Retoryczność teorii wobec praktyk literatury w dobie audiowizualności starych i nowych mediów

• Authors: Adam Regiewicz

Title variants

EN

Rhetorical theory vis-à-vis literary practices in the age of audiovisuality of old and new media

Abstracts

EN

In recent years, there has been a development of interdisciplinary research in literary studies. In the language of theory, a number of concepts transferred from other scientific disciplines appeared. In connection with the development of media and new technologies, audiovisual concepts have become popular. The article reflects on the mechanism of adapting the vocabulary of literary theory to the audiovisual field, which determines contemporary literary communication. Used and popular media metaphors often have a literary approach or are used in a purely philological way as a clue or metaphor. These concepts, transferred to the language of literary theory, lose their source properties, leading to blurring the boundaries of disciplinary discourse. They become an attempt to negotiate meanings within well-known, sometimes refreshed, reborn, reconstructed, theoretical concepts derived from old-fashion structuralism.

PL

Wraz z rozwojem badań interdyscyplinarnych w obrębie literaturoznawstwa pojawiło się wiele pojęć przenoszonych z innych dyscyplin naukowych do kręgu literaturoznawczego. Jednym z takich obszarów niewątpliwie jest audiowizualność związana z rozwojem mediów i nowych technologii. Artykuł podejmuje refleksję nad mechanizmem dostosowywania słownika pojęć teorii literatury do pola audiowizualnego, które wyznacza współcześnie komunikację literacką. Używane i popularne metafory medialne mają bardzo często literaturoznawczą proweniencję albo wykorzystywane są w sposób czysto filologiczny na poziomie tropu czy metafory. Przenoszone do języka teorii literatury tracą swoje źródłowe właściwości, prowadząc do rozmycia granic dyskursu dyscyplinowego. Stają się one próbą negocjowania znaczeń w obrębie dobrze znanych, czasem odświeżonych, odrodzonych, zrekonstruowanych, pojęć teoretycznych wywiedzionych z dobrego, starego strukturalizmu.

Keywords

PL

retoryczność; audiowizualność; teoria literatury; strukturalizm

EN

rhetoric; audiovisuality; literary theory; structuralism

• Publisher: Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
• Journal: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica
• Year: 2022
• Volume: 10
• Pages: 165-179

