>>Cudownie nieartykułowana mowa dźwięków<<. Muzyczno-literacki motyw lipy w pieśni piątej z „Winterreise” Franza Schuberta i „Der Lindenbaum” Wilhelma Müllera w przekładzie Stanisława Barańczaka

• Authors: Karolina Wyciślik

Title variants

EN

>>Cudownie nieartykułowana mowa dźwięków<<. The musical-literary motif of the lime tree in the fifth song from "Winterreise" by Franz Schubert and Wilhelm Müller’s "Der Lindenbaum" translated by Stanisław Barańczak

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W 1827 roku Franz Schubert wydał cykl pieśni Winterreise. Z kolei 167 lat później Stanisław Barańczak opublikował tom Podróż zimowa. Wiersze do muzyki Franza Schuberta. Romantyczna pieśń zapoczątkowana przez austriackiego kompozytora dała nową sposobność do przekazania ekspresji poprzez słowo śpiewane i towarzyszącą muzykę. Artykuł na podstawie Pieśni V, zatytułowanej Der Lindenbaum (Lipa), przedstawia korelacje zachodzące na płaszczyźnie między Schubertem, Wilhelmem Müllerem a Barańczakiem. Jest to jedyny wiersz w cyklu, który Barańczak przełożył z języka niemieckiego. Powstające we wspólnym muzyczno-literackim obszarze sensy autorka lokuje w różnych systemach  znaczeniowych: tekstu literackiego, możliwych sytuacjach intertekstualnych oraz istnienia dzieła literackiego wobec muzyki, i odpowiada na pytanie, jak w tej sytuacji topika drzewa znaczy w wierszu Barańczaka połączonym z muzyką Schuberta.

EN

In 1827, Franz Schubert published a song cycle called Winterreise. 167 years later Stanisław Barańczak published the volume of poetry Winter Journey. The Romantic tale started by the Austrian composer has opened a brand new opportunity for expression in lyrics and music. The article based on the fifth song, called Der Lindenbaum (The Lime tree), presents correlations occurring in the plane between Schubert, Wilhelm Müller and Barańczak. It is the only poem translated from German by Barańczak in the whole series. The author of the article attributes the new senses arising in the music-literature intersection to different semantic systems: literary text, possible intertextual situations, and the existence of a literary work in terms of music. She also answers the question of the topic of the tree in Barańczak’s poem combined with the music of Schubert.

Keywords

PL

Franz Schubert; Stanisław Barańczak; pieśń; lipa; Podróż zimowa

EN

Franz Schubert; Stanisław Barańczak; song; lime-tree; Winter Journey; Franz Schubert; Stanisław Barańczak; song; lime-tree; Winter Journey

• Publisher: Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
• Journal: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica
• Year: 2020
• Volume: 8
• Pages: 272-285

