Polskie kompozytorki baletów. Rekonesans

• Authors: Stefan Drajewski

Title variants

EN

Female ballet composers. A Reconnaissance

Abstracts

EN

While Polish theoretical and musicological reflection seems to treat ballet music as a poor relation, ballet works composed by women appear as a complete tabula rasa. The present author decided to contribute to filling it by analysing works of Polish female composers of the 20th and 21st centuries. Statistical calculations based on three databases including Polish Music Information Centre (POLMIC), polishstage.pl (e-teatr) and taniecpolska.pl portals as well as own research have revealed that 35 Polish female composers of the 20th and 21st centuries have written at least one or more works whose subtitles contain the words “ballet” or “ballet music” or have been composed particularly for a dance theatre, pantomime or dance performance. Out of 122 compositions, twenty ballets have not been staged. The works composed for other types of “dance shows” were written in collaboration with specific choreographers, therefore they have all been staged, except for three compositions. The first Polish female composer to write ballet music was Anna Maria Klechniowska. Her two earliest ballets, “Bilitis” and “Juria” were composed in the interwar period, and the third one titled “Fantasma” in 1964. The most successful female composer was Jadwiga Szajna-Lewandowska who composed ballets for children. Her most popular work was ballet “Pinokio” [Pinocchio]. Another question refers to stage productions of ballets composed by women. Eighteen of the ballets staged were choreographed by men, and fourteen by women. In the case of music composed strictly for “dance shows” (dance theatre, pantomime or dance performance) female (47): only twelve male choreographers decided to collaborate with a female composer. Two performances were the result of collaborative work. The findings to date constitute a point of departure for further research into music composed “for dance” (ballet, pantomime, dance theatre and dance performances).

PL

Muzyka baletowa przedstawia się jak uboga krewna w polskiej refleksji teoretycznej i muzykologicznej. A muzyka baletowa tworzona przez kobiety jawi się wręcz jako czysta kartka. Aby chociaż w minimalnym stopniu ją zapisać, postanowiłem przyjrzeć się polskim kompozytorkom XX i XXI wieku. Z wyliczeń statystycznych, opartych o trzy bazy danych: POLMIC-u, e-teatru, taniecpolska.pl i kwerendy własne wynika, że 35 polskich kompozytorek XX i XXI wieku ma na swoim koncie przynajmniej jedno dzieło lub więcej, które w podtytule zawiera dookreślenie „balet”, „muzyka baletowa” lub zostało skomponowane specjalnie dla teatru tańca, pantomimy lub spektaklu tańca. Łącznie powstało 122 utworów, z których 20 (balety) nie doczekało się realizacji scenicznej. W związku z tym, że muzyka pisana dla innych typów „widowisk tanecznych” powstawała we współpracy z konkretnym choreografem lub choreografką, została zrealizowana na scenie - z wyjątkiem 3 kompozycji - w stu procentach. Kompozytorką, która jako pierwsza tworzyła muzykę baletową w Polsce, była Anna Maria Klechniowska. Pierwsze dwa balety: „Bilitis” i „Juria” skomponowała w dwudziestoleciu międzywojennym, trzeci - „Fantasma” - w 1964. Największym powodzeniem cieszyła się twórczość baletowa dla dzieci Jadwigi Szajny-Lewandowskiej (1912–1994). Najczęściej wystawiany był balet „Pinokio”. Kolejne zagadnienie dotyczy realizacji scenicznych. Choreografię do 18 baletów wystawionych na scenie zrealizowali mężczyźni, a 14 - kobiety. Inaczej wypadają liczby w przypadku muzyki do „widowisk tanecznych” (pantomima, teatr tańca, spektakl tańca), gdzie dominowały choreografki (47). Dotychczasowe ustalenia stanowią punkt wyjścia do dalszych badań muzyki pisanej „do tańca”.

Keywords

PL

muzyka; muzyka baletowa; balet; teatr tańca; taniec; kompozytorki

EN

music; ballet music; ballet; dance theatre; dance; female composers

• Publisher: Związek Kompozytorów Polskich
• Journal: Polski Rocznik Muzykologiczny
• Year: 2022
• Volume: 20
• Pages: 205-222

