Rola muzyków polskich w kształtowaniu ukraińskiej szkoły kompozytorskiej XIX i początku XX wieku

• Authors: Luba Kijanowska-Kamińska

Title variants

EN

The role of Polish musicians in shaping the Ukrainian school of composition in the 19th and early 20th centuries

Abstracts

EN

The article presents a system organizing the forms and ways of influencing Polish musicians on Ukrainian composers in the era of the most intensive development of national schools. In the discussed system, there are four main levels at which professional Ukrainian musicians absorb influences from Polish musical culture. The first level-“empirical”, concerning the use of elements of folk music as a quotation, or vice versa, of folk melodies of a neighboring nation recorded by Polish musicians in instrumental or the atrical works by Ukrainian composers. The second level-“integrative”, related to the activities of the so-called “Ukrainian school” of Polish musicians-Antoni Kocipiński, Michał Zawadzki, Władysław Zaremba active in Podolia and Kiev. The third level-“ephemeral”-takes into account the legacy of Tomasz Padura and Wojciech Sowiński, who, reaching for the sources of Ukrainian folklore, treated them in an absolutely subjective way. The fourth, “dialogic” level - idiolects of F. Chopin’s style in the works of Mykola Lysenko and subseqent generations of Ukrainian musicians.

PL

W niniejszym artykule zaproponowany został system porządkujący formy i sposoby wpływu muzyków polskich na kompozytorów ukraińskich w dobie najbardziej intensywnego kształtowania szkół narodowych. W omawianym systemie wyodrębnione zostają cztery główne poziomy, na których odbywa się przyswajanie przez profesjonalnych muzyków ukraińskich wpływów płynących z polskiej kultury muzycznej. Pierwszy poziom - „empiryczny” dotyczy wykorzystania elementów muzyki ludowej jako cytatu, lub vice versa, zapisanych przez muzyków polskich melodii ludowych sąsiedniego narodu w utworach instrumentalnych lub teatralnych kompozytorów ukraińskich. Drugi poziom - „integratywny” - związany jest z działalnością tzw. „szkoły ukraińskiej” muzyków polskich: Antoniego Kocipińskiego, Michała Zawadzkiego, Władysława Zaremby, działających na Podolu i w Kijowie. Trzeci poziom - „efemeryczny” - uwzględnia spuściznę Tomasza Padury i Wojciecha Sowińskiego, którzy sięgając do źródeł folkloru ukraińskiego traktowali je w sposób absolutnie subiektywny. Czwarty poziom - „dialogiczny” - dotyczy idiolektów stylu Chopina w twórczości Mykoły Łysenki i następnych generacji muzyków ukraińskich.

Keywords

PL

kultura muzyczna XIX wieku; relacje polsko-ukraińskie; „szkoła ukraińska” muzyków polskich; „efemeryczna” interpretacja; idiolekty chopinowskie; Mykoła Łysenko

EN

musical culture of the 19th century; Polish-Ukrainian relations; “Ukrainian school” of Polish musicians; “ephemeral” interpretation; Chopin idiolects; Mykola Lysenko

• Publisher: Związek Kompozytorów Polskich
• Journal: Polski Rocznik Muzykologiczny
• Year: 2024
• Volume: 22
• Pages: 125-163

