Jaki jest porządny człowiek? O wybranych użyciach przymiotnika porządny we współczesnej polszczyźnie

• Authors: Karolina Lisczyk

Title variants

EN

What is a decent person [porządny człowiek]?On selected uses of the adjective decent [porządny] in contemporary Polish

Abstracts

EN

The aim of the article is an attempt to answer the question of what Polish speakers mean when describing someone as porządny [decent]. Over 2,000 sentences taken from the MoncoPL corpus were studied, containing combinations of the adjective under study with nouns: człowiek, osoba, mężczyzna, facet, chłopak, kobieta, dziewczyna [man, person, guy, boy, woman, girl]. The analyzes were preceded by a review of lexicographic definitions as well as concepts of a decent man. Research has shown that the adjective porządny denotes a bundle of positive traits that are concretized depending on the context. Only in relation to women, the analyzed term is more precise and refers to the sexual and moral sphere.

Keywords

PL

porządny; semantyka; aksjolingwistyka; badania korpusowe

EN

porządny (decent); semantics; axiolinguistics; corpus research

• Publisher: Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
• Journal: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
• Year: 2022
• Issue: 17
• Pages: 145-158

Dates

published

2022

Contributors

author

Karolina Lisczyk

• Uniwersytet Śląski w Katowicach, Polska

• https://orcid.org/0000000287411595

References

• Boryś W., 2005, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków.
• Buksiński T., 2001, Moderność, Warszawa.
• Collins Online English Dictionary, https://www.collinsdictionary.com/ (dostęp 30.07. 2021).
• Dąbrówka A., Geller E., 1995, Słownik antonimów, Warszawa.
• Jedynak S., 1999, O banalności intuicji, „Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria” VIII, nr 1 (29), s. 193–198.
• Karwatowska M., 2017, Przyzwoitość w świadomości studentów lubelskich, „Białostockie Archiwum Językowe”, s. 93–105, DOI: 10.15290/baj.2017.17.05
• Karwatowska M., 2018, Historia „niewielkiego słowa”, czyli o przyzwoitości, „Stylistyka” XXVI, s. 87–103, DOI: 10.25167/Stylistyka27.2018.6
• Kotarbiński T., 1985, Medytacje o życiu godziwym, Warszawa.
• Maryn-Stachurska D., 2019, O znaczeniu przedmiotowym i metatekstowym jednostek normalny i normalnie, „Polonica” XXXIX, s. 179–191.
• Nowak S., 2011, System wartości społeczeństwa polskiego, „Studia Socjologiczne” 1(200), s. 261–278.
• Parysek J., Mierzejewska L., 2020, Porządne miasto porządnych mieszkańców, „Studia Miejskie”, t. 39, s. 11–27.
• Puzynina J., 1982, Językoznawstwo a aksjologia, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” XXXIX, s. 23–32.
• Skorupka S. (red.), 1991, Słownik wyrazów bliskoznacznych, Warszawa.
• Wierzbicka A., 1971, Kocha, lubi, szanuje, Warszawa.
• Wierzbicka A., 1999, Język – umysł – kultura, Warszawa.
• Żywczok A., 2020, „Człowiek porządny” – ideał wychowania moralnego. Na kanwie rozważań etycznych Tadeusza Kotarbińskiego, [w:] Wielogłos w myśli o wychowaniu. 100 lat polskiej pedagogiki filozoficznej, red. S. Sztobryn, K. Dworakowska, Warszawa, s. 195–212.
• ESJPXVII/XVIII – Elektroniczny słownik języka polskiego XVII i XVIII wieku, https://sxvii.pl/ (dostęp 5.08.2021).
• ISJP – Inny słownik języka polskiego, red. M. Bańko, t. 2, Warszawa 2000.
• SIJP – M. Arct, Słownik ilustrowany języka polskiego, Warszawa 1916, http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra (dostęp 5.08.2021).
• SDor – Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 1–11, Warszawa 1958–1969, http://doroszewski.pwn.pl (dostęp 5.08.2021).
• SL – S. Linde, Słownik języka polskiego, t. 2, Warszawa 1807–1814, https://kpbc.umk.pl/dlibra (dostęp 5.08.2021).
• SPXVI – Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M. Mayenowa, t. 27, Wrocław 1999, https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/17781 (dostęp 5.08.2021).
• Sstp PAN – Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, t. 6, Wrocław 1953–2002, https://pjs.ijp.pan.pl/Sstp/t6.pdf (dostęp 5.08.2021).
• SStpA – M. Arcta Słownik staropolski, oprac. A. Krasnowolski, W. Niedźwiedzki, Warszawa ok. 1920, https://pl.wikisource.org/wiki/M._Arcta_Słownik_Staropolski (dostęp 5.08.2021).
• SWar – Słownik języka polskiego (tzw. Słownik warszawski), red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, t. 6, Warszawa 1900–1927, https://crispa.uw.edu.pl/ (dostęp 5.08.2021).
• SWil – Słownik języka polskiego (tzw. Słownik wileński), red. A. Zdanowicz i in., Wilno 1861, https://eswil.ijp.pan.pl/ (dostęp 5.08.2021).
• USJP – Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. 3 i 4, Warszawa 2003.
• WSJP PAN – Wielki słownik języka polskiego PAN, red. P. Żmigrodzki, Kraków 2007–, http://wsjp.pl (dostęp 5.08.2021).

Identifiers

DOI

10.24917/20831765.17.11

Biblioteka Nauki

2174105