„Homo Ludens z Książką”, czyli wokół „Lektur nadobowiązkowych” Wisławy Szymborskiej

• Authors: Maria Tarnogórska

Title variants

EN

“Homo Ludens with a Book”. On "Lektury nadobowiązkowe" [Non-compulsory readings] by Wisława Szymborska

Abstracts

EN

This article is an analysis of Wisława Szymborska’s style of reading used by the poet in her quasi-reviews collected in Lektury nadobowiązkowe [Non-compulsory readings]. The ludic poetics of the book is closely related to the author’s inclination towards curiosity and nonsense humour which expresses her typical “sense of oddness”. The aim of the reading is thus to reveal in radically diverse texts (a floristic compendium or a popular guidebook How to live more comfortably side by side with Montaigne’s Essays or Nietzsche’s Aphorisms) some uncommon details, humorous paradoxes and unexpected facts and incidents. Szymborska’s way of reading, animated by the spirit of a sophisticated play, has also its source in the historic concept of cabinets of curiosities, reflected here in the Bibliotheca Curiosa as well as in Julian Tuwim’s device cicer cum caule structuring his famous collection of “useless knowledge”.

PL

Artykuł stanowi analizę praktyk czytelniczych stosowanych przez Wisławę Szymborską w ramach tak zwanych lektur nadobowiązkowych. Zgromadzony w obszernym tomie zbiór książkowych quasi-recenzji reprezentuje twórczość ludyczną, której źródłem jest właściwy poetce – miłośniczce kuriozów i nonsensowego humoru – zmysł dziwności. Celem lektury, obejmującej różnorodne pod względem tematycznym i gatunkowym teksty (podręcznik bukieciarstwa czy popularny poradnik Jak mieszkać wygodniej sąsiaduje tu z Próbami de Montaigne’a czy z Aforyzmami Nietzschego), jest zatem poszukiwanie w nich niezwykłych szczegółów, komicznych paradoksów czy zaskakujących faktów i zdarzeń. Czytaniu Szymborskiej, podporządkowanemu poetyce wyrafinowanej zabawy, wydaje się patronować zarówno idea dawnych gabinetów osobliwości, której odpowiednikiem w przypadku rzeczywistości książkowej staje się swoista, odzwierciedlająca kierunek lektury Bibliotheca Curiosa, jak i Tuwimowska zasada cicer cum caule, określająca podstawę stworzonej przez poetę kolekcji „niepotrzebnych wiadomości”.

Keywords

EN

Wisława Szymborska; ludic style of reading; curiosities; nonsense

PL

Wisława Szymborska; ludyczny styl lektury; lekturopisanie; kurioza; nonsens

• Publisher: Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
• Journal: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica
• Year: 2022
• Volume: 10
• Pages: 92-104

Dates

published

2022

Contributors

author

Maria Tarnogórska

• Uniwersytet Wrocławski

• https://orcid.org/0000000152571620

References

• Balbus Stanisław, Świat ze wszystkich stron świata. O Wisławie Szymborskiej, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1996.
• Baranowska Małgorzata, Tak lekko było nic o tym nie wiedzieć… Szymborska i świat, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1996.
• Barańczak Stanisław, Pegaz zdębiał. Poezja nonsensu a życie codzienne. Wprowadzenie w prywatną teorię gatunków, Wydawnictwo Puls, Londyn 1995.
• Barthes Roland, Światło obrazu. Uwagi o fotografii, przeł. Jacek Trznadel, Wydawnictwo Aletheia, Warszawa 2008.
• Burzyńska Anna, Teoria i lektura: niebezpieczne związki, „Pamiętnik Literacki” 2003, z. 1, s. 71–109.
• Combs James E., Świat zabaw. Narodziny nowego wieku ludycznego, przeł. Olga Kaczmarek, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2011.
• Culler Jonathan, W obronie nadinterpretacji, w: Umberto Eco, Richard Rorty, Jonathan Culler, Christine Brooke-Rose, Interpretacja i nadinterpretacja, red. Stefan Collini, przeł. Tomasz Bieroń, Wydawnictwo Znak, Kraków 1996, s. 108–121.
• Głowiński Michał, Style odbioru. Szkice o komunikacji literackiej, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1977.
• Huizinga Johan, Homo ludens. Zabawa jako źródło kultury, przeł. Maria Kurecka, Witold Wirpsza, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1985.
• Jarniewicz Jerzy, Recenzent w kontredansie, w: Biblia dziennikarstwa, red. Andrzej Skworz, Andrzej Niziołek, Wydawnictwo Znak, Kraków 2010, s. 547–555.
• Korolko Mirosław, Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny, Państwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1990.
• Markowski Michał Paweł, Anatomia ciekawości, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1999.
• Mencfel Michał, Osobliwy, czyli jaki? Kategoria niezwykłości w kulturze naukowej, artystycznej i kolekcjonerskiej epoki nowożytnej, w: Curiosità – zjawiska osobliwe w sztuce, literaturze i obyczaju, red. Anna Sylwia Czyż, Janusz Nowiński, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Instytut Historii Sztuki, Warszawa 2013, s. 10–25.
• Nietzsche Friedrich, Wiedza radosna, przeł. Leopold Staff, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2003.
• Szymborska Wisława, Błysk rewolwru, Wydawnictwo Agora, Warszawa 2013.
• Szymborska Wisława, Nothing Twice. Selected Poems / Nic dwa razy. Wybór wierszy, przeł. Stanisław Barańczak, Claire Cavanagh, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1997.
• Szymborska Wisława, Rymowanki dla dużych dzieci, Wydawnictwo a5, Kraków 2003.
• Szymborska Wisława, Wszystkie lektury nadobowiązkowe, Wydawnictwo Znak, Kraków 2015.
• Tarnogórska Maria, Osobliwości i absurdy dawnej reklamy. Przypadek międzywojennych „Wiadomości Literackich”, w: Przyjemność (z) czytania. Pamięci profesora Tadeusza Żabskiego, red. Anna Gemra, Pracownia Literatury i Kultury Popularnej oraz Nowych Mediów, Wrocław 2019, s. 379–388.
• Tuwim Julian, Cicer cum caule czyli groch z kapustą, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2009 (Posłowie – Piotr Matywiecki).
• Tuwim Julian, Pegaz dęba czyli panopticum poetyckie, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2008.
• Walas Teresa, Poetka jako czytelniczka, w: Radość czytania Szymborskiej. Wybór tekstów krytycznych, oprac. Stanisław Balbus, Dorota Wojda, Wydawnictwo Znak, Kraków 1996, s. 328–333.

Identifiers

DOI

10.24917/23534583.10.7

Biblioteka Nauki

25126152