABC” 1931 nr 145 (17 maja), s. 4.
• Franciszek Siedlecki, O sztuce scenicznej. Artykuły i recenzje z lat 1910–1929, wybór i opracowanie Wojciech Dudzik, Wrocław 1991.
• Karol Stromenger, Eugeniusz Morawski - muzyk literacki, „Gazeta Polska” 1930 nr 127 (11 maja), s. 7.

Identifiers

DOI

10.2478/prm-2021-0010

Biblioteka Nauki

2092452