Theoros Lem. Gry (w) teorii

• Authors: Artur Żywiołek

Title variants

EN

Theoros Lem. Games (in) Theory

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule podjęta została próba charakterystyki teoretycznoliterackich i kulturologicznych poglądów Stanisława Lema. Do podstawowych składników światopoglądu autora Filozofii przypadku należy kategoria „gry”, określająca z jednej strony to, co przypadkowe (losowe), z drugiej jednak strony „gra” wyznacza szeroki kontekst filozoficzny odnoszący się do pytań o celowość (teleologiczność) Natury i reguły, którym podlega kulturogeneza. Pewne analogie do probabilistycznej koncepcji gry dostrzec można na kartach Prawdy i metody Hansa-Georga Gadamera, który odnajduje podobieństwo „gry” do „ruchu przyrody”. Według Gadamera Natura jest swoistym wzorcem „sztuki-gry”. Z kolei zdaniem Stanisława Lema kultura jest „urządzeniem przeciwlosowym”, odpowiedzią człowieka na nieznane w pełni prawa/reguły Natury.

EN

The article is an attempt to characterize literary theoretical and cultural views of Stanisław Lem. Basic components of his worldview include the “game” category, which, on the one hand, determines what is accidental (random), on the other hand, the “game” determines a broad philosophical context referring to the questions about the purposefulness (teleological aspect) of Nature and the rules governing culture genesis. Some analogies to the probabilistic concept of the game can be found in Truth and Method by Hans-Georg Gadamer, who finds the similarity of the “game” to the “movement of nature”. According to Gadamer, Nature is a specific pattern of “art-game”. In turn, according to Stanisław Lem, culture is an “anti- -randomness device”, a man’s answer to the not fully known laws/rules of Nature.

Keywords

PL

gra; ład; przypadek; teoria; natura; kultura

EN

game; order; fortuity; theory; nature; culture; game; order; fortuity; theory; nature; culture

• Publisher: Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
• Journal: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica
• Year: 2019
• Volume: 7
• Pages: 123-136

Dates

published

2019-12-20

Contributors

author

Artur Żywiołek

References

• Balcerzan Edward, „Sprzecznościowa” koncepcja literackości, „Przestrzenie Teorii” 2002,nr 1, s. 11–24.
• Caillois Roger, Żywioł i ład, przeł. Anna Tatarkiewicz, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1973.
• Gadamer Hans-Georg, Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, przeł. Bogdan Baran, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.
• Gajewska Agnieszka, Zagłada i gwiazdy. Przeszłość w prozie Stanisława Lema, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań 2016.
• Huizinga Johan, Homo ludens. Zabawa jako źródło kultury, przeł. Maria Kurecka, Witold Wirpsza, Czytelnik, Warszawa 1985.
• Jarzębski Jerzy, Gra w Gombrowicza, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1982.
• Korwin-Piotrowska Dorota, Białe znaki. Milczenie w strukturze i znaczeniu utworów narracyjnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2015.
• Lem Stanisław, Filozofia przypadku. Literatura w świetle empirii, t. 1–2, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1988.
• Lem Stanisław, Głos Pana, w: tegoż, Dzieła, t. 4, Warszawa 2008.
• Lem Stanisław, Mój pogląd na literaturę. Rozprawy i szkice, Wydawnictwo Agora, Warszawa 2009.
• Lem Stanisław, Przypadek i ład, www.solaris.lem.pl/home/biografia/przypadek-i-lad (dostęp: 21.10.2017).
• Michera Wojciech, O weterologii Stanisława Lema, „Teksty Drugie” 2007, nr 6, s. 147–165.
• Okołowski Paweł, Materia i wartości. Neolukrecjanizm Stanisława Lema, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2010.
• Scruton Roger, Przewodnik po kulturze nowoczesnej dla inteligentnych, przeł. Jerzy Prokopiuk, Jan Przybył, Wydawnictwo Thesaurus, Łódź – Wrocław 2006.
• Sławiński Janusz, Prace wybrane, t. 3, Teksty i teksty, TAiWPN Universitas, Kraków 2000.
• Wasilewski Andrzej, Teoria literatury Stanisława Lema, Wydawnictwo Forma, Szczecin- -Bezrzecze 2017.
• Wittgenstein Ludwig, Dociekania filozoficzne, przeł., wstępem poprzedził i przypisami opatrzył Bogusław Wolniewicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.

Identifiers

DOI

10.24917/23534583.7.9