Międzyskalowe języki antropocenu

• Authors: Monika Rogowska-Stangret

Title variants

EN

Cross-scale Language of the Anthropocene

Abstracts

EN

Stemming from the natural sciences, the concept of Anthropocene opened a variety of discussions in the humanities, provoking “us” to think otherwise. One of the challenges of the Anthropocene is the question of scale. Some question the obviousness of scale as the categories such as micro and macro, local and global/planetary no longer correspond with reality. The geologic time and time of a zoe coincide in many unobvious and unfelt ways. Cross-scale thinking and language is a way to think with the Anthropocene to grasp its planetary and global nature as well as the diverse situated and embodied human-non-human life forms.

PL

Antropocen przekroczył dyscyplinarne granice nauk przyrodniczych, rozbudzając debaty w ramach szeroko pojętej humanistyki, zmuszając „nas” do myślenia inaczej niż dotąd. Jednym z wyzwań antropocenu jest kwestia skali. Wraz z antropocenem oczywistość skalowych podziałów ulega zachwianiu. Podział na skale lokalne‑globalne/planetarne i makro‑mikro to kategorie myślenia, które nie odpowiadają rzeczywistości. Międzyskalowe myślenie i język to propozycje mówienia wraz‑z antropocenem, by uchwycić jego planetarną i globalną naturę, nie tracąc z oczu usytuowanych, ucieleśnionych ludzko‑nie‑ludzkich form życia.

Keywords

PL

antropocen; posthumanizm; skala; nowy materializm

EN

Anthropocene; posthumanism; scale; new materialism

• Publisher: Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
• Journal: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica
• Year: 2023
• Volume: 11
• Pages: 32-46

