Zofia Lissa i Włodzimierz Iwannikow - polska muzykolog i radziecki kompozytor we wspólnej walce o nowy, lepszy ład

• Authors: Izabela Zymer

Title variants

EN

Zofia Lissa and Vladimir Ivannikov - A Polish Musicologist and Soviet Composer Fighting Together for a New, Better Order

Abstracts

EN

Zofia Lissa’s biography contains many well-documented facts, but there are also numerous gaps. These are periods described the least in the known sources: childhood (including her stay in Austria during the First World War) as well as the escape and first months after leaving Lviv (following Germany’s attack on the USSR in 1941). Let us hope that material that will enable us to fill these gaps will be found. However, in addition to complete gaps there is also a lot of incomplete information. It concerns, for example, the period Lissa spent in Moscow. There are more sources dealing with that time, but they have not been studied in detail and this has paved the way for sensational rumours. The present article is an attempt to disperse the fog and clear the atmosphere of mystery surrounding the matter. The thesis of the article is as follows: throughout her stay in Moscow Lissa, with her customary naivety, worked as best as she could for the benefit of Polish music. Her interests were wide-ranging - from early to contemporary music, with the latter being a subject with which she was particularly familiar. In addition to promoting professional music, Lissa tackled questions relating to the dissemination of music in general. She believed that as a musicologist she had a mission and that the best way to accomplish it was to collaborate closely with composers who would “implement” her guidelines in their music. In this context Lissa’s return to Poland may seem as an attempt to put similar ideas into practice on a much broader scale: from then on she would no longer represent herself but the entire Polish musicology, and one composer would be replaced by the entire Polish Composers’ Union.

PL

W życiorysie Zofii Lissy jest wiele faktów dobrze udokumentowanych, lecz także sporo niemal białych plam. Są to okresy najsłabiej opisane w znanych źródłach: dzieciństwo (wraz z pobytem w Austrii podczas I wojny światowej) oraz ucieczka i pierwsze miesiące po opuszczeniu Lwowa (po ataku Niemców na ZSRR w roku 1941). Trzeba mieć nadzieję, że odnajdą się materiały, które pozwolą na uzupełnienie tych luk. Obok plam białych mamy jednak w tej biografii również różne odcienie szarości. Dotyczy to m.in. okresu spędzonego przez Lissę w Moskwie. Tu źródeł jest więcej, jednak są słabo opracowane, a to stworzyło pożywkę dla żądnej sensacji powszechnej wyobraźni. Niniejszy artykuł to próba rozwiania unoszącej się nad tematem mgły i atmosfery tajemniczości. Teza artykułu brzmi następująco: przez cały pobyt w Moskwie, z właściwą sobie naiwnością, Lissa pracowała najlepiej jak umiała dla dobra muzyki polskiej. Zakres jej zainteresowań był szeroki - od muzyki dawnej po współczesną, przy czym w problemach nowej twórczości orientowała się znakomicie. Równolegle do propagowania muzyki profesjonalnej zajmowała się zagadnieniami upowszechnienia muzyki. Wierzyła, że ma tu do spełnienia misję jako muzykolog i że najlepiej ją wypełni, blisko współpracując z kompozytorem, który jej wskazówki będzie „wcielał” w muzykę. W tym kontekście jej powrót do Polski może się jawić jako próba wprowadzenia w życie podobnych idei na daleko szerszej płaszczyźnie: odtąd ona nie będzie już reprezentowała siebie, ale całą muzykologię polską, zaś jednego kompozytora zastąpi cały Związek Kompozytorów Polskich.

Keywords

PL

Zofia Lissa; Włodzimierz Iwannikow; Moskwa; Związek Patriotów Polskich; Ambasada Rzeczpospolitej Polskiej w Moskwie

EN

Zofia Lissa; Vladimir Ivannikov; Moscow; Union of Polish Patriots; The Embassy of the Republic of Poland in Moscow

• Publisher: Związek Kompozytorów Polskich
• Journal: Polski Rocznik Muzykologiczny
• Year: 2022
• Volume: 20
• Pages: 53-79

