O tym, jak Czesław Miłosz czytał „Poemat o mowie polskiej”

• Authors: Robert Mielhorski

Title variants

EN

How Czesław Miłosz was reading „Poemat o mowie polskiej” [A poem on the Polish speech]

Abstracts

EN

The article presents a reception of a social realist volume of Mieczysław Jastrun’s poetry, entitled Poemat o mowie polskiej [A poem on the Polish speech], from a point of view of Czesław Miłosz, who was a migrant at that time. His review study dated 1953 not only comments on this book but also uses it as a ground for presenting the fundamental features of “positive” lyric poetry created from 1949 to 1953. The author of the article points out three basic principles which organise the statement of Miłosz. These are: the principle of ostensible identification, the principle of desired objectivism and the principle of assessment ambivalence. The reflection on the text of Miłosz is, for the sake of the lecture order, preceded by an overall description of the Poemat… and by a comment to its critical reception in the 1950s.

PL

W artykule zaprezentowana została recepcja socrealistycznego tomu poezji Mieczysława Jastruna, zatytułowanego Poemat o mowie polskiej – z punktu widzenia przebywającego na emigracji Czesława Miłosza. Jego szkic recenzyjny stanowi nie tylko komentarz do tej właśnie książki, ale i na jej podstawie ukazuje zasadnicze cechy tworzonej w latach 1949–1953 liryki „pozytywnej”. Autor artykułu wskazuje na trzy zasady, które organizują wypowiedź Miłosza. Są to kolejno: zasada pozornej identyfikacji, zasada pożądanego obiektywizmu i zasada ambiwalencji ocen. Refleksja nad tekstem Miłosza dla porządku wykładu poprzedzona jest ogólną charakterystyką Poematu… oraz komentarzem do jej odbioru krytycznego w latach pięćdziesiątych XX wieku.

Keywords

PL

Czesław Miłosz; Mieczysław Jastrun; socrealizm; paryska „Kultura”; Poemat o mowie polskiej

EN

Czesław Miłosz; Mieczysław Jastrun; socialist realism; Parisian Kultura; Poemat o mowie polskiej

• Publisher: Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
• Journal: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica
• Year: 2022
• Volume: 10
• Pages: 71-91

Dates

published

2022

Contributors

author

Robert Mielhorski

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

• https://orcid.org/0000000286551828

References

• Błoński Jan, Bieguny poezji, w: tegoż, Odmarsz, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1978, s. 197–210.
• Dąbrowski Mieczysław, Literatura polska 1945–1995. Główne zjawiska, Wydawnictwo Trio, Pułtusk 1997.
• Fiut Aleksander, Prawicowe dyskursy krytyczne wobec twórczości Czesława Miłosza, w: Dyskursy krytyczne u progu XXI wieku. Między rynkiem a uniwersytetem, red. Dorota Kozicka, Tomasz Cieślak-Sokołowski, TAiWPN Universitas, Kraków 2007, s. 141–150.
• Flaszen Ludwik, Uwagi o poezji Jastruna, „Życie Literackie” 1952, nr 42, s. 11, 14.
• Grodziński Łukasz, Mieczysława Jastruna ucieczka przed socrealizmem, w: Socrealizm. Fabuły – komunikaty – ikony, red. Krzysztof Stępniak, Magdalena Piechota, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2006, s. 611–622.
• Jarosiński Zbigniew, Nadwiślański socrealizm, Instytut Badań Literackich (Polska Akademia Nauk), Warszawa 1999.
• Jastrun Mieczysław, Pamięć i milczenie, z rękopisów przygotował do druku Andrzej Lam, Wyższa Szkoła Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, Pułtusk 2006.
• Jastrun Mieczysław, Poemat o mowie polskiej, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1952.
• Jastrun Tomasz, Dom pisarzy w czasach zarazy. Iwicka 8A, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2020.
• Lipiński Jan, Dwa tomy poezji Jastruna, „Dziś i Jutro” 1954, nr 14, s. 4.
• Mazur Daria, Realizm socpaxowski – próba charakterystyki (Refleksje nad „krytyką syzyfową”), w: Socrealizm. Fabuły – komunikaty – ikony, red. Krzysztof Stępniak, Magdalena Piechota, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2006, s. 547–560.
• Miłosz Czesław, Do Tadeusza Różewicza, poety, w: tegoż, Poezje, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1988, s. 153–155.
• Miłosz Czesław, Nie, „Kultura” (Paryż) 1951, nr 5, s. 3–13.
• Miłosz Czesław, O wierszach Jastruna, „Kultura” (Paryż) 1953, nr 9, s. 32–44.
• Miłosz Czesław, Traktat poetycki, w: tegoż, Poezje, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1988, s. 205–242.
• Pogonowska Anna, W sprawie poezji, „Dziś i Jutro” 1953, nr 45, s. 7.
• Przyboś Julian, Sytuacje liryczne. Wybór poezji, wstęp Edward Balcerzan, wybór Edward Balcerzan, Anna Legeżyńska, komentarze Anna Legeżyńska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1989.
• Pyszny Joanna, „Sprawa Miłosza”, czyli poeta w czyśćcu, w: Wiary i słowa, red. Adam Poprawa, Andrzej Zawada, Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, Wrocław 1994, s. 273–307.
• Sandauer Artur, Czas oswojony (Rzecz o Mieczysławie Jastrunie), w: tegoż, Poeci czterech pokoleń, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1977, s. 220–235.
• Sierocka Krystyna, Dyskusja nad książką „O poezji Mieczysława Jastruna”, „Pamiętnik Literacki” 1955, nr 2, s. 662–663.
• Sławiński Janusz, Grzechy główne krytyki, „Twórczość” 1956, nr 2, s. 174–179.
• Trznadel Jacek, Liryka humanizmu socjalistycznego, w: Szkice o literaturze współczesnej, red. Ryszard Matuszewski, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1954, s. 206–219.
• Trznadel Jacek, O poezji Mieczysława Jastruna, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1954.
• Woźniak-Łabieniec Marzena, Strategie literackie wobec zapisu cenzury. Czesław Miłosz w krajowej prasie i poezji w latach pięćdziesiątych, „Napis” 2009, nr 15, s. 311–326.
• Zagórski Jerzy, Poezja kamienna i dyskretna, „Tygodnik Powszechny” 1946, nr 25, s. 6.
• Netografia
• Mieczysław Jastrun o Czesławie Miłoszu (1955–1981), magazyn „Zapisz”, 12.09.2020, https://zapisz.blog/2020/09/12/mieczyslaw-jastrun-o-czeslawie-miloszu-1955-1981/ (dostęp: 28.06.2021).

Identifiers

DOI

10.24917/23534583.10.6

Biblioteka Nauki

25125231