Przywrócony pamięci: Emil Łapczyński (1837–1863). „Koncercista”, kompozytor, powstaniec

• Authors: Maria Wilczek-Krupa

Title variants

EN

Back from obscurity: Emil Łapczyński (1837–1863). Concert artist, composer, insurgent

Abstracts

EN

History is the science of humanity, and human memory, functioning as an unwritten source of knowledge, is one of its main research tools. Memory stores, selects and reveals, but it can also be fleeting-that is why filling its empty spaces is one of the most important tasks of researchers dealing with culture and the realities of the past. One of the “blank pages” in the history of Polish pianism is the oeuvre of Emil Łapczyński-a virtuoso who occupied leading spots in nineteenth-century newspapers and was compared with Józef Elsner or Henryk Wieniawski. In order to bring him back from obscurity, the present author has conducted extensive research, using source materials (birth and death certificates, tsarist decrees, diaries, tombstone inscriptions), press articles and archives (manuscript collections of the Russian National Library in St. Petersburg). The analysis of these sources has revealed a multidimensional profile of a virtuoso and composer who gave concerts in the largest halls of Europe (Vienna, Prague, Warsaw, Kraków, Lviv, Riga, St. Petersburg), but also a victim of a family tragedy and historical events that put an end to his career and life.

PL

Historia to nauka o człowieku, zaś pamięć ludzka, funkcjonująca jako niepisane źródło wiedzy, jest jednym z głównych jej narzędzi badawczych. Pamięć przechowuje, selekcjonuje, ujawnia, bywa jednakże ulotna, stąd wypełnianie jej pustych miejsc należy do najważniejszych zadań badaczy zajmujących się kulturą i realiami przeszłości. Jedną z „białych plam” w historii pianistyki polskiej jest twórczość Emila Łapczyńskiego - wirtuoza zajmującego czołowe miejsca na łamach dziewiętnastowiecznych gazet i porównywanego z Józefem Elsnerem czy Henrykiem Wieniawskim. Chcąc przywrócić jego sylwetkę pamięci, autorka przeprowadziła szeroko zakrojone badania z wykorzystaniem materiałów źródłowych (akty urodzeń i zgonów, ukazy carskie, pamiętniki, napisy nagrobne), artykułów prasowych oraz archiwów (zbiory rękopisów Rosyjskiej Biblioteki Narodowej w Petersburgu). Analiza tych źródeł wyłoniła z mroku wielowymiarową postać podlaskiego dziedzica, wirtuoza i kompozytora, koncertującego w największych salach Europy (Wiedeń, Praga, Warszawa, Kraków, Lwów, Ryga, Petersburg), ale także ofiary tragedii rodzinnej i wydarzeń historycznych, które zamknęły jego karierę i życie.

Keywords

PL

Emil Łapczyński; pianistyka XIX wieku; muzyka fortepianowa; powstanie styczniowe

EN

Emil Łapczyński; nineteenth-century pianism; piano music; the January Uprising

• Publisher: Związek Kompozytorów Polskich
• Journal: Polski Rocznik Muzykologiczny
• Year: 2024
• Volume: 22
• Pages: 17-42