Dates

published

2022

Contributors

author

Izabela Zymer

• Związek Kompozytorów Polskich - Biblioteka Naukowa

References

• Leon Kruczkowski, Konspekt referatu na dzień 21 III 1947 - załącznik do Protokołu nr 5 z posiedzenia komisji oświatowo-kulturalnej KC PPR odbytego w dniu 28 III 1947, AAN, Komitet Centralny PPR, sygn. 295/V-8 t. 2, k. 176.
• Zofia Lissa, Autobiografia dołączona do podania o przyjęcie do Polskiej Partii Robotniczej, Moskwa 11 XII 1944, w teczce osobowej Zofii Lissy w Centralnym Archiwum KC PZPR, AAN, sygn. CKXX/2201, k. 2–4.
• List Zofii Lissy do Wydziału Współpracy z Zagranicą MKiS, 6 XII 1943, AAN MKiS, sygn. I 200 k. 30.
• List Ministra Kultury i Sztuki Władysława Kowalskiego do prezydium Krajowej Rady Narodowej, 17 I 1946, AAN, MKiS, sygn. I 200, k. 66.
• List Naczelnika Wydziału Odznaczeń Biura Prezydialnego KRN do Ministerstwa Kultury i Sztuki, 19 II 1946, AAN, MKiS, sygn. I 200, k. 65.
• List A. Wróblewskiej, Sekretarz Zarządu Głównego TPPR do Ministerstwa Kultury i Sztuki, Wydziału Współpracy z Zagranicą, na ręce Dyrektora Kazimierza Czachowskiego, 1 II 1946, AAN, MKiS, sygn. I 200, k. 46.
• List Witolda Wrońskiego do Wydziału Oświaty i Kultury KC PPR, 16 V 1947, AAN, Komitet Centralny PPR, 295/XVII-19, k. 2.
• List Zofii Lissy, referentki do spraw muzycznych Ambasady RP w Moskwie, do Ministerstwa Kultury i Sztuki oraz Ministerstwa Spraw Zagranicznych, 12 IX 1945, AAN, MKiS, sygn. I 200, k. 16.
• List Mieczysława Wallisa, Naczelnika Wydziału Współpracy z Zagranicą MKiS, do Zofii Lissy, 20 X 1945, AAN, MKiS, sygn. I 200, k. 18.
• Protokół z posiedzeń I Konferencji w sprawie propagandy Sztuki i Nauki polskiej w ZSRR, odbytej w Ambasadzie Polskiej w Moskwie dn. 13 i 15 IX 1945 r., AAN MKis, sygn. I 201 k. 32–47.
• Protokół z zebrania Podkomisji Muzyków w dniu 2 VII 1947, AAN, KC PPR, sygn. 295/XVII-19, k. 9.
• Zofia Lissa - Dokumenty, AKP BUW, bs., nlb.
• List Adolfa Chybińskiego do Zofii Lissy, Poznań, 26 XI 1946, AKP BUW, Z. Lissa - Korespondencja 1945–1955, nlb.
• Autobiografia [Warszawa, rok 1952] w teczce osobowej Zofii Lissy w Związku Kompozytorów Polskich, AAZKP, bs., nlb.
• „Doniesienie [spisano ze słów], źródło: Jasio, przyjął: Z. Frydrych”, Warszawa, 6 v 1968, Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie, MSW, sygn. IPN BU 0236/90/1, k. 97.
• [Afisz Państwowej Filharmonii Moskiewskiej] Афиша Московской государственной филармонии об исполнении в концерте польской музыки польских народных песен в обработке В.С. Иванникова, ГАРФ, ф. А657, номер дела: 285, л. 1.
• Письмо В.С. Иванникова Михаилу Борисовичу […] об исполнении ансамблем К. Попова оратории „Варшава” [Pis'mo W.S. Iwannikowa Michaiłu Borisowiczu […] ob ispołnienii ansamblem K. Popowa oratorii „Warszawa”]; ГАРФ, ф. А657, Номер дела: 273, л. 1. [Warszawa. Oratorium na chór mieszany i wielką orkiestrę smyczkową] „Варшава”. Оратория для смешанного хора и большого струнного оркестра, ГАРФ, ф. А657. Номер дела: 40, л. 1.
• Zofia Lissa, Autobiografia dołączona do podania o przyjęcie do Polskiej Partii Robotniczej, Moskwa 11 XII 1944, РГАСПИ, Ф. 495. Оп. 252. Д. 10453, л. 6.
