Taktylne doświadczanie transseksualnej cielesności. Przeżycia bohatera filmowego a ukłucia psychosomatyczne odbiorcy

• Authors: Anna Kujawska-Kot

Title variants

EN

Tactile experience of transsexual corporeality. The character’s experiences and the psychosomatic stings of the recipient

Abstracts

EN

While examining the bodily experiences of the transsexual character during the process of gender correction the author of the article puts forward the thesis about the possibility of intuitive, emotional and tactile approach to his somatic experiences. In film recognitions she refers to: Murray Smith’s cognitive theory of emotions, senses simultaneity (Juhani Pallasmaa), understanding of movies as a tangible experience (Thomas Elsaesser, Malte Hagener, Vivian Sobchack). Among others the author uses a parallel between the transcharacter’s body and the performance to provoke the viewer to a more emotional approach in which psychosomatic stings, empathy, haptic imagination play a key role.

PL

Autorka artykułu, badając cielesne doświadczenia bohatera transseksualnego w trakcie procesu korekty płci, stawia tezę o możliwości intuicyjnego, uczuciowego i taktylnego zbliżenia się do jego somatycznych przeżyć. W filmowych rozpoznaniach odwołuje się do: kognitywnej teorii emocji Murraya Smitha, symultaniczności zmysłów (Juhani Pallasmaa), rozumienia kina jako namacalnego doświadczenia (Thomas Elsaesser, Malte Hagener, Vivian Sobchack). Stosuje między innymi paralelę między ciałem transbohatera a performansem, by sprowokować odbiorcę do bardziej emocjonalnego podejścia, w którym ukłucia psychosomatyczne, empatia, haptyczna wyobraźnia odgrywają kluczową rolę.

Keywords

PL

bohater transseksualny; doświadczanie cielesności; taktylność; performans; kognitywna teoria emocji

EN

transsexual character; experiencing corporeality; tactfulness; performance; cognitive theory of emotions

• Publisher: Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
• Journal: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica
• Year: 2022
• Volume: 10
• Pages: 236-249

