Кемеровская школа теоретической поэтики

• Authors: Jelena Kozmina

Title variants

EN

Kemerovo School of Theoretical Poetics

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Kemerowska szkoła poetyki teoretycznej uformowała się w latach siedemdziesiątych XX wieku. To w zachodniosyberyjskim, górniczym mieście Kemerowo, oddalonym ponad trzy i pół tysiąca kilometrów od Moskwy, odrodziły się tradycje poetyki teoretycznej i historycznej, od lat trzydziestych praktycznie zakazanej w Związku Radzieckim. Pierwsze próby ożywienia poetyki miały miejsce w latach sześćdziesiątych w pracach Jurija Łotmana i Michaiła Bachtina, ale już w następnej dekadzie centrum rozwoju poetyki stał się Uniwersytet w Kemerowie. Liderem szkoły został Natan Tamarczenko, kierujący wówczas Katedrą Teorii i Literatury Powszechnej, wokół której zgromadził się zespół młodych badaczy, wśród nich tak cenieni dziś literaturoznawcy, jak Walerij Tiupa, Siergiej Ławliński, Michaił Darwin. W latach dziewięćdziesiątych, w związku z przeniesieniem się Tamarczenki, Tiupy i Ławlińskiego do Moskwy, główną „siedzibą” szkoły stał się Rosyjski Państwowy Uniwersytet Humanistyczny i tak jest do dziś, przy czym idee wymienionych badaczy kontynuują także ich uczniowie i współpracownicy z różnych rosyjskich (i nie tylko) ośrodków naukowych. Artykuł prezentuje – „przefiltrowane” przez myśl Bachtinowską – instrumentarium pojęciowe wypracowane przez reprezentantów kemerowskiej szkoły poetyki teoretycznej i zwraca uwagę na jej najważniejsze osiągnięcia w zakresie analizy estetycznej dzieła literackiego pojmowanego jako całość artystyczna. Fakt, że tak elementarne pojęcie jak analiza dzieła literackiego jest problematyczne, może zadziwiać, ale w radzieckim literaturoznawstwie tak właśnie było. Wystarczy wspomnieć, że w uniwersyteckich programach nauczania nie było takich przedmiotów, jak „Analiza tekstu artystycznego”, i pojawiły się one najpierw na uczelniach prowincjonalnych, w Iżewsku (Udmurcja), w Twerze, w Doniecku i właśnie w Kemerowie, a dopiero później w najważniejszych ośrodkach akademickich.

EN

The Kemerovo School of Theoretical Poetics was founded in the 1970s. It was in the West Siberian mining town of Kemerovo, more than three and a half thousand kilometres from Moscow, that the traditions of theoretical and historical poetics were revived, which had been practically banned in the Soviet Union since the 1930s. The first attempts to revive poetics were undertaken in the 1960s in the works of Yuri Lotman and Mikhail Bakhtin, but in the next decade Kemerovo University became the centre of the development of poetics. The head of the school was Natan Tamarchenko, who at that time headed the department of theory and foreign literature, around which a team of researchers gathered, including some famous literary scholars, such as Valery Tyupa, Sergey Lavlinsky, Mikhail Darwin, and others. In the 1990s, with the relocation of Tamarchenko, Tyupа and Lavlinsky to Moscow, the centre of the school was the Russian State University for the Humanities, which is still the case. The ideas of these researchers are developed by their students and scientists from other research facilities in Russia and other countries. The article presents certain concepts developed by the representatives of the Kemerovo school of theoretical poetics, which have been ‘filtered’ by M. Bakhtin’s thought. Attention is paid to the most important achievements in the field of aesthetic analysis of a literary work, understood as an artistic whole. The fact that such an elementary concept as the analysis of a literary work is problematic may be surprising, but that was exactly the case in Soviet literary criticism. It is enough to mention that in the curricula of universities there were no such subjects as “Analysis of the artistic text”, and they first appeared in provincial universities: in Izhevsk (Udmurtia), in Tver, in Donetsk and in Kemerovo.

Keywords

PL

poetyka teoretyczna; szkoła naukowa; N. D. Tamarczenko; M. M. Bachtin

EN

theoretical poetics; science school; N. D. Tamarchenko; M. M. Bakhtin; theoretical poetics; science school; N. D. Tamarchenko; M. M. Bakhtin

• Publisher: Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
• Journal: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica
• Year: 2019
• Volume: 7
• Pages: 65-74

