Fokalizacja taktylna w filmie. Uwagi wstępne na przykładzie Wstrętu Romana Polańskiego

• Authors: Robert Birkholc

Title variants

EN

Tactile focalization in film. Introductory remarks on the basis of Roman Polanski’s Repulsion

Abstracts

EN

The article is devoted to the issue of representing the tactile experiences of characters in films. Although the category of tactility is very popular among contemporary film scholars, it has not yet been the subject of extensive research in the field of structural poetics. The author examines the issue referring to the narratological concept of Mieke Bal and the category of focalization. Birkholc distinguishes the basic types of representing tactile experiences in films, which can be depicted both within the objective and subjective mode of narration. The author tries to prove the functionality of the category of tactile focalization, which allows to focus on issues which were marginalized by classic narratology.

PL

Artykuł poświęcony jest reprezentacjom taktylnych doświadczeń bohaterów w filmie. Choć zagadnienie taktylności cieszy się dużą popularnością wśród współczesnych filmoznawców, to jednak nie było dotychczas przedmiotem szerokich badań z zakresu poetyki strukturalnej. Autor ujmuje zagadnienie, odwołując się do koncepcji narratologicznej Mieke Bal oraz zaproponowanej przez badaczkę kategorii fokalizacji. Badacz wyróżnia podstawowe sposoby oddawania doświadczeń taktylnych w filmie, które mogą być przedstawiane zarówno w ramach narracji zobiektywizowanej, jak i w ramach subiektywizacji. Materiałem analitycznym jest Wstręt Romana Polańskiego, w którym doświadczenia taktylne głównej bohaterki organizują poetykę przekazu. Autor próbuje dowieść funkcjonalności kategorii fokalizacji taktylnej, pozwalającej zogniskować się na zagadnieniach z zakresu poetyki tekstu, które były marginalizowane przez tradycyjną narratologię.

Keywords

EN

focalization; tactility; narration; narratology; Roman Polanski; „Repulsion”; Mieke Bal

PL

fokalizacja; taktylność; narracja; narratologia; Roman Polański; „Wstręt”; Mieke Bal

• Publisher: Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
• Journal: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica
• Year: 2022
• Volume: 10
• Pages: 250-266

