Miejsce gwary opoczyńskiej w lokalnej prasie (na przykładzie kieleckich „Przemian”)

• Authors: Stanisław Cygan

Title variants

EN

The place of the Opoczno dialect in the local press (the example of Kielce’s monthly “Przemiany”)

Abstracts

EN

The local press is hardly ever used for dialectological studies. Press texts from the Kielce monthly “Przemiany”; 1970–1989 can be a valuable source of language material for both the study of the language system of the Opoczno dialect and the dialect lexicon. They are represented by 26 chats from the Opoczno area and Opoczno proverbs. For the purpose of this article, I have extracted dialect vocabulary – 61 words from chats – and compared them with dictionary materials from other sources of Polish dialect lexicography: a collection of K. Dejna’s folk vocabulary, Słownik gwar małopolskich (Glossary of Little Poland dialects), Słownik gwary opoczyńskiej (Glossary of Opoczno dialects), the alphabetical index of words from the dictionary Słownik polskich gwar (Dictionary of Polish dialects). The research results show differences in the resources of this lexicon in the sources listed. They confirm the usefullness of press materials for lexicographic research.

Keywords

EN

dialectology; local dialect; Opoczno region; regional periodicals

PL

dialektologia; gwara; region opoczyński; czasopiśmiennictwo regionalne

• Publisher: Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
• Journal: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
• Year: 2020
• Issue: 15
• Pages: 50-66