Dates

published

2019-12-20

Contributors

author

Jelena Kozmina

References

• Awierincew Siergiej, Filologija, w: Litieraturnyj encykłopiediczeskij slowar’, red. Wadim Michajłowicz Kożewnikow, Piotr Aleksiejewicz Nikolajew, Sowietskaja Encyklopedija, Moskwa 1987.
• Brojtman Samson, Intuicya celogo (o stile naucznych rabot N.D. Tamapczenko), w: Litieraturnyj tiekst: problemy i mietody issledowanija, wyd. 6, Aspiekty tieorieticzeskoj poetiki. K 60-letiju Natana Dawidowicza Tamarczenko, red. Walerij Igoriewicz Tiupa, Igor’ Władimirowicz Fomienko, Twierskoj gosudarstwiennyj uniwiersitiet, Moskwa–Twer’ 2000.
• Griszkowiec Jewgienij, Tieatr otczajanija. Otczajannyj tieatr, Kolibri, Sankt-Pietierburg 2018.
• Ławlinskij Siergiej, Tiechnologija litieraturnogo obrazowanija: kommunikatiwnodiejatiel’nostnyj podchod, Progriess-Tradicyja, Infra-M, Moskwa 2003.
• Pierwozwanskij Anatolij, Objektiwnyje priznaki naucznoj szkoły, „Uprawlenije bołszymi sistiemami”, 2013, wyd. 44, s. 496–502.
• Poetika „Doktora Żywago” w narratologiczeskom procztienii, red. Walerij Igoriewicz Tiupa, Intrada, Moskwa 2014.
• Smirnow Igor’, Olitieraturiennoje wriemia. (Gipo)tieorija litieraturnych żanrow, Izdatielstwo Russkoj Christianskoj gumanitarnoj akademii, Sankt-Pietierburg 2008.
• Tamarczenko Natan, „Filolog-litieraturowied” – eto…, „Put’ w nauku” 1976, nr 9.
• Tamarczenko Natan, Analiz chudożestwiennogo tieksta (epiczeskaja proza), Academia, Moskwa 2004.
• Tamarczenko Natan, Kakoj imienno iz „tradicyonnych mietodow litieraturowiedczeskogo analiza” możno sczitat’ wpolnie produktiwnym dla szkoły?, w: Analiz litieraturnogo proizwiedienija w sistiemie filologiczeskogo obrazowanija, red. Naum Łazariewicz Lejderman, Łosiewa Lidija Iwanowna, AMB, Jekatierinburg 2004.
• Tamarczenko Natan, Poetika, w: Poetika: słowar’ aktualnych tierminow i poniatij, red. Natan Dawidowicz Tamarczenko, Intrada, Moskwa 2008.
• Tamarczenko Natan, Russkij klassiczeskij roman XIX wieka. Problemy poetiki i tipologii, RGGU, Moskwa 1997.
• Tamarczenko Natan, Strielcowa Ludmiła, Barannik Olga, Programma po litieraturnomu cztieniju dla czetyriochletniej naczalnoj szkoły, Juwienta, Moskwa 2002.
• Tamarczenko Natan, Strielcowa Ludmiła, Lawlinskij Siergiej, Magomiedowa Dina, Litieratura. 5–11 klassy, AMB, Jekatierinburg 2003.
• Tamarczenko Natan, Tieorieticzeskaja poetika: wwiedienije w kurs, RGGU, Moskwa 2006.
• Tieorieticzeskaja poetika: poniatija i opriedielenija, awt.-sost. Natan Dawidowicz Tamarczenko, RGGU, Moskwa 2001.
• Tieorija litieraturnych żanrow, red. Natan Dawidowicz Tamarczenko, Academia, Moskwa 2011.
• Tieorija litieratury, red. Natan Dawidowicz Tamarczenko, Academia, Moskwa 2004.
• Tomaszewskij Boris, Tieorija litieratury. Poetika, Aspiekt Priess, Moskwa 2001.
• Tiupa Walerij, Analiz proizwiedienija w litieraturowiedienii, w: Litieraturnyj encykłopiediczeskij slowar’, red. Wadim Michajłowicz Kożewnikow, Piotr Aleksiejewicz Nikolajew, Sowietskaja Encyklopedija, Moskwa 1987.
• Tiupa Walerij, Analiz chudożestwiennogo tieksta, w: Poetika: slowar’ aktualnych tierminow i noniatij, red. Natan Dawidowicz Tamarczenko, Intrada, Moskwa 2008.
• Tiupa Walerij, Analiz chudożestwiennogo tieksta, Academia, Moskwa 2006.
• Tiupa Walerij, Analitika chudożestwiennogo. Wwiedienije w litieraturowiedczeskij analiz, Łabirint, Moskwa 2001.
• Fukson Leonid, Cztienije, Kuzbassvuzizdat, Kiemierowo 2007.
• Chaliziew Walentin, Cholikow Aleksiej, Nikandrowa Olga, Russkoje akadiemiczeskoje litieraturowiedienije: istorija i mietodologija (1900–1960-je gody), Niestor-Istorija, Moskwa–Sankt-Pietierburg 2015.
• Ejchenbaum Boris, O litieraturie, Sowietskij pisatiel, Moskwa 1987.
• Kozmina Еlena, Osobowość i tradycja. O Natanie Tamarczence, przeł. Anna Skubaczewska- Pniewska „Litteraria Copernicana” 2018, nr 4 (28), s. 175–181.
• Skubaczewska-Pniewska Anna, Opowiadam, więc jestem. Narratologia według Walerija Tiupy, w: Walerij Tiupa, Wykłady z nieklasycznej narratologii, „Xenia Toruniensia” XV, red. Anna Skubaczewska-Pniewska, Toruń 2018.
• Szunikow Wladimir, (Po)bachtinowska szkoła we wspόłczesnej rosyjskiej teorii literatury, przeł. Piotr Fast, „ER(R)GO. Teoria – literatura – kultura” 2015, nr 2 (31), s. 27–37.

Identifiers

DOI

10.24917/23534583.7.6