Dates

published

2022

Contributors

author

Anna Kujawska-Kot

• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/0000000283023309

References

• Banaszak Ewa, Eksperiencje nagości, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2017.
• Barthes Roland, Światło obrazu. Uwagi o fotografii, przeł. Jacek Trznadel, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2008.
• Bell-Metereau Rebecca, Transgender Cinema, Rutgers University Press, New Brunswick, NJ itd. 2019.
• Berger John, Sposoby widzenia. Na podstawie programów telewizyjnych BBC Johna Bergera, przeł. Mariusz Bryl, Fundacja Aletheia, Warszawa 2008.
• Biedermann Hans, Woda, w: Leksykon symboli, przeł. Jan Rubinowicz, Muza SA, Warszawa 2003, s. 410–412.
• Buczkowski Adam, Społeczne tworzenie ciała. Płeć kulturowa i płeć biologiczna, TAiWPN Universitas, Kraków 2005.
• Burzyńska Anna, Ciało w bibliotece, w: tejże, Anty-teoria literatury, TAiWPN Universitas, Kraków 2006, s. 239–250.
• Burzyńska Anna, Nicowanie Austina, w: tejże, Dekonstrukcja, polityka i performatyka, TAiWPN Universitas, Kraków 2013, s. 351–372.
• Burzyńska Anna, Performans tekstualny, w: tejże, Dekonstrukcja, polityka i performatyka, TAiWPN Universitas, Kraków 2013, s. 373–442.
• Burzyńska Anna, Zwrot empiryczny, w: tejże, Dekonstrukcja, polityka i performatyka, TAiWPN Universitas, Kraków 2013, s. 489–494.
• Chirpaz François, Ciało, przeł. Jacek Migasiński, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1998.
• Czartoryska Urszula, Eseistyka Rolanda Barthes’a. O paradoksie i szaleństwie fotografii, w: Fotografia – mowa ludzka. Perspektywy teoretyczne, Wydawnictwo Słowo / Obraz Terytoria, Gdańsk 2005, s. 89–94.
• Dynarski Wiktor, Kłonkowska Anna M., Słownik pojęć, w: Sytuacja społeczna osób LGBT. Raport za lata 2010 i 2011, red. Mirosława Makuchowska, Michał Pawlęga, Lambda, Warszawa 2012, s. 220–227.
• Elsaesser Thomas, Hagener Malte, Teoria filmu: wprowadzenie przez zmysły, przeł. Konrad Wojnowski, TAiWPN Universitas, Kraków 2015.
• Ewelkana Klaudia, Girl, w: tejże, Motyw kobiety transseksualnej w filmie, Warnarena, [b.m.w.] 2019, s. 270.
• Faludi Susan, W ciemni, przeł. Joanna Bednarek, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2017.
• Georgis Dina, Gender Transitions and Aesthetic Possibilities, w: Current Critical Debates in the Field of Transsexual Studies, red. Oren Gozlan, Routledge Taylor & Francis Group, London – New York 2018, s. 45–58.
• Gozlan Oren, Introduction, w: Current Critical Debates in the Field of Transsexual Studies, red. Oren Gozlan, Routledge Taylor & Francis Group, London – New York 2018, s. 1–12.
• Kłonkowska Anna M., Płeć dana czy zadana? Strategie negocjacji (nie)tożsamości transpłciowej w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2017.
• Kosińska Kinga, Brudny róż. Zapiski z życia, którego nie było, Wydawnictwo Nisza, Warszawa 2015.
• Kowalski Piotr, Woda, w: Leksykon. Znaki świata. Omen, przesąd, znaczenie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, s. 609–615.
• Kubiak Zygmunt, Afrodyta i Eros, w: tegoż, Mitologia Greków i Rzymian, Świat Książki, Warszawa 1997, s. 323.
• Łebkowska Anna, Fotografia jako empatyczna mediacja, w: Intersemiotyczność. Literatura wobec innych sztuk (i odwrotnie), red. Stanisław Balbus, Andrzej Hejmej, Jakub Niedźwiedź, TAiWPN Universitas, Kraków 2004, s. 115–127.
• Łebkowska Anna, Somatopoetyka, w: Kulturowa teoria literatury 2. Poetyki, problematyki, interpretacje, red. Teresa Walas, Ryszard Nycz, TAiWPN Universitas, Kraków 2012, s. 101–137.
• Maj Jolanta, Przełamując dychotomię płci w Polsce. Porównanie sytuacji osób transgenderowych w Polsce oraz w innych krajach europejskich, w: Postpłciowość? Praktyki i narracje tożsamościowe w ponowoczesnym świecie, red. Aleksandra E. Banot, Anna Barabasz, Rafał Majka, Akademia Techniczno-Humanistyczna, Bielsko-Biała 2012, s. 166–181.
• Melosik Zbyszko, Ciało, społeczeństwo i władza, w: tegoż, Tożsamość, ciało i władza w kulturze instant, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2010, s. 9–20.
• Mirucka Beata, Wstęp, w: Podmiot ucieleśniony. Psychologiczna analiza reprezentacji ciała i tożsamości cielesnej, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa 2018, s. 11–18.
• Ostaszewski Jacek, Wprowadzenie, w: Kognitywna teoria filmu. Antologia przekładów, red. Jacek Ostaszewski, Wydawnictwo Baran i Suszczyński, Kraków 1999, s. 7–30.
• Pallasmaa Juhani, Doświadczenie wielozmysłowe, w: Oczy skóry. Architektury i zmysły, przeł. Michał Chopitany, Instytut Architektury, Kraków 2012, s. 51–57.
• Parandowski Jan, Afrodyta (Wenus), w: tegoż, Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Puls, Londyn 1992, s. 89.
• Pelczar Michał Abel, Co i kto nie „przechodzi”. (Nie)widoczność, „passing” a nie/normatywność trans, w: Strategie queer. Od teorii do praktyki, red. Monika Kłosowska, Mariusz Drozdowski, Agata Stasińska, Difin SA, Warszawa 2012, s. 245–265.
• Richardson Nial, Transsexed Bodies, w: Transgressive Bodies. Representations in Film and Popular Culture, Routledge Taylor & Francis Group, New York 2016, s. 121–145.
• Rostowska Aneta, Haptyczne dzieło sztuki, w: Materia sztuki, red. Michał Ostrowicki, TAiWPN Universitas, Kraków 2010, s. 297–310.
• Sarnińska-Górecka Magdalena, Ciało jako ontyczny fundament podmiotowości, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2012.
• Skwara Anita, Medyczne rejestracje filmowe. Między dokumentem a intymnością, w: Kino po kinie, red. Andrzej Gwódź, Oficyna Naukowa, Warszawa 2010, s. 119–138.
• Smith Murray, Zaangażowanie widza w postać, przeł. Jolanta Mach, w: Kognitywna teoria filmu. Antologia przekładów, Wydawnictwo Baran i Suszczyński, Kraków 1999, s. 210–247.
• Sobchack Vivian, The Address of the Eye. A Phaenomenology of Film Experience, Princeton University Press, Princeton, NJ 1992, s. 3, w: Thomas Elsaesser, Malte Hagener, Teoria filmu: wprowadzenie przez zmysły, przeł. Konrad Wojnowski, TAiWPN Universi- tas, Kraków 2015, s. 158.
• Sugiera Małgorzata, Performatywy, performanse i teksty dla teatru, w: Kulturowa teoria literatury 2. Poetyki, problematyki, interpretacje, red. Teresa Walas, Ryszard Nycz, TAiWPN Universitas, Kraków 2012, s. 369–413.
• Wachowski Jacek, Performanse jako działania somatyczne, w: Performans, Wydawnictwo Słowo / Obraz Terytoria, Gdańsk 2011, s. 234–261.
• Wachowski Jacek, Z czego wynika popularność performansów, w: Performans, Wydawnictwo Słowo / Obraz Terytoria, Gdańsk 2011, s. 297–302.
• Wiącek Elżbieta, Ciało jako tworzywo sztuki. Rytuały Mariny Abramović, w: Kulturowe emanacje ciała, red. Monika Banaś, Katarzyna Warmińska, Wydawnictwo Uniwer- sytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011, s. 107–118.
• Filmografia
• Akers Matthew (reż.), Marina Abramowić. Artystka obecna (Marina Abramowic: The Ar- tist Is Present), USA, 2012.
• Almodóvar Pedro (reż.), Wszystko o mojej matce (Todo sobre mi madre), Francja, Hiszpania, 1999.
• Anderson Jane (reż.), Normalny (Normal), USA, 2003. Bielawska Karolina (reż.), Mów mi Marianna, Polska, 2015. Dhont Lukas (reż.), Girl, Belgia, Holandia, 2018.
• Lelio Sebastián (reż.), Fantastyczna kobieta (Una mujer fantástica), Hiszpania, Niemcy, USA, Chile, 2017.
• Périgaud Laurence (reż.), Między płcią a płcią (Entre il et ailes – Devenir femme à 60 ans), Szwajcaria, Tajlandia, 2012.
• Tucker Duncan (reż.), Transamerica, USA, 2005.

Identifiers

DOI

10.24917/23534583.10.16

Biblioteka Nauki

25136142