Dates

published

2024

Contributors

author

Luba Kijanowska-Kamińska

• Lwowska Narodowa Akademia Muzyczna im. Mykoły Łysenki, Ukraina

References

• Mykoła Łysenko, List do Olgi Franko 13–15 czerwca 1887, Kijów, w: M. Łysenko, Listy, oprac., wstęp, komentarz, indeks Roksana Skorulska, Kijów 2004, s. 179–180.
• Mykoła Łysenko, List do Serhija P. Drimcowa, 30 października 1907 roku, w: M. Łysenko, Listy, oprac., wstęp, komentarz, indeks Roksana Skorulska, Kijów 2004 s. 421.
• Nekrolog Władysława Zaremby, „Teatr i sztuka” 1902 nr 44, s. 803.
• Zdzisław Jachimecki, Historia muzyki polskiej (w zarysie), Warszawa 1920.
• Mowa Ignacego Jana Paderewskiego wygłoszona dnia 23.X.1910 na obchodzie stuletniej rocznicy urodzin Fryderyka Chopina, w: Obchód setnej rocznicy urodzin Fryderyka Chopina i Pierwszy Zjazd Muzyków Polskich we Lwowie 23 do 28 października 1910, Lwów 1912.
• Piśni, dumki i szumki ruśkoho naroda na Podoli, Ukraini i w Małorossyji. Spysani i perełożeny pid muzyku Ant. Kocipińskim. Persza sotnia. W Kijewi i Kamińci Pod. U A. Kocipińskoho, 1862, s. 3–4, https://bibliotekacyfrowa.pl/dlibra/publication/29690/edition/39913/pisni-dumki-i-szumki-ruskoho-naroda-na-podoli-ukraini-i-w-malorossyi-perszasotnia [dostęp: 5.07.2024].
• Albert Sowiński, Les musiciens polonais et slaves anciens et modernes : dictionnaire biographique des compositeurs, chanteurs, instrumentistes, luthiers, constructeurs d’orgues, poetes sacrés et lyriques, littérateurs et amateurs de l’art musical : précédé d’un résumé de l’histoire de la musique en Pologne et de la description d’anciens instruments slaves notices sur la bibliographie musicale polonaise, fragments de compositions des grands maîtres polonais et détails sur les pčlerinages célébres en Pologne, Paris 1857.
• „Wydawca” [Karol Wild?], O życiu i pismach Tomasza Padurry, w: Pyśma Tymka Padurry. Wydania posmertne z autohrafiw, Lwów 1874.
• Marian Wasiutyński, Prawdziwy żywot Tomasza Padurry, Poznań 1875.
• Wacław Michał Zaleski, Karol Józef Lipiński, Pieśni polskie i ruskie ludu Galicyjskiego z muzyką instrumentowaną przez Karola Lipińskiego. Zebrał i wydał Wacław z Oleska, Lwów: nakładem Franciszka Pillera, 1833.
• Iwona Boruszkowska, Źródła romantycznej fascynacji Ukrainą i zagadnienie szkoły ukraińskiej w romantyzmie polskim (debata o „szkołach poetyckich”), „Rocznik Naukowy Lingwistycznej Szkoły Wyższej w Warszawie” nr 4, Warszawa 2014, s. 37–53.
• Fernand Braudel, Historia i trwanie, przeł. Bronisław Geremek, Warszawa 1999, s. 49–90.
• Tamara Bułat, Opracowania ukraińskich pieśni ludowych na głos z towarzyszeniem fortepianu, w: Historia muzyki ukraińskiej, t. 2, Kijów 1989, s. 38–77.
• Barbara Chmara-Żaczkiewicz, „Zawadzki Michał”, w: Encyklopedia muzyczna PWM. Część biograficzna, red. Elżbieta Dziębowska, t. 12, Kraków 2012, s. 337.
• Nataliia Chuprina, Phenomenon of the Biedermeier Piano Music in XIX Century, “Science Review” 2019 nr 9(26).
• Maciej Gołąb, Mazurek Dąbrowskiego. Muzyczne narodziny hymnu, Warszawa 2021.
• Julia Hryszczenko, Tamara Kotyrlo, Natalia Filipczuk, Rozwój profesjonalnego doświadczenia pedagogów-muzyków w wyższych uczelniach Ukrainy (XVIII–XX wiek), red. G. Sotska, S. Konowiec, Kijów 2016, s. 108–109.
• Małgorzata Janicka-Słysz, Interlektura utworów-tekstów: wysłyszeć głosy innych, „Aspekty Muzyki” 2017 nr 7, s. 71–84.
• Maria Janion, Literatura polska. Okres 1795–1831, w: Wielka Encyklopedia Powszechna, t. 9, red. Zbigniew Marciniak, Warszawa 1967, s. 165–167.
• Lubow Kijanowska, Twórczość religijna Mychajła Werbyckiego, w: Musica Galiciana. Kultura muzyczna Galicji w kontekście stosunków polsko-ukraińskich (od doby piastowskiej do roku 1945), t. 1, red. Leszek Mazepa, Rzeszów 1997, s. 103–111.
• Luba Kijanowska-Kamińska, Albert Sowiński i jego zbiór „Popularne polskie pieśni narodowe”, w: Wokalistyka w Polsce i na świecie, red. Eugeniusz Sąsiadek, t. 3, Wrocław 2004, s. 109–123.
