„Gloria victis” Elizy Orzeszkowej

• Authors: Halina Bursztyńska

Title variants

EN

Gloria victis by Eliza Orzeszkowa

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem artykułu jest opowiadanie Elizy Orzeszkowej Gloria victis z 1910 roku. Autorka ukazuje napięcie pomiędzy romantyczną z ducha ideową koncepcją utworu o powstańczym zrywie 1863 roku a modernistycznym obrazowaniem i wrażliwością estetyczną. Zwraca uwagę na konsekwencje narracji prowadzonej z perspektywy leśnej przyrody (wiatru, drzew): symbolizm mitu eleuzyńskiego, techniki impresjonizmu i ekspresjonizmu oraz brutalny naturalizm w opisach śmierci i umierania. Eksponuje zarysowaną przez Orzeszkową dychotomię historii (i niepamięci) i biologii (cyklu natury).

EN

The subject of the article is the Gloria victis novella by Eliza Orzeszkowa (1910). The author points out tensions between Romanticism idea of uprisings (i.e. the January Uprising of 1863 in Poland), which is the main theme of the novella, and naturalistic style of narration as well as modern ways of artistic expression. She notes many consequences of using nature’s narrative point of view (e.g. wind, trees): reference to the palingenetic myth, impressionist and expressionist techniques, rough naturalism in the death and battle scenes. She also showshow Orzeszkowa emphasises the dichotomy between the history (obliviousness possibility) and biology (cycle of matter).

Keywords

PL

Eliza Orzeszkowa; narracja z perspektywy przyrody; powstanie styczniowe; palingeneza; Gloria victis

EN

Eliza Orzeszkowa; the January Uprising of 1863 in Poland; palingenesis; nature’s narrative point of view; Gloria victis; Eliza Orzeszkowa; the January Uprising of 1863 in Poland; palingenesis; nature’s narrative point of view; Gloria victis

• Publisher: Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
• Journal: Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica
• Year: 2020
• Volume: 8
• Pages: 300-313

Dates

published

2020-12-23

Contributors

author

Halina Bursztyńska

References

• [b.a.], Z powodu rocznicy styczniowej, „Odrodzenie” 1904, nr 2.
• Bachórz Józef, Pozytywistka na rozdrożu, w: Przełom antypozytywistyczny w polskiej świadomości kulturowej końca XIX wieku, red. Tadeusz Bujnicki, Janusz Maciejewski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa 1986.
• Borkowska Grażyna, Cudzoziemki. Studia o polskiej prozie kobiecej, Wydawnictwo IBL, Warszawa 1996.
• Borkowska Grażyna, Pozytywiści i inni, Wydawnictwo IBL – Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1996.
• Borkowska Grażyna, Wątek ruskinowski w twórczości Orzeszkowej, w: Przełom antypozytywistyczny w polskiej świadomości kulturowej końca XIX wieku, red. Tadeusz Bujnicki, Janusz Maciejewski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa 1986.
• Czekalski Eustachy, Literatura i sztuka. Najnowsza beletrystyka, „Prawda” 1910, nr 23.
• Detko Jan, Eliza Orzeszkowa, Wiedza Powszechna, Warszawa 1971.
• Detko Jan, Orzeszkowa wobec tradycji narodowowyzwoleńczych, Czytelnik, Warszawa 1965.
• Galle Henryk, Piśmiennictwo, „Biblioteka Warszawska” 1910, t. 2.
• Górski Artur, Dusze błędne, „Ateneum” 1901, t. 1.
• Gurbiel Andrzej, Trzy wizje powstania styczniowego: „Gloria victis – Echa leśne – Zarudzie”, w: Glosariusz od starożytności do pozytywizmu. Materiały do kształcenia literackiego w szkole średniej, red. Tadeusz Patrzałek, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa 1992.
• Jankowiak Mieczysław, Młodopolskie niebo, w: Młodopolski świat wyobraźni. Studia i eseje, red. Maria Podraza-Kwiatkowska, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1977.
• Kopaliński Władysław, Słownik symboli, Wiedza Powszechna, Warszawa 1991.
• Krasiński Zygmunt, Przedświt, oprac. Juliusz Kleiner, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Kraków 1924.
• Lipski Jan Józef, Twórczość Jana Kasprowicza w latach 1891–1906, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1975.
• Markiewicz Henryk, Bezdogmatowcy i melancholicy, w: tegoż, W kręgu Żeromskiego. Rozprawy i szkice historycznoliterackie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1977.
• Mostewicz Z., Rok 63 w twórczości Orzeszkowej, „Dziennik Kijowski” 1910, nr 147.
• Nowakowski Jan, Persefona i Charon, w: Młodopolski świat wyobraźni. Studia i eseje, red. Maria Podraza-Kwiatkowska, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1977.
• Orzeszkowa Eliza, Gloria victis, Czytelnik, Warszawa 1986.
• Orzeszkowa Eliza, Listy, oprac. Ludwik Brunon Świderski, t. 2, cz. 2, Warszawa – Grodno 1938.
• Orzeszkowa Eliza, Listy zebrane, zebrał i oprac. Edmund Jankowski, t. 9, Polska Akademia Nauk, Warszawa 1981.
• Podraza-Kwiatkowska Maria, Somnambulicy – dekadenci – herosi. Studia i eseje o literaturze Młodej Polski, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1985.
• Tatarkiewicz Władysław, Historia filozofii, t. 2, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1959.
• Tatarkiewicz Władysław, Historia filozofii, t. 3, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1959.
• Tomkowski Jan, Mój pozytywizm, Wydawnictwo IBL, Warszawa 1993.
• Weiss Tomasz, Od prometeizmu do mesjanizmu, w: Z problemów literatury polskiej XX wieku, t. 1: Młoda Polska, red. Jerzy Kwiatkowski, Zbigniew Żabicki, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1965.
• Witkowska Alina, Literatura romantyzmu, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1986.
• Wyka Kazimierz, Młoda Polska, t. 1: Modernizm polski, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1987.
• Żmigrodzka Maria, Modernizm polski w oczach pozytywistki, w: Z problemów literatury polskiej XX wieku, t. 1: Młoda Polska, red. Jerzy Kwiatkowski, Zbigniew Żabicki, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1965.

Identifiers

DOI

10.24917/23534583.8.19