Dates

published

2022

Contributors

author

Adam Regiewicz

• Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie

• https://orcid.org/0000000313677697

References

• Aarseth Espen J., Cybertekst: literatura ergodyczna, przeł. Anna Rogozińska, w: Antropologia twórczości słownej. Zagadnienia i wybór tekstów, red. Agnieszka Karpowicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2012, s. 669–678.
• Antonik Dominik, Twórczość literacka w pejzażu medialnym. O społecznym życiu literatury, „Teksty Drugie” 2017, nr 1, s. 405–420.
• Bal Mieke, Wędrujące pojęcia w naukach humanistycznych, przeł. Maria Bucholc, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa 2012.
• Balcerzan Edward, Jak starzeje się literaturoznawstwo, „Teksty Drugie” 1992, nr 6, s. 5–21.
• Balcerzan Edward, Literackość. Modele, gradacje, eksperymenty, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń 2013.
• Balcerzan Edward, W stronę genologii multimedialnej, w: Genologia dzisiaj, red. Włodzimierz Bolecki, Ireneusz Opacki, Instytut Badań Literackich Wydawnictwo, Warszawa 2000, s. 86–101.
• Barthes Roland, S/Z, przeł. Michał Paweł Markowski, Maria Gołębiewska, Wydawnictwo KR, Warszawa 1999.
• Bauer Zbigniew, Czy potrzebna jest nam nowa teoria literatury?, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria” 2003, nr 3, s. 5–22.
• Bodzioch-Bryła Bogusława, (Nie)ogarnialne(?) przestrzenie tekstu literackiego. O nowomedialnych eksperymentach z formą i treścią poezji i prozy XXI wieku, w: Maszyny kruszenia słowa. Brulion, red. Adam Regiewicz, Wydawnictwo AJD, Częstochowa 2014 (na prawach rękopisu).
• Bodzioch-Bryła Bogusława, Sploty: przepływy, architekt(s)tury, hybrydy. Polska e-poezja w dobie procesualności i konwergencji, Wydawnictwo Naukowe Ignatianum – WAM, Kraków 2019.
• Bodzioch-Bryła Bogusława, Dorak-Wojakowska Lilianna, Kaczmarzyk Michał, Regiewicz Adam, Przepływy, protezy, przedłużenia… Przemiany kultury polskiej pod wpływem nowych mediów po 1989 roku, Wydawnictwo Naukowe Ignatianum, Kraków 2015.
• Bodzioch-Bryła Bogusława, Pietruszewska-Kobiela Grażyna, Regiewicz Adam, Literatura – nowe media. Homo irretitus w kulturze literackiej XX i XXI wieku, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2015.
• Burszta Wojciech Jerzy, Zeidler-Janiszewska Anna, Poza akademickimi podziałami. Wędrowanie z Mieke Bal, w: Mieke Bal, Wędrujące pojęcia w naukach humanistycznych, przeł. Maria Bucholc, Warszawa 2012, s. 11–22.
• Burzyńska Anna, Markowski Michał Paweł, Teorie literatury XX wieku. Podręcznik, Wydawnictwo Znak, Kraków 2006.
• Czapliński Przemysław, Sploty, w: Nowa humanistyka. Zajmowanie pozycji, negocjowanie autonomii, red. Przemysław Czapliński i in., Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2017.
• Goody Jack, Kradzież historii, przeł. Jacek Dobrowolski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
• Hopfinger Maryla, Kultura audiowizualna a rozumienie literatury, „Pamiętnik Literacki” 1974, z. 4, s. 129–146.
• Hopfinger Maryla, Literatura i media. Po 1989 roku, Oficyna Naukowa, Warszawa 2010.
• Hopfinger Maryla, Literatura w kulturze audiowizualnej, „Pamiętnik Literacki” 1992, nr 1, s. 98–113.
• Jenkins Henry, Kultura konwergencji. Zderzenie starych i nowych mediów, przeł. Małgorzata Bernatowicz, Mirosław Filiciak, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2007.
• Koziołek Ryszard, Teoria literatury jako akt wiary, w: Teoria nad-interpretacją?, red. Józef Olejniczak, Marta Baron, Paweł Tomczok, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2012, s. 12–29.
• Lewiński Dominik, Strukturalistyczna wyobraźnia metateoretyczna. O procesach paradygmatyzacji w polskiej nauce o literaturze po 1958 roku, TAiWPN Universitas, Kraków 2004.
• Liternet. Literatura i Internet, red. Piotr Marecki, Wydawnictwo Rabid, Kraków 2002.
• Marecki Piotr, Narodziny subpola polskiej literatury cyfrowej, w: Maszyny kruszenia słowa. Brulion, red. Adam Regiewicz, Częstochowa 2014 (na prawach rękopisu).
• McLuhan Marshall, Wybór tekstów, przeł. Ewa Różalska, Jacek M. Stokłosa, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2001.
• Od liberatury do e-literatury, red. Eugeniusz Wilk, Monika Górska-Olesińska, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2011.
• Ogonowska Agnieszka, Twórcze metafory medialne. Baudrillard – McLuhan – Hoffman, TAiWPN Universitas, Kraków 2010.
• Pawlicka Urszula, Literatura cyfrowa. W stronę podejścia procesualnego, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk 2017.
• Perzyńska Anna, Opowiadać dalej – fanfiki, mashupy, uniwersa – alternatywa i konwergencja, w: Problemy konwergencji mediów, red. Michał Kaczmarczyk, Dariusz Rott, Oficyna Wydawnicza Humanitas, Sosnowiec – Praga 2013, s. 81–91.
• Pisarski Mariusz, Literatura open source: raport z eksperymentu, „Teksty Drugie” 2015 nr 3, 96–116.
• Pisarski Mariusz, Xanadu. Hipertekstowe przemiany prozy, Korporacja Ha!art, Kraków 2013.
• Regiewicz Adam, Czytanie audiowizualnością. Przyczynek do refleksji nad strategiami audiowizualnymi w tekstach literackich, w: Między XX a XXI wiekiem. Z literaturoznawczych warsztatów badawczych, red. Leszek Będkowski, Grażyna Pietruszewska-Kobiela, Wydawnictwo AJD, Częstochowa 2014, s. 121–137.
• Regiewicz Adam, Komparatystyka jako sposób badania nowych mediów, „Teksty Drugie” 2014, nr 2, s. 49–70.
• Skarga Barbara, Granice historyczności, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1989.
• Sławiński Janusz, I cóż dalej, szary człowieku?, „Teksty” 1974, nr 2, s. 1–9.
• Szczęsna Ewa, Poetyka mediów, Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2007.
• Szczęsna Ewa, Znak cyfrowy w świecie. Semiotyczne aspekty komunikacji komputerowej, w: Komunikowanie (się) w mediach elektronicznych. Język, edukacja, semiotyka, red. Mirosław Filiciak, Grzegorz Ptaszek, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2007, s. 272–283.
• Ślósarska Joanna, Zasada tranzytywności w kulturze, Wydawnictwo „Scriptum” Tomasz Sekunda, Kraków 2014, s. 9.
• „Ta dziwna instytucja zwana literaturą”. Z Jacques’em Derridą rozmawia Derek Attridge, przeł. Michał Paweł Markowski, „Literatura na Świecie” 1998, nr 11–12, s. 176–225.
• Tekst-tura. Wokół nowych form tekstu literackiego i tekstu jako dzieła sztuki, red. Małgorzata Dawidek-Gryglicka, Korporacja Ha!art, Kraków 2005.
• Welsch Wolfgang, Nasza postmodernistyczna moderna, przeł. Roman Kubicki, Anna Seidler-Janiszewska, Oficyna Naukowa, Warszawa 1998.
• Winiecka Ewa, Poszerzanie pola literackiego. Studia o literackości w internecie, TAiWPN Universitas, Kraków 2020.
• Wróblewski Michał, Literatura, język, media, „Teksty Drugie” 2012, nr 6, s. 129–135.

Identifiers

DOI

10.24917/23534583.10.12

Biblioteka Nauki

25131049