Teatralizacja świata jako wyznacznik odmiany gatunkowej powieści (Zwariowane miasto, Wteatrwstąpienie, Biała noc miłości)

• Authors: Anna Sobiecka

Title variants

EN

Theatralization of the Presented World as an Indicator of Novel Variety (Zwariowane miasto, Wtearwstąpienie, Biała noc miłości)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł charakteryzuje wybrane powieści XX wieku, których tematem staje się teatr oraz zasada teatralizacji powieściowego świata przedstawionego. Wybrane utwory (Zwariowane miasto Jana Wiktora, Wteatrwstąpienie (rzecz o aktorze – romans nietypowy) Jerzego Ronarda Bujańskiego oraz Biała noc miłości. Opowieść teatralna Gustawa Herlinga-Grudzińskiego) sugerują, że proces teatralizacji fikcjonalnej rzeczywistości stanowi zarówno dominantę kompozycyjną charakteryzowanych tekstów, jak również cechę immanentnie wpisaną w strukturę epickiego świata. Punktem odniesienia dla rozważań analitycznych staje się koncepcja „teatralizacji życia” Mikołaja Jewreinowa, wyrastająca z antynaturalistycznej teorii teatru przełomu XIX i XX wieku.

EN

The aim of this article is to describe selected 20th-century novels which deal with theatre and the rule of theatralization of the presented fictional world. The selected works (Zwariowane miasto by Jan Wiktor, Wteatrwstąpienie (rzecz o aktorze – romans nietypowy) by Jerzy Ronard Bujański and Biała noc miłości. Opowieść teatralna by Gustaw Herling-Grudziński) suggest that the process of staging fictional reality comprises not only the compositional mode of the characterized pieces, but also the inherent trait woven into the structure of the epic world. The reference point behind the analytical speculations is the “staging of life” concept by Mikołaj Jewreinow, stemming from the anti-naturalistic theatrical theories from the turn of the 19th and the 20th centuries.

Keywords

PL

powieść XX wieku; teatralizacja; metateatralność; topos teatrum mundi; autotematyzm; autobiografizm

EN

20th-century novel; theatralization; metatheatricality; theatrum mundi topos; autorepresentation; autobiographism; 20th-century novel; theatralization; metatheatricality; theatrum mundi topos; autorepresentation; autobiographism

• Publisher: Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
• Journal: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica
• Year: 2019
• Volume: 7
• Pages: 150-164

Dates

published

2019-12-20

Contributors

author

Anna Sobiecka

References

• Bujański Jerzy Ronard, Wteatrwstąpienie (rzecz o aktorze – romans nietypowy), Wydawnictwo Literackie, Kraków 1981.
• Goffman Ervin, Człowiek w teatrze życia codziennego, przeł. Helena Datner-Śpiewak, Paweł Śpiewak, oprac. i słowem wstępnym poprzedził Jerzy Szacki, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1977.
• Gombrowicz Witold, Dziennik 1953–1956, Wydawnictwo Literackie, Kraków – Wrocław 1986.
• Herling-Grudziński Gustaw, Biała noc miłości. Opowieść teatralna, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1999.
• Jewreinow Mikołaj, Teatralizacja życia. Ex Cathedra, przeł. Natalia Woroszylska, „Dialog” 2008, nr 7/8, s. 187–213.
• Jewreinow Mikołaj, W stronę filozofii teatru, przeł. Julia Holewińska, „Konteksty” 2006, nr 2, s. 172.
• Kryński Stanisław, Artysta – świat. W kręgu międzywojennej powieści o artyście, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2003.
• Mitzner Piotr, Hasło: Jewreinow. Patrz również: zbawienie ludzkości, „Dialog” 2008, z. 7/8, s. 118–121.
• Niewolak-Krzywda Anna, Twórczość literacka Jana Wiktora, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Rzeszowie, Rzeszów 1991.
• Sielicki Franciszek, Mikołaj Jewreinow w Polsce, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, nr 194: „Slavica Wratislaviensia IV” 1974, s. 63–76.
• Sobiecka Anna, Powieść teatralna a postawa autobiograficzna, w: Autobiografizm i okolice. Prace ofiarowane profesor Małgorzacie Czermińskiej, red. Tadeusz Sucharski, Bernadetta Żynis, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku, Słupsk 2011.
• Sobiecka Anna, Strategie biografizacyjne w polskiej powieści teatralnej XX wieku, w: Tropy biograficzne. Bieg życia w narracjach literackich i kulturowych, red. Jakub Knap, Magdalena Roszczynialska, Katarzyna Wądolny-Tatar, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, Kraków 2017.
• Sokół Lech, Herlinga-Grudzińskiego opowieść teatralna. Uwagi stojącego z boku, „Dialog” 2000, nr 6, s. 160–163.
• Śliwowscy Wiktoria i René, Mikołaja Jewreinowa związki z Polską, „Pamiętnik Teatralny”, 1980, z. 3–4, s. 393–412.
• Świontek Sławomir, Norwidowski teatr świata, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1983.
• Węgrzyniak Rafał, Jewreinow w polskim teatrze, „Dialog” 2008, z. 7/8, s. 214–223.
• Wiktor Jan, Zwariowane miasto, Wydawnictwo Polskie R. Wegnera, Poznań 1931.

Identifiers

DOI

10.24917/23534583.7.11