Dates

published

2023

Contributors

author

Monika Rogowska-Stangret

• Uniwersytet w Białymstoku

• https://orcid.org/0000000283178562

References

• Alaimo Stacy, Dewiacyjni sprawcy. Nauka, kultura oraz polityka wieloczynnikowej nadwrażliwości chemicznej, przeł. Monika Rogowska-Stangret, „Przegląd Filozoficzno-Literacki” 2017, t. 46, nr 1, s. 33-70.
• Alaimo Stacy, Exposed. Environmental Politics and Pleasures in Posthuman Times, University of Minnesota Press, Minneapolis, London 2016.
• Alaimo Stacy, Bodily Natures: Science, Environment, and the Material Self, Indiana University Press, Bloomington, Indianapolis 2010.
• Alaimo Stacy, Trans-Corporeal Feminisms and the Ethical Space of Nature, w: Material Feminisms, red. Stacy Alaimo, Susan Hekman, Indiana University Press, Bloomington, Indianapolis 2008, s. 237-264.
• Aleksijewicz Swetłana, Czarnobylska modlitwa. Kronika przyszłości, przeł. Jerzy Czech, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2012.
• Åsberg Cecilia, Olga Cielemęcka, Myślenie planetarne i nowa humanistyka. Rozmowa Olgi Cielemęckiej z Cecilią Åsberg, „Czas Kultury” 2020, nr 2, https://czaskultury.pl/czytanki/myslenie-planetarne-i-nowa-humanistyka/ [dostęp: 2022/07/12].
• Åsberg Cecilia, Redi Koobak, Ericka Johnson, Beyond the Humanist Imagination, „NORA – Nordic Journal of Feminist and Gender Research” 2011, t. 19, nr 4, s. 218-230.
• Barad Karen, Troubling Time/s and Ecologies of Nothingness: Re-turning, Re-membering, and Facing the Incalculable, w: Eco-Deconstruction. Derrida and Environmental Philosophy, red. Matthias Fritsch, Philippe Lynes, David Wood, Fordham University Press, New York 2018, s. 206-248.
• Barad Karen, Meeting the Universe Halfway. Quantum Physics and the Entanglement of Matter and Meaning, Duke University Press, Durham 2007.
• Bednarek Joanna, „Nie nasze dzieci”. Naturalizm, reprodukcyjny futuryzm i potworne macierzyństwo, „Etyka” 2018, nr 57, s. 101-119.
• Bińczyk Ewa, Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018.
• Braidotti Rosi, Critical Posthuman Knowledges, „The South Atlantic Quarterly” 2017, t. 116, nr 1, s. 83-96.
• Braidotti Rosi, Po człowieku, przeł. Joanna Bednarek, Agnieszka Kowalczyk, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2014.
• Brown Kate, Plutopia. Atomowe miasta i nieznane katastrofy nuklearne, przeł. Tomasz Bieroń, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2016.
• Budziszewska Magdalena, Aleksandra Kardaś, Zbigniew Bohdanowicz (red.), Klimatyczne ABC. Interdyscyplinarne podstawy współczesnej wiedzy o zmianie klimatu, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2021.
• Bunz Mercedes, Birgit M. Kaiser, Kathrin Thiele (red.), Symptoms of the Planetary Condition: A Critical Vocabulary, Meson Press, Lüneburg 2017.
• Colebrook Claire, Slavery and the Trumpocene: It’s Not the End of the World, „Oxford Literary Review 2019, t. 4, nr 1, s. 40-50.
• Costello Anthony, et al., Managing the health effects of climate change, „Lancet” 2009, nr 373, s.1693-1733.
• DeLoughrey Elizabeth M., The myth of isolates: ecosystem ecologies in the nuclear Pacific, „Cultural Geographies” 2012, t. 20, nr 2, s. 167-184.
• Dolphijn Rick, Iris van der Tuin, Nowy materializm. Wywiady i kartografie, przeł. Jacqueline Czajka, Ada Handke, Jędrzej Maliński, Adam Marcisz, Cezary Rudnicki, Tomasz Wiśniewski, Fundacja Machina Myśli, Gdańsk, Poznań, Warszawa 2018.
• Grusin Richard (red.), Anthropocene Feminism, University of Minnesota Press, Minneapolis, London 2017.
• Haraway Donna, Staying with the Trouble. Making Kin in the Chthulucene, Duke University Press, Durham, London 2016.
• Haraway Donna, Wiedze usytuowane. Kwestia nauki w feminizmie i przywilej ograniczonej/częściowej perspektywy, przeł. Agata Czarnacka, http://www.ekologiasztuka.pl/pdf/f0062haraway1988.pdf [dostęp: 2018/07/23].
• Kirby Vicki (red.), What if Culture Was Nature All Along?, Edinburgh University Press, Edinburgh 2017.
• Kirby Vicki, Quantum Anthropologies. Life at Large, Duke University Press, Durham, London 2011.
• Latour Bruno, Nigdy nie byliśmy nowocześni. Studium z antropologii symetrycznej, przeł. Maciej Gdula, Oficyna Naukowa, Warszawa 2011.
• Latour Bruno, Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora-sieci, przeł. Aleksandra Derra, Krzysztof Abriszewski, Universitas, Kraków 2010.
• Magnason Andri S., O czasie i wodzie, przeł. Jacek Godek, Wydawnictwo Karakter, Kraków 2020.
• Mirzoeff Nicholas, Jak zobaczyć świat, przeł. Łukasz Zaremba, Wydawnictwo Karakter, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, Kraków, Warszawa 2016.
• Moore Jason W. (red.), Antropocen czy kapitałocen? Natura, historia i kryzys kapitalizmu, przeł. Krzysztof Hoffmann, Patryk Szaj, Weronika Szwebs, Wydawnictwo Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, Poznań 2021.
• Moore Jason W., Capitalism in the Web of Life. Ecology and the Accumulation of Capital, Verso, London, New York 2016.
• Nixon Rob, Slow Violence and the Environmentalism of the Poor, Harvard University Press, Cambridge MA, London 2011.
• Norgaard Kari M., Living in Denial. Climate Change, Emotions, and Everyday Life, The MIT Press, Cambridge MA, London 2011.
• Oppermann Serpil, The Scale of the Anthropocene: Material Ecocritical Reflections, „Mosaic” 2018, t. 51, nr 3, s. 1-17.
• Oreskes Naomi, Eric M. Conway, Upadek cywilizacji zachodniej. Spojrzenie z przyszłości, przeł. Ewa Bińczyk, Jakub Gużyński, Krzysztof Tarkowski, Wydawnictwo Naukowe PWN S.A., Warszawa 2018.
• Parikka Jussi, Antrobscena, przeł. Krzysztof Dix, „Prace Kulturoznawcze” 2018, t. 22, nr 1-2, s. 265-279.
• Rogowska-Stangret Monika, Być ze świata. Cztery eseje o etyce posthumanistycznej, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2021.
• Rogowska-Stangret Monika, Opowiedzieć świat inaczej. O praktykowaniu utopii w antropocenie, w: ZOEpolis. Budując wspólnotę ludzko-nie-ludzką, red. Małgorzata Gurowska, Monika Rosińska, Agata Szydłowska, Fundacja Bęc Zmiana, Warszawa 2020, s. 89-105.
• Rogowska-Stangret Monika, Think We Must! (Otherwise), „Philosophy Today” 2019, t. 63, nr 4, s. 823-844.
• Smith Neil, Contours of a Spatialized Politics: Homeless Vehicles and the Production of Geographical Scale, „Social Text” 1992, nr 33, s. 54-81.
• van der Tuin Iris, Nanna Verhoeff, Critical Concepts for the Creative Humanities, Rowman & Littlefield, Lanham, Boulder, New York, London 2022.
• van der Tuin Iris, Generational Feminism. New Materialist Introduction to a Generative Approach, Lexington Books, Lanham, Boulder, New York, London 2015.
• Wright Kate, Becoming-with, „Environmental Humanities” 2014, t. 5, nr 1, s. 277-281.

Identifiers

DOI

10.24917/23534583.11.3

Biblioteka Nauki

25410831