• List: Zofia Lissa do Leona Kasmana, Namangan 14 IV 1942, РГАСПИ, Ф. 495. Оп. 252. Д. 10453, л. 12.
• List: Zofia Lissa do Leona Kasmana, Namangan 3 x 1942, РГАСПИ, Ф. 495. Оп. 252. Д. 10453, л. 13.
• Wanda Bacewicz, Życie muzyczne w kraju, Warszawa, „Ruch Muzyczny” 1946 nr 2, s. 12.
• Stanisława Drzewiecka, Szłyśmy znad Oki, Warszawa 1965.
• El-Mir, Włodzimierz Iwannikow. Oratorium „Warszawa”, „Stolica” 1947 nr 6 (16–23 II), s. 11.
• Włodzimierz Iwannikow, W. Iwannikow do Redakcji „Przyjaźni”, „Przyjaźń” 1947 nr 1 (styczeń), s. 8.
• Kronika, „Ruch Muzyczny” 1945 nr 6, s. 13.
• Kronika Polski i świata. Kompozytor radziecki w Polsce, „Dziennik Polski” 1945 nr 218 (12 IX), s. 4.
• Kultura - Sztuka - Nauka. Przyjazd kompozytora radzieckiego, „Gazeta Ludowa” 1945 nr 19 (22 XI), s. 5.
• Jerzy Kuryluk, Kompozytor radziecki o muzyce polskiej o swym pobycie w Polsce, „Życie Warszawy” 1946 nr 33 (2 II), s. 3.
• [K. Kuzniecow] К. Кузнецов, Польские песьни, „Литература и искусство” [Polskije pies'ni, „Litieratura i iskusstwo”], 1944 nr 31 (29 VII), s. 3.
• [Zofia Lissa] Софья Лисса, Концерты польской музыки, „Правда” [Sofja Lissa, Koncerty polskoj muzyki, „Prawda”, 1944 nr 141 (12 VI), s. 3.
• Zofia Lissa, Muzyka polska w Związku Radzieckim w czasie wojny, „Przyjaźń” 1946 nr 3–4 (maj–czerwiec), s. 14–15.
• Zofia Lissa, O polską pieśń masową, „Odrodzenie” 1947 nr 29 (20 VII), s. 3.
• [Zofia Lissa] L. Z., Szkolnictwo muzyczne w ZSRR, „Ruch Muzyczny” 1949 nr 15, s. 34–35.
• Stefania Łobaczewska, Muzyka polska w Związku Radzieckim, „Odrodzenie” 1945 nr 22 (29 IV), s. 12.
• Alojzy Sroga, Początek drogi. Lenino, Warszawa 1972.
• Śpiewnik dzieci polskich w ZSRR, red. Zofia Lissa, Moskwa 1944.
• Włodzimierz Iwannikow wśród muzyków polskich w Warszawie, „Rzeczpospolita” 1946 nr 9 (9 I), s. 5.
• Wybitny kompozytor radziecki w Warszawie, „Rzeczpospolita” 1946 nr 3 (3 I), s. 3.
• Elżbieta Dziębowska, Lissa Zofia, w: Encyklopedia muzyczna PWM. Część biograficzna, red. Elżbieta Dziębowska, tom 5., Kraków 1997, s. 368–370.
• Danuta Gwizdalanka, Zofia Lissa, More on biography, w: MUGI. Musikvermittlung und Genderforschung: Musikerinnen-Lexikon und multimediale Präsentationen, red. Beatrix Borchard i Nina Noeske, Hochschule für Musik und Theater Hamburg, 2003ff, https://mugi.hfmt-hamburg.de/receive/mugi_person_00000497?XSL.back=L [dostęp: 17.01.2022].
• Władysław Jewsiewicki, Polscy filmowcy w okresie II wojny światowej, „Kino” 1968 nr 2, s. 12–21.
• Maciej Matwijów, Walka o lwowskie dobra kultury w latach 1945–1948, Wrocław 1996.
• Zbigniew Skowron, Zofia Lissa 1908–1980, w: Portrety uczonych. Profesorowie Uniwersytetu Warszawskiego po 1945, tom L–R, red. nauk. Waldemar Baraniewski, Wojciech Tygielski i Andrzej Kajetan Wróblewski, Warszawa 2016, s. 105–116.
• [A. Szwarcman] A. Шварцман, Творчество композитора B. С. Иванникова, „Дошкольное воспитание” 1981, № 10, с. 87–89 [Tworczestwo kompozitora B. S. Iwannikowa, „Doszkolnoje wospitanije” 1981, nr 10, s. 87–89].

Identifiers

DOI

10.2478/prm-2022-0012

Biblioteka Nauki

2179095