Dates

published

2020

Contributors

author

Stanisław Cygan

• Uniwersytet Jana Kochanowskiego, Kielce

• https://orcid.org/0000000211083302

References

• Adamczyk M., 1991, Cztery epoki prasy Kielecczyzny 1811–1956, Kraków–Kielce.
• Cygan S., 2005a, Ludoznawcze zainteresowania kieleckiej inteligencji, [w:] Z tradycji i dorobku inteligencji kieleckiej w XIX i XX wieku, red. M. Meducka, Kielce, s. 11–27.
• Cygan S., 2005b, Jan Łoś (1860–1928) jako językoznawca, [w:] Z tradycji i dorobku inteligencji kieleckiej w XIX i XX wieku, red. M. Meducka, Kielce, s. 307–319.
• Cygan S., 2016, Z zagadnień dialektologicznych Kielecczyzny w prasie lokalnej (na przykładzie „Radostowej”), „Prace Filologiczne” LXIX, s. 41–58.
• Cygan S., 2018, Słownik gwary opoczyńskiej, Opoczno.
• Dejna K., 1962–1968, Atlas gwarowy województwa kieleckiego, Łódź, t. 1-6, 800 map.
• Dejna K., 1974–1985, Słownictwo ludowe z terenu byłych województw kieleckiego i łódzkiego, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. XX–XXI.
• Dejna K., 1994, Atlas gwar polskich. Sektor VII (kielecki), Łódź.
• Doroszewski W. (red.), 1958–1973, Słownik języka polskiego, t. I–XII, Warszawa.
• Dubisz S., 1986, Stylizacja gwarowa w polskiej prozie trzydziestolecia powojennego (nurt ludowy w latach 1945–1975), Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
• Gala S., 2014, Kierunki zmian w gwarach polskich (zarys problemu), [w:] tegoż, Wybór pism dialektologicznych i onomastycznych, red. I. Jaros, Łódź, s. 241–250; przedruk z: Kultura, język, edukacja, red. R. Mrózek, Katowice 2000, s. 129–138.
• Gala S., Frank-Rakowska G., Gala-Milczarek B., 2010, Indeks alfabetyczny i indeks a tergo do „Słownictwa ludowego...” Karola Dejny, Łódź.
• Jachimczyk A., 2002, Życie kulturalne Kielc 1945–1975, Kielce.
• Jaros I., 2001, Gwary opoczyńskie na tle językowego pogranicza Małopolski i Mazowsza, Łódź.
• Kamińska M., 1956, Uwagi o rozwoju gwary opoczyńskiej, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. IV, s. 55–60.
• Karaś H., 2011, Polska leksykografia gwarowa, Warszawa.
• Karłowicz J., 1900–1911, Słownik gwar polskich, Kraków, t. I–VI [t. IV–VI ułożył J. Karłowicz, do druku przygotował J. Łoś, Kraków 1906–1911].
• Kępa-Mętrak J., 1999, Między misją a rzemiosłem. Kieleckie środowisko dziennikarskie w latach 1945–1989, Kielce.
• Kępa-Mętrak J., 2005, Co w prasie piszczy? Charakterystyka świętokrzyskich dzienników regionalnych, „Studia Bibliologiczne Akademii Świętokrzyskiej”, t. 9, s. 111–134.
• Kępa-Mętrak J., 2012, Ustawicznie czujni... O dziennikarzach regionu kielecko-radomskiego (i nie tylko), Warszawa.
• Krzyżanowski J. (red.), 1965, Słownik folkloru polskiego, Warszawa.
• Labocha J., 1990, Opowiadania ludowe ze Śląska Cieszyńskiego w Czechosłowacji w świetle pragmalingwistyki tekstu, Kraków.
• Łoś J., 1886, Gwara opoczyńska. Studium dialektologiczne, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności”, t. XI, s. 147–190.
• Łoś J., 1886, Porównanie fonetycznych właściwości kilku gwar polskich, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności”, t. XI, s. 191–218.
• Nitsch K., 1960, Wybór polskich tekstów gwarowych. Warszawa.
• Pająkowska-Kensik M., 2014, O gwarze kociewskiej we współczesnych tekstach „Pomeranii”, [w:] Badania dialektologiczne. Stan, perspektywy, metodologia. Materiały konferencji naukowej „Gwara i tekst”. Kraków, 27–28 września 2013 r., ed. M. Rak i K. Sikora, Kraków, s. 345–349.
• Piechnik A., 2014, Gwara w języku lokalnej prasy (na przykładzie „Głosiciela”), [w:] Badania dialektologiczne. Stan, perspektywy, metodologia. Materiały konferencji naukowej „Gwara i tekst”. Kraków, 27–28 września 2013 r., red. M. Rak i K. Sikora, Kraków, s. 305-311.
• Popławski E., 2014, Frazemy z biblijnymi nazwami osobowymi w gwarach polskich, Kraków.
• Popławski E., 2017, Rok rolniczo-gospodarski w świetle przysłów w gwarach polskich (od św. Macieja – 24 lutego do św. Pawła – 29 czerwca), [w:] Język w regionie, region w języku 2, red. B. Osowski, J. Kobus, P. Michalska-Górecka i A. Piotrowska-Wojaczyk, Poznań, s. 289–303.
• Rak M., 2015, Kulturemy podhalańskie, Kraków.
• Reichan J. (red.), 1999, Indeks alfabetyczny wyrazów z kartoteki „Słownika gwar polskich” (t. I: A–O, t. II: P–Ż), Kraków.
• Reichan J., 2002, Zarys dziejów badań nad dialektem środkowo- i północnomałopolskim, [w:] Dialektologia jako dziedzina językoznawstwa i przedmiot dydaktyki. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Karolowi Dejnie, red. S. Gala, Łódź, s. 407–418.
• Serkowska K., 2011, Język kaszubski w miesięczniku „Pomerania” w latach 1963–2011, „Biuletyn Rady Języka Kaszubskiego”, s. 242–249.
• Siuda M., 2012, Prasa województwa kieleckiego w latach 1944–1989. Studium historyczno--prasoznawcze, Kielce.
• Sławkowa E., 2003, Być stela. Z zagadnień edukacji regionalnej na Śląsku Cieszyńskim, Katowice.
• Słownik gwar polskich. Źródła, 1977, opr. przez Zakład Dialektologii Polskiej PAN w Krakowie pod kier. M. Karasia, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Szpila G., 2003, Krótko o przysłowiu, Kraków.
• Szydłowska N. (red.), 2008, Mądrość jako wartość w przysłowiach ludowych. Materiały z badań, Białystok.
• Szymczak M., 1966, Charakterystyka gwary opoczyńskiej, „Literatura Ludowa”, z. 2–3, s. 7–10.
• Wolny H., 1973, Od „Gazety Kieleckiej” (1870) do „Przemian” (1970), „Zeszyty Kieleckie. Historia – Literatura – Kultura”, Łódź, s. 158–172.
• Wronicz J. (red.), 2009, Mały słownik gwar polskich, opracował zespół: R. Kucharzyk, A. Niezabitowska, J. Reichan, M. Tokarz, W. Wójcicka, J. Wronicz, Kraków.
• Wronicz J. (red.), 2016, Słownik gwar małopolskich, t. I: A–Ó, opracował zespół: M. Buława, B. Grabka, E. Grześkiewicz, J. Kozioł, R. Kucharzyk, A. Niezabitowska, E. Popławski, M. Tokarz, A. Tyrpa, J. Wronicz, B. Ziajka, Kraków.
• Wronicz J. (red.), 2017, Słownik gwar małopolskich, t. II: P–Ż, opracował zespół: M. Buława, B. Grabka, A. Kostecka-Sadowa, R. Kucharzyk, A. Niezabitowska, E. Popławski, M. Tokarz, A. Tyrpa, J. Wronicz, B. Ziajka, Kraków.
• Zieniukowa J., 1959, Sprawy języka i literatury kaszubskiej w niektórych czasopismach regionalnych, „Literatura Ludowa”, 1959, nr 1–2, s. 23–26.

Identifiers

DOI

10.24917/20831765.15.4

Biblioteka Nauki

2171454