• Luba Kijanowska-Kamińska, Antoni Kocipiński: reprezentant „ukraińskiej szkoły” w muzyce polskiej, w: Wokalistyka i pedagogika wokalna, t. 5, red. Eugeniusz Sąsiadek, Wrocław 2007, s. 49–65.
• Wiktor Kłyn, Leszek Mazepa, Życie muzyczno-koncertowe, w: Historia muzyki ukraińskiej, t. 3, Kijów 1989, s. 314–338.
• „Kocipiński, Antoni”, w: Słownik muzyków polskich, t. 1, red. Józef M. Chomiński. Kraków 1964, s. 281.
• Wojciech Tomaszewski, „Kocipiński, Antoni”, w: Encyklopedia muzyczna PWM. Część biograficzna, red. Elżbieta Dziębowska, t. 5, Kraków 1997, s. 118.
• Filip Kucera, Wacław „Emir” Rzewuski (1784–1831): podróżnik i żołnierz, dysertacja doktorska, Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu, 2016, s. 257–280. https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/15467/1/Filip%20Kucera%20praca%20dr.pdf [dostęp: 28.04.2020].
• Zofia Kułakowska, W setną rocznicę pierwszego słownika muzyków polskich, „Muzyka” 1957 nr 2, s. 37–43.
• Tetyana Krulikowska, Twórczość fortepianowa Michała Zawadzkiego w kontekście rozwoju ukraińskiej muzyki fortepianowej XIX wieku, „Aktualne pytania nauk humanistycznych” 2019, t. 2, nr 26, http://www.aphn-journal.in.ua/archive/26_2019/part_2/3.pdf [dostęp: 27.04.2022].
• Tetyana Krulikowska, Władysław Zaremba (1833–1902) - zapomniany polski kompozytor z Podola i jego zbiór pt. „Mały Paderewski”, „Edukacja Muzyczna” 2019, t. 13, s. 223–241.
• Zinowij Łyśko, Pionierzy sztuki muzycznej w Galicji, Lwów–New York 1994.
• Kateryna Łuhańska, Oksana Szewczuk, Oświata muzyczna, w: Historia muzyki ukraińskie, t. 2, Kijów 1989, s. 387–412.
• Jerzy S. Majewski, Epoka biedermeieru, „Stolica” 2017 nr 10(2305), s. 10–18.
• Anna Nowak, Mazurek w twórczości kompozytorów ukraińskich: do problemu integracji muzyczno-kulturowej, „Ukraińska muzyka” 2015, s. 36–43.
• Hrihirij Nud’ha, Pieśń ukraińska w świecie, ks. 1, Lwów 1997.
• Prof. dr hab. Michał Łesiów: Nazwy Ukrainy oraz jej części, https://grekokatolicy.pl/ukraincy/prof-dr-hab-michal-lesiow-nazwy-ukrainy-oraz-jej-czesci/, dostęp: 5.08.2024.
• Wołodymir Radowski, Tymko Padura: próba redegradacji i rehabilitacji], Lwów 2012.
• Rostisław Radyszewski, Tomasz Padura - polsko-ukraiński poeta, w: Obwód wołyńsko--żytomierski. Kolekcja historyczna i filologiczna na tematy regionalne, t. 23, Żytomierz 2012, s. 5–18.
• Rimma Sulim, Fryderyk Chopin i kształtowanie ukraińskiej szkoły fortepianowej, „Czasopismo Narodowej Akademii Muzycznej Ukrainy im. P. Czajkowskiego” 2010, nr 4(9), s. 49–60.
• Joanna Subel, Źródła do twórczości Karola Lipińskiego, Wrocław 2018.
• Mieczysław Tomaszewski, Oblicze i losy pieśni polskiej 1795–1918, w: Muzyka polska w okresie zaborów, materiały z XXV Ogólnopolskiej Konferencji Muzykologicznej, red. K. Bilica, Warszawa 1997, s. 13–38.
• Mieczysław Tomaszewski, Muzyka Chopina na nowo odczytana. Studia, interpretacje, rekonesanse, seria II, Kraków 2010.
• Zinaida Wasyłenko, Z historii ukraińskiej folklorystyki muzycznej końca XVIII–połowy XIX wieku, w: Żywe kartki ukraińskiej muzyki, Kijów 1965, s. 9–54.
• Walentyna Węgrzyn-Klisowska, „Pieśni ludu galicyjskiego” Wacława z Oleska z muzyką Karola Lipińskiego: zawartość, repertuar, konkordancje, w: Musica Galiciana. Kultura muzyczna Galicji w kontekście stosunków polsko-ukraińskich (od doby piastowskiej do roku 1945), t. 1, red. Leszek Mazepa, Rzeszów 1997, s. 75–89.
• Maria Zahajkiewicz, Działalność Karola Lipińskiego w kontekście kultury ukraińskiej, w: Przegląd naukowy Narodowej Muzycznej Akademii Ukrainy im. P. Czajkowskiego, Kijów 2001, s. 260–268.
• „Zawadzki Michał”, w: Artyści Ukrainy. Przewodnik encyklopedyczny, red. A. Kudrycki], Kijów 1992, s. 251.
• „Zawadzki Michał”, w: Słownik muzyków polskich, t. 2, red. Józef M. Chomiński, Kraków 1967, s. 303.
• Iryna Zinkiw, Muzyka kameralno-instrumentalna, w: [Historia muzyki ukraińskiej, t. 2, Kijów 1989, s. 284–306.

Identifiers

DOI

10.2478/prm-2024-0004

Biblioteka Nauki

59954287