Dates

published

2022

Contributors

author

Robert Birkholc

• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/0000000251924997

References

• Ahmed Sara, Performatywność obrzydzenia, przeł. Anna Barcz, „Teksty Drugie” 2014, nr 1, s. 169–191.
• Bal Mieke, Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji, przekład zespołowy pod red. Ewy Kraskowskiej i Ewy Rajewskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012.
• Barker Jennifer, The Tactile Eye. Touch and the Cinematic Experience, University of California Press, Berkeley – Los Angeles – London 2009.
• Bonnell John, Touch Images in the Poetry of Robert Browning, „Publications of the Modern Language Association of America” 1922, nr 3(37), s. 574–598.
• Branigan Edward, Point of View in the Cinema. A Theory of Narration and Subjectivity in Classical Film, Mouton, Madison 1979.
• Brinton Laurel, „Percepcja uobecniona”: studium z dziedziny narracji, przeł. Monika Adamczyk-Garbowska, „Pamiętnik Literacki” 1990, nr 4(81), s. 313–385.
• Cohn Dorrit, Transparent Minds. Narrative Modes for Presenting Consciousness in Fiction, Princeton University Press, Princeton 1978.
• Genette Gérard, Narrative Discourse. An Essay in Method, przeł. z fr. Jane E. Lewin, Cornell University Press, New York 1980.
• Grosz Elizabeth, Volatile Bodies. Toward a Corporeal Feminism, Indiana University Press, Bloomington 1994.
• Hven Steffen, Cinema and Narrative Complexity. Embodying the Fabula, Amsterdam University Press, Amsterdam 2017.
• Hybiak Mariusz, W matni Symbolicznego. Filmowa twórczość Romana Polańskiego w świetle współczesnej psychoanalizy, Avalon, Kraków 2019.
• Kawin Bruce, Mindscreen. Bergman, Godard, and First-Person Film, Princeton University Press, Princeton 1978.
• Kolasińska Iwona, Kiedy mężczyzna opowiada o tym, co widzi kobieta (Wstręt, Dziecko Rosemary), w: Roman Polański, red. Bogusław Zmudziński, Instytut Francuski w Krakowie, Kraków 1995, s. 75–86.
• Kristeva Julia, Potęga obrzydzenia. Esej o wstręcie, przeł. Maciej Falski, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2007.
• Marks Laura U., The Skin of the Film. Intercultural Cinema, Embodiment, and the Senses, Duke University Press, Durham – London 2000.
• Marks Laura U., Touch. Sensuous Theory and Multisensory Media, University of Minnesota Press, Minneapolis – London 2002.
• Martin Nina, Don’t Touch Me: Violating Boundaries in Roman Polanski’s Repulsion, w: Virgin Territory. Representing Sexual Inexperience in Film, red. Tamar Jeffers McDonald, Wayne State University Press, Detroit 2010, s. 138–156.
• McElhaney Joe, The Artist and the Killer. Fritz Lang’s Cinema of the Hand, „16:9” 2006, nr 17 [czasopismo internetowe], http://www.169.dk/2006-06/side11_inenglish.htm (dostęp: 6.01.2021).
• Michera Wojciech, Piękna jako bestia. Przyczynek do teorii obrazu, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010.
• Nelles William, Frameworks. Narrative Levels and Embedded Narrative, Peter Lang, Frankfurt 1997.
• Przylipiak Mirosław, O subiektywizacji narracji filmowej, „Studia Filmoznawcze” 1987, t. 7, s. 239–256.
• Rembowska-Płuciennik Magdalena, Poetyka intersubiektywności. Kognitywistyczna teoria narracji a proza XX wieku, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń 2012.
• Rimmon-Kenan Shlomith, Narrative Fiction. Contemporary Poetics, Routledge, London 1983.
• Ryłko Ada, Z teorii kina: jak najbliżej życia. O sensualności kina, artpapier.com, 1.10.2019, nr 19(379), http://artpapier.com/index.php?page=artykul&wydanie=379&artykul=7526 (dostęp: 4.02.2021).
• Sadza Agata, Narratologia Mieke Bal, „Przekładaniec” 2013, nr 27, s. 238–245.
• Sobchack Vivian, Carnal Thoughts. Embodiment and Moving Image Culture, University of California Press, Berkeley – Los Angeles – London 2004.
• Stanzel Franz, Typowe formy powieści, w: Teoria form narracyjnych w niemieckim krę- gu językowym. Antologia, przeł. Ryszard Handke, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1980, s. 237-287.
• Stańczyk Marta, „Ucieleśnione doświadczenie kinowe. Sensuous theory i jej krytyczny potencjał”, nieopublikowana praca doktorska napisana pod opieką prof. dr. hab. Krzysztofa Loski, Uniwersytet Jagielloński, Kraków 2019, https://ruj.uj.edu.pl/ xmlui/bitstream/handle/item/148810/stanczyk_ucielesnione_doswiadczenie_ki- nowe_2019.pdf?sequence=1&isAllowed=y (dostęp: 2.06.2022).
• Švankmajer Jan, Touching and Imagining. An Introduction to Tactile Art, przeł. z czes. Stanley Dalby, I.B. Tauris, London 2014.
• Swoboda Tomasz, Historie oka. Bataille, Leiris, Artaud, Blanchot, Wydawnictwo Słowo / Obraz Terytoria, Gdańsk 2010.
• Szczekała Barbara, Mind-game films. Gry z narracją i widzem, Narodowe Centrum Kultury Filmowej, Łódź 2018.
• Tuan Yi-Fu, Przestrzeń i miejsce, przeł. Agnieszka Morawińska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1987.
• Verstraten Peter, Film Narratology, przeł. z flam. Stefan van der Lecq, University of Toronto Press, Toronto 2009.
• W przestrzeni dotyku, red. Jacek Kurek, Krzysztof Maliszewski, Miejski Dom Kultury „Batory” w Chorzowie, Chorzów 2009.
• Filmografia
• Repulsion [płyta DVD], Critetion Collection, 2009.

Identifiers

DOI

10.24917/23534583.10.17

Biblioteka Nauki

25137472