Dates

published

2024

Contributors

author

Maria Wilczek-Krupa

• Akademia Muzyczna im. Krzysztofa Pendereckiego w Krakowie

References

• Emile Łapczyński, La melancolie, partytura wydana nakładem Rudolfa Friedleina, Warszawa 1854.
• „Dorptsche Zeitung” 1853 nr 51, 52.
• Katarzyna Frasek, Miłość, zdrada, zbrodnia. Felicya Łapczyńska ofiarą intrygi dorosłych, Przytoczno 2012 [wypracowanie konkursowe], dostęp dzięki uprzejmości autorki.
• „Gazeta Codzienna” 1856 nr 112, 303.
• „Gazeta Warszawska” 1856 nr 301, 314, 343.
• Jan Kazimierczak, Kronika parafii Łysobyki, lata 1929–1941, rękopis, dostęp w Zespole Szkół w Przytocznie.
• „Kronika Wiadomości Krajowych i Zagranicznych” 1856 nr 216, 224.
• Księga ślubów parafii św. Trójcy w Łysobykach, lata 30. XIX wieku, Archiwum Narodowe w Krakowie, szpula nr 356.
• Księga urodzeń parafii św. Trójcy w Łysobykach, lata 1835–1850, dostęp w parafii w Jeziorzanach.
• Księga zgonów parafii Łysobyki, rok 1858, dostęp w parafii w Jeziorzanach.
• Księga zgonów parafii św. Trójcy w Staninie, lata 60. XIX wieku, dostęp w parafii w Staninie.
• „Kurjer Warszawski” 1853 nr 27, 223; 1854 nr 189; 1856 nr 17, 286, 303, 316.
• Pamiątka dla rodzin polskich. Krótkie wiadomości biograficzne o straconych na rusztowaniach, rozstrzelanych, poległych na placu boju oraz zmarłych w więzieniach, na tułactwie i na wygnaniu Syberyjskiem, 1861–1866 r. ze źródeł urzędowych, dzienników polskich, jak niemniej z ust podań osób wiarygodnych i towarzyszy broni; zebrał i ułożył Zygmunt Kolumna wstęp B. Bolesławita [pseud. Józefa Ignacego Kraszewskiego], cz. II, Kraków 1868, s. 159.
• Podróżnik raptowny, „Ruch Muzyczny” 1858 nr 18 (5 V), t. 2, s. 140–142.
• „Rigasche Zeitung” 1953 nr 40.
• „Sankt-Petersburskie Wiadomości” 1853 nr 212.
• Bibliografia muzyczna czasopism rosyjskich XIX wieku, red. Tamara N. Liwanowa, t. IV: 1851–1860, cz. 1–2, red., Moskwa 1967–1968.
• Bibliografia Warszawy. Wydawnictwa ciągłe 1795–1863, Wrocław–Warszawa–Kraków 1992.
• Maria Burchard, „Dreyschock Aleksander”, w: Encyklopedia muzyczna PWM. Część biograficzna, red. Elżbieta Dziębowska, t. 2, Kraków 1984.
• Zofia Chechlińska, Jolanta Guzy-Pasiak, Halina Sieradz, Kultura muzyczna Królestwa Polskiego (1815–1875), w: Kultura miejska w Królestwie Polskim, red. Anna M. Dexlerowa, Warszawa 2001.
• Carl Czerny, Vollständige theoretisch-praktische Pianoforte-Schule op. 500, cz. III, Paryż 1839.
• Maciej Czerwiński, Archiwum znaków - semiotyka pamięci kulturowej, „Tekst i Dyskurs” / „Text und Diskurs” 2014 nr 7 s. 31–48.
• Stanisław Dybowski, Słownik pianistów polskich, Warszawa 2003.
• Muzyka w polskich czasopismach literackich i społecznych 1831–1863, oprac. Sylwester Dziki, Kraków 1973.
• Stanisław Góra, Partyzantka na Podlasiu 1863–1864, Warszawa 1976.
• Natalia Kicka, Pamiętniki, wstęp i przypisy Józef Dutkiewicz, oprac. tekstu, uzup. przypisów, indeksy Tadeusz Szafrański, Warszawa 1972.
• Oskar Kolberg, Dzieła wszystkie, t. 62: Pisma muzyczne, cz. II. Z rękopisów i źródeł drukowanych zebrał Mieczysław Tomaszewski, tekst i przypisy oprac. Danuta Pawlak, red. Elżbieta Miller, Danuta Pawlak, Wrocław–Poznań 1981.
• Karol Kucz, Pamiętniki miasta Warszawy z roku 1853, t. 1, Warszawa 1854.
• Irena Poniatowska, Muzyka fortepianowa i pianistyka w wieku XIX, Piastów 1991.
• Hugo Riemann, Vergleichende theoretisch-praktische Klavier-Schule, Hamburg 1890.
• Jim Samson, The Music of Chopin, London–Boston–Hentley 1985.
• sd, Emil Łapczyński - niespełniona nadzieja polskiej pianistyki, https://chopin.polskieradio.pl/artykul/2049258,Emil-Lapczynski-niespelniona-nadzieja-polskiej-pianistyki [dostęp: 20.11.2023].
• Janina Siwkowska, Nokturn, czyli rodzina Fryderyka Chopina i Warszawa w latach 1832–1881, t. 2, Warszawa 1988.
• Wojciech A. Sowiński, Słownik muzyków polskich dawnych i nowoczesnych, Paryż 1874.
• Mieczysław Tomaszewski, Muzyka Chopina na nowo odczytana. Studia, interpretacje, rekonesanse, seria II, Kraków 2010.
• Wojciech Tomaszewski, Kronika życia muzycznego na prowincji Królestwa Polskiego w latach 1815–1862, Warszawa 2015.
• Wojciech Tomaszewski, Kronika życia muzycznego w Warszawie w latach 1831–1835, Warszawa 2011.
• Maria Wilczek-Krupa, Od krzyża do krzyża, strona internetowa Festiwalu „Na Szage”, Poznań 2014, http://2014.festiwalnaszage.pl/festiwalnaszage.pl/maria-wilczak-krupa-od-krzyza-do-krzyza_1718.html [dostęp: 1.07.2024].
• Maria Wilczek-Krupa, Emil Łapczyński. Koncercista, „Muzyka21” 2015 nr 2 (175), s. 37–40.
• Stanisław Zieliński, Bitwy i potyczki 1863–1864. Na podstawie materyałów drukowanych i rękopiśmiennych Muzeum Narodowego w Rapperswilu, Rapperswill 1913.

Identifiers

DOI

10.2478/prm-2024-0001

Biblioteka Nauki

59713579