Dates

published

2022

Contributors

author

Stefan Drajewski

• Akademia Muzyczna im. Ignacego Jana Paderewskiego w Poznaniu

References

• Ryszard Bukowski, Pinokio, „Gazeta Robotnicza” 1964 nr 177, s. 5.
• Józef M. Chomiński, Krystyna Wilkowska-Chomińska, Formy muzyczne, t. 4: Opera i dramat, Kraków 1976.
• Stefan Drajewski, Conrad Drzewiecki. Reformator polskiego baletu, Poznań 2014.
• Stefan Drajewski, Zatańczyć. Studia nad polskim baletem i teatrem tańca, Poznań 2019.
• Magdalena Dziadek, Lilianna Moll, Oto artyści pełnowartościowi, którzy są kobietami… Polskie kompozytorki 1816–1939, katalog wystawy 5–20 XI 2003 w Górnośląskim Centrum Kultury, Katowice 2003.
• Francesca Caccini, w: A Modern Reveal: Songs & Stories of Women Composers, https://www.amodernreveal.com/francesca-caccini [dostęp: 3.12.2021].
• Laura Hamer, Germaine Tailleferre i Hélene Perdriat’s „Le marchand d’oiseaux” (1923): French feminist ballet?, “Studies In Musical Theatre” 2010 nr 4(1), s. 113–120.
• Kiri L. Heel, Germaine Tailleferre Beyond “Les Six”: Gynocentrism and „Le marchand d’oiseaux” and the „Six chansons françaises”, Stanford University 2011, https://stacks.stanford.edu/file/druid:zm744rm1270/Heel%20Dissertation-augmented.pdf [dostęp: 4.12.2021].
• J. M., Balet T. Wysockiej, „Kurier Wileński” 1938 nr 336, s. 2.
• Słownik muzyków polskich, red. Józef M. Chomiński, t. 1 i 2, Kraków 1964, 1967.
• Stefania Jagodzińska-Niekraszowa, Zarys twórczości polskich kompozytorek XIX i XX stulecia, „Muzyka Polska” 1935 nr 8, s. 2.
• Stefania Jagodzińska-Niekraszowa, Rozmowa z Anna Marią Klechniowską, kompozytorką poematów symfonicznych, „Gazeta Gdańska” 1936 nr 151, s.12.
• Kobieta przy pracy. Sukces kompozytorki polskiej za oceanem, „Polska Zbrojna” 1934 nr 166, s. 5.
• Ewa Kofin, Spektakl pełen pogody, „Słowo Polskie” 1967 nr 57, s. 3.
• Dariusz Kosiński, Słownik teatru, Kraków 2006.
• Kazimierz Kościukiewicz, Wrocławski teatr tańca, „Słowo Polskie” 1980 nr 281, s. 4.
• Teatr i Muzyka, „Kurier Warszawski” 1938 nr 89, s. 6.
• Leksykon polskich muzyków pedagogów urodzonych po 31 grudnia 1870 roku, red. Katarzyna Janczewska-Sołomko, Kraków 2013.
• Iwona Lindstedt, Why Are Our Women-Composers So Little Known?, „Musicology Today”, 2019, Vol. 16, s. 43–64.
• Pierre Louÿs, Pieśni Bilitis, przekł. Leopold Staff, Warszawa 1920.
• Pierre Louÿs, Pieśni Bilitis, przekł. Robert Stiller, Warszawa 2010.
• Jadwiga Marczyńska, Klechniowska Anna Maria, w: Encyklopedia Muzyczna PWM, red. Elżbieta Dziębowska, t. 5, Kraków 1997, s. 98–99.
• Tadeusz Marek, Przewodnik koncertowy Drugiego Festiwalu Muzyki Polskiej, Warszawa 1955.
• Mary F. McVicker, Women Composers of Classical Music, Jefferson, London 2011.
• Nasi za granicą, „Orkiestra” 1932 nr 6, s. 100.
• Saracinelli (Ferdinando), c. 1590–1640, Ballo delle Zingare, rapresentato in Firenze nel teatro dell’Altezza Serenissima di Toscana nel carnouale dell’anno 1614, https://www.robinhalwas.com/017007-ballo-delle-zingare-rapresentato-in-firenze-nel-teatro-dellaltezza-serenissima-di-toscana [dostęp: 3.12.2021].
• Maja Trochimczyk, From Mrs. Szymanowska to Mr. Poldowski: Careers of Polish Women Composers, w: A Romantic Century in Polish Music, red. M. Trochimczyk, Los Angeles 2009, s. 1–40.
• Maja Trochimczyk, Dzień kobiet, czyli świat zwiędłych tulipanów. O twórczości polskich kompozytorek, „Ruch Muzyczny”, 7.03.2022, https://ruchmuzyczny.pl/article/1881-dzien-kobiet-czyli-swiat-zwiedlych-tulipanow-o-tworczosci-polskich-kompozytorek.
• Stefan Wysocki, II Festiwal Oper i Baletów Polskich w Poznaniu, „Kultura” 1964 nr 44, s. 9.

Identifiers

DOI

10.2478/prm-2022-0002

Biblioteka Nauki

2179084