Dates

published

2020-12-23

Contributors

author

Karolina Wyciślik

References

• Barańczak Stanisław, Od Autora, w: tegoż: Podróż zimowa. Wiersze do muzyki Franza Schuberta, Wydawnictwo a5, Poznań 1994, s. 7–8.
• Barańczak Stanisław, Po stronie sensu, rozmawiali Magdalena Ciszewska, Roman Bąk, Paweł Kozacki OP, „W Drodze” 1995, nr 10.
• Bieńczyk Marek, Melancholia. O tych, co nigdy nie odnajdą straty, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2014.
• Bostridge Ian, Podróż zimowa Schuberta. Anatomia obsesji, przeł. Jacek Dehnel, Szymon Żuchowski, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 2019.
• Bystroń Jan Stanisław, Polska pieśń ludowa: wybór, Rada Polonii Amerykańskiej, Chicago 1945.
• Chomiński Józef, Wilkowska-Chomińska Krystyna, Pieśń, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1974.
• Grzęda Ewa, Funkcja i estetyka motywów drzewa i lasu w twórczości Juliusza Słowackiego, Sudety, Wrocław 2000.
• Gwizdalanka Danuta, Historia muzyki 2, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 2006.
• Hejmej Andrzej, Słuchać i czytać: dwa źródła jednej strategii interpretacyjnej („Podróż zimowa” Stanisława Barańczaka), w: Muzyczność dzieła literackiego, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Toruń 2012, s. 137–179.
• Kolberg Oskar, Wielkie Księstwo Poznańskie. Cz. VII. Dzieła wszystkie, t. 15, Polskie Towarzystwo Muzyczne, Wrocław – Kraków – Warszawa 1962, dokument cyfrowy, polona.pl.
• Kopaliński Władysław, Słownik mitów i tradycji kultury, Państwowy Instytut Wydawniczy, Lublin 2007.
• Kopaliński Władysław, Słownik symboli, Wiedza Powszechna, Warszawa 1990.
• Kowalska Małgorzata, ABC historii muzyki, Musica Iagellonica, Kraków 2001.
• Marek Tadeusz, Schubert, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1988.
• Marszałek Edward, Lasy i gospodarka leśna w kulturze i dziedzictwie narodowym, http://bitly.pl/otfsC (dostęp: 14.05.2020).
• Nęcka Agnieszka, W pułapce metazdjęć Olgi Tokarczuk i Andrzeja Stasiuka, „artPAPIER” 2011, nr 15–16.
• Osiński Andrzej, Franciszek Schubert: Podróż w głąb ludzkiego przeznaczenia, http://bitly.pl/ZISmy (dostęp: 6.04.2019).
• Osiński Andrzej, Franciszek Schubert: Śmierć i dziewczyna, http://bitly.pl/zVSfy (dostęp: 6.04.2019).
• Oxford. Wielka Historia Świata. Cywilizacje Europy. Anglia – Słowianie. Cywilizacje Australii i Oceanii. Papuasi, t. 13 (praca zbiorowa), Polskie Media Amer.Com, Poznań 2006.
• Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych (Biblia Tysiąclecia), wyd. 3 poprawione, Pallottinum, Poznań 1998.
• Pociej Bohdan, Formy muzyczne. Pieśń, „Ruch Muzyczny” 1985, t. 29, nr 13.
• Pociej Bohdan, Romantyzm bez granic, Biblioteka „Więzi”, Warszawa 2008.
• Pociej Bohdan, Schubert (z cyklu Sylwetki geniuszy), „Podkowiański Magazyn Kulturalny” 2001, nr 31–32, http://bitly.pl/Sd11V (dostęp: 6.04.2019).
• Poprawa Adam, Wiersze na głos i fortepian, w: tegoż, Formy i afirmacje, TAiWPN Universitas, Kraków 2003.
• Prosnak Jan, Siedem wieków pieśni polskiej: śpiewnik dla młodzieży z komentarzem historycznym, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1979.
• Przybysz Anna, Powieść „Inny” Jurija Mamlejewa wobec artystycznego poznania Fiodora Dostojewskiego, „Kultury Wschodniosłowiańskie – Oblicza i Dialog” 2014, t. 4, s. 169–179.
• Rajewska Ewa, Płaczliwy bohater Wilhelma Müllera, w: tejże, Barańczak – poeta i tłumacz, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2007, s. 260–272.
• Reimann Aleksandra, Muzyczny styl odbioru tekstów literackich: Iwaszkiewicz – Barańczak – Rymkiewicz – Grochowiak, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2013.
• Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. Józef Bachórz, Alina Kowalczykowa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1997.
• Śniedziewski Piotr, Melancholijne spojrzenie, TAiWPN Universitas, Kraków 2001.
• Tomaszewski Mieczysław, Od wyznania do wołania. Studia nad pieśnią romantyczną, Akademia Muzyczna w Krakowie, Kraków 1997.
• Woodford Peggy, Winterreise, w: Schubert (The Illustrated Lives of the Great Composers), Omnibus Press, London 2011, s. 192–121 (e-book).
• Youens Susan, Retracing a Winter Journey. Reflections on Schubert’s Winterreise, „19th-Century Music” 1985, t. 9, nr 2, s. 128–135.

Identifiers

DOI

10